اکادمیسین  دستگیر پنجشیری

     آید به  من   خسته  زد نیای  قلم

    از   نای و  دیار بلخ  آوای   قلم  

   گوید که رسد فصل بهار وگلسرخ

  ازفیض وفروغ صبح  فردای  قلم

     " فروغ  هستی "

                         زبان قالب اندیشه وتفکر است                                   

     به  رشد  و غنامندی همه  زبانها ی   ملی مردم  افغانستان ، وبه

نامگذاری   و وضع   مصطلحات  آ نها  برخورد علمی وبدون تبعیض شود.                   

  احکام  مواد  شانزدهم ، چهل سوم وچهل وهفتم   قانون اساسی دولت اسلامی  ، سیاست فرهنگی ضد ملی  وضد دموکراتیک  دوران استبداد استعماری سلطنتی و امارتی  افغانان را منسوخ و  راه رشد دانش فرهنگ  زبان وهنرها  را برای شهروندان همه گروههای قومی ومذهبی افغانستان (درلفظ) هموارکرد ولی رهبران کوتاه نظر سیاست فرهنگی  دولت اسلامی یکجا با نماینده گان انتصابی کوچنده گان  مجلس شورای ملی  ، خلاف این ا حکام قانون اساسی و ارزشهای اعلامیه ء جهانی حقوق بشر بازهم ؛  با همان شیوه های  منسوخ دوران استبداد استعماری ،  قبیله سالاری و زمینداری -اربابی ،به  اداره های دولت ، بخش خصوصی ژور نالستان ، سخنوران دانشمندان   استادان دانشکده ها ،دانشگا هها ی سده ءبیست ویک   و به کارمندان  نهادهای  فرهنگی ومطبوعات  دولتی  وبخش خصو صی ، گستاخانه امرونهی صادرمیکنند   که  نوشتن "  دانشگاه ودانشکده "   " نگارستان" ،  " ، دانش  دانش آموز ،  دانشجو  ودیگر   نامهای ریشه دار مکانها  و مراکز آموزش وپرورش  مردم  میهن ، گویا " بدعتهای" ضد دینی وضد ملی  و اصطلاحات خارجی  میباشند  و به این   نیرنگهای کهنه استعماری،  ،  سیاست  استثناء طلبی قومی ،عظمت طلبی نژادی  تفرقه ء قومی  وخصومت زبانی ،   مذهبی   وظلم ملی خود را بازهم تداوم  می بخشند  و با تعصب خشونت آمیز ودید خیره ء  طالبانی ، بیهوده  مانع  رشد  آزاد زبانها   ادبیات وهنرهای شهروند ان برابر حقوق ،    دوستی پایه دار وهمبسته گی ملی همه گروههای قومی  افغانستان میشوند   با چنین گرایش و تفکر منحط  خود بزرگ بینی طالبانی خود ،  اعتدالی ترین تاجیکان هزاره گان ازبکان تورک  زبانان  و تمامی فارسی زبانان  افغانستان و حوزه ء فرهنگی  مارا  به خروش می  آوردند  تا علیه این بیداد گری ملی  فرهنگی وتبعیض  نابه هنجار زبانی  وقومی کشورخود ،فریاد اعتراض صلح آمیز خودرا از طریق رسانه های یک سر وهزاران زبان الکترونیکی ، درگوشه گوشه افغانستان وجهان بلند  وبلند تر نمایند  وبه این وسیله های  اطلاعات گروهی،  میخهای  دیگری برتابوت تفکر طالبا نی  وهمه ء دشمنا ن  رشد وگسترش زبانها  ی گشن بیخ  ملی  و میراثهای  فرهنگی ریشه دار مردمان برابر حقوق    میهن بکوبند

نخست باید دانست که  بخشی از ین  به  اصطلاح  " اصطلاحات نظامی  واداری !" دردوران امیر شیرعلیخان به زبان پشتو  وضع  وبه خط خوش  قاضی قادرو منشی مجهوالهویه  امیرافغان  نوشته شده است .

با یک نگاه سطحی  به  فرهنگهای   فارسی  وعربی  بروشنی میتوان  به این  حقیقت  آگاهی یافت که همه "اصطلاحات نظامی " دوران  امیر شیرعلیخان  ترکیبها ی اضافی وتوصیفی ای میباشد که  از واژه های  زبان فارسی  وعربی  به پشتو  ترجمه  وبرگردانی شده است

  بنابرین هیچیکی از انها را   نمیتوان  مصطلحات نظامی واداری  پنداشت  بگونه  مثال: تر  کیبهای اضافی   دلگی مشر ، پرکمشر ، بلوکمشر ،تولی مشر ، کندکمشر ، غند مشر،  لوا مشر وفرقه مشر  نایب سالار  وتولمشر ( وزیر دفاع ) همه  واژه های فارسی یا عربی بوده  که بزبان پشتو ترجمه شده است  این وا ژه ها که با پسوند مشر بزرگ وکلان بیان شده بود  دردوران صدارت  سردارمحمد  داوود ازپسوند " کلانی ومشری " و بار معنوی  رهبری  ومحتوای  عقلانیت ،  تد بیر واز اشکا ل  صلح آمیز  مبارزه  کاملا   تهی شد خصلت  رزمی  وهجومی  کسب کرد  وبه واژه  های جنگجویانه ی  "   بریدگی  ،برید من ،لمری  برید من  تورن  ،  جگرن  دگرمن  دگروال   برید جنرال  تورن جنرال  دگر جنرال  ستر جنرال  مبدل گردید  .  ماهیت جنگجویانه یافت  وبه این نیرنگ  عظمت طلبانه   القاب  " مشری " والاحضرت  سردار و سردار اعلا و . و.و درانحصار اشرافیت درحال زوال    قرار گرفت

   خلاصه  نخستین رساله ء مدون به اصطلاح   " اصطلاحات  "  قاضی قادر و ومنشی مرموز دربار شیرعیلخان   درکتابخانه ء نسخ خطی وزارت اطلاعات وفرهنگ  حکومت پاد شاهی افغانستان محفوظ بود  امید  که این نسخه ء منحصر به فرد  گنجینه  ء نسخ  خطی وزارت فرهنگ  از دستبرد  ارباب غنایم در امان بوده  باشد   .

 بهر حا ل باردیگر به پیشنهاد محمود طرزی وابتکار شاه امان الله گویا  "اصطلاحات اداری  " به  زبان  پشتو وضع  گردید با شگفتی باید گفت که از محمود طرزی  حتا  یک    مقاله  واثری هم  به زبان پشتو بجا  نمانده است  چی رسد  به اصطلاحات افغا نی  ای که ایشان به فکر وذکر آن بوده اند ، آنچه که ازین تلاشهای  ناکام  رهبران سیاست فرهنگی  افغانان برای نسلهای امروز به میراث ماند ه است همانا  دانه ها ی تلخ  تعصب پرحرارت قومی  تفرقه وبرتری جویی  قومی وقبیله یی ای  میباشد  که  دردوران "استبدا د کبیر وصغیر"  و همزمان با طغیان فاشیزم هتلری در اروپا  از سوی محمد گل مهمند   وسردار محمد  نعیم  رهبر سیاست فرهنگی  افغانستان این دانه ها کاشته شد  دردهه ء قانون  اساسی قانونیت  یافت ودردوران دکتاتوری  فردی سردارمحمد داود  جوانه زد  ودر دوران  طالبان  و دولت اسلامی  سمت وسوی سیطره جویانه  انحصارگرانه  وقبیله یی کسب کرد .  جان سخن  درین واقعیت نهفته است  که حد اکثر این  به اصطلاح " اصطلاحات! " خام جوشیها ی دو ران فدراسیون قبایل افغانان ،  همه واژه های عربی و  فارسی ای میباشد  که به زبان پشتو ترجمه شده اند  و مفهوم  واقعی  اصطلاحات اداری و نظامی را بطور قطع افاده نه میتوانند .  باید دانست که  مصطلحات  جمع  مصطلح  واژه ء عربی است (  بضم میم  ،فتح تا ولام )  واصطلاح شده ،  کلمه ای که درزبان جمعی ازمردم ، غیر از معنای حقیقی  خودش ، برای موضوع خاصی  متداول ورایج میشود .

به گونهء مثال  ؛درکمپیوتر اصطلاح  " کلک  click “ اصلا صدای مختصری میباشد که از بهم خوردن سم اسپ برزمین بلند میشود .یا   arrow ؛  ، تیر ،پیکان (سرنیزه )  وخدنگ  (  چوب سختی که ازان  تیر ، نیزه وزین اسپ میساخته اند .

   " من از شست او هشت  تیرخدنگ   بخوردم ننالید م  ازنام وننگ "

     " حکیم  ابوالقاسم فردوسی "

   یا  اصطلاح   mouse   موش ،  مجاز ا   جست وجوکردن  وبازی دادن چون گربه پس از گر فتن موش  ومصطلاحات دیگری  را نیز میتوان  در  زبانها  ی افغانستان  یافت 

  همگونسازی املای زبانها    

افغانستان معاصر بستر  رویش وپرورش ادیان مذاهب  زبانها وفرهنگهای  باستانی  خراسان قرون وسطایی  افغانستان معاصر  گذرگاه جهانکشایان وگرهگاه  تضاد ها و  برخورد تمدنهای زردشتی ،بودایی  اسلامی و.و.   میباشد.

 در دل ود امان  کوهپایه ها  و دره ها ی پامیر  هندوکش  سلیمان  سپین غر کرانه ها ی آمو هریرود  هیلمند کوکچه کابل پنجشیرکنر  بلخ  بامیان هرات تخار  سیستان غزنه  غور کاپیسا  ننگرهار نورستان  پروان  بیش از  چهل زبان و ادبیات شفاهی  جوانه زده به شگوفه نشسته پر برگ وبارشده وبخشی ازین گلهای کوهی دربرابر تندبادهای زمانه مقاومت نتوانسته وپیش از رشد وشگوفایی پژمرده وپرپر شده است  ولی هریکی ازین گروههای قومی  به درجات متفاوتی  در غنامندی زبانها ادبیات هنر گنجینه ها ی فرهنگی و در پاسداری آزادی  وطن کنونی  ما نقش فعالی  ایفا کرده اند  یکی ازین زبانهای گشن بیخ وبسیار شاخ وبرگ وبارکشورما ،  زبان فارسی دری است این زبان در نتیجه ء مقاومت دادخواهانه  مردم  وحماسه های جاودان سخنوران  این سرزمینهای تاریخی ، به ویژه  به برکت اشعار نغز ودلنشین رودکی وشهکارهای ادبی  دقیقی بلخی  حکیم ابوالقاسم فردوسی  ناصر خسروبلخی  نظامی گنجوی سنایی غزنوی عطار نیشاپوری مولانا جلال الدین (  خداوند گار بلخ )    شیخ سعدی ،    خا قانی  حافظ  شیراز ی ، مولانا  جامی  هروی و   حضرت  بیدل  ، درفش  کاویانی رزم  داد  خرد  سخن  زبان فرهنگ  آزادی  واندیشه های عرفانی  را  علیه  سلاطین جبار شاهان امیران وتجاوزکاران بیگانه برافراشته نگهداشته اند  هرچند دردوران  تجاوز حضور ونفوذ استعمار بریتانیای کبیر ومیراثخواران آن  ملل ومردمان  این حوزه فرهنگی به قلمروهای گونه گون  ونظامات سیاسی مخالف ومختلفی  مبدل وشوربختانه  با پرده های آهنین  مرزهای استعماری  و  سیمهای خاردار میراثخواران استعمار ازهمد یگر جدا گردیده اند     ولی علیرغم این تند بادهای گذرا  ونا مساعد حوادث زمان  ، درفردای  استقلال افغانستان درنتیجه تلاشهای پرامید  مشروطه طلبان ازبندرسته  آزادیخواهان   دانشمندان و  استادان بیداردل  و پاکیزه مغز کشور ، معارف عصری به مقیاس ملی پایه گذاری شد  ، اگرکه  چراغ معارف عصری نیز درنتیجه ء مداخله دخالت حضور ونفوذ استعمار بریتانیا  وافزارها ی  مزدور آن، روبه خاموشی گرایید  وفرایند رویش وگسترش معارف نوین دردوران  "استبداد کبیر "  کند وکند تر گردید  ولی  علیرغم  این همه سنگ اندازیهای آشکار ونهان واپسگرایان ومهره های درشت استبداد استعماری ، برای همگونسازی املاء و نشانه  گذاری  زبان فارسی دری از سوی استادان سخندان وسخن سنج   وزارت معارف  و دانشکده ء ادبیات دانشگاه  کابل گامهای سودمندی برداشته شد    ورهنمودها یی  نیز به آموزگاران ودانش آموزان دانشگاه کابل  ووزارت  آموزش وپرورش فراهم آمد .   به گونه ء مثال به سال  1330 خورشیدی جزوه ء درسی به نام     "  بحث انتقادی بر املاء وانشای فارسی "     توسط زنده یاد   استاد دکتر عبدلاحمد جاوید تدوین گردید  .  و پس از  دهسال  تمام  ( 1340) رساله یی  درین زمینه به نام "  یک روش جدید در املای فارسی "  توسط گروهی از استادان دانشکدهء ادبیات ودانشمندان وزارت تعلیم وتربیت فراهم آورده شد  . این  رساله  به روایت  مستند  روانشاد استاد محمدرحیم  الهام  به سال  1342  با اندک دیگرگونی  وتعدیل  به نام  " روش جدید در املای دری  "  به  جای شماره  ء هشتم  مجله  ء " بخوان وبدان "   به نشر رسید   وسپس به سال  1355  خورشیدی  با اصلاحات و افزایشها ی  ( آراستن وپیراستن   )  بیشتری ازسوی دانشکده  ء ادبیات وعلوم بشری  به نشر سپرده شد  وآخرین بار  این رساله  به سال  1359  ازسوی استاد  لطیف ناظمی به حیث  جزوه ء تدریسی مورد تجدید نظر قرار گفت  چون درزمینه  ء املا ء  ونشانه گذاری زبان دری بازهم  ناهمگونیها و اختلافاتی  پدیدار گردید. بنا برین  اتحادیه ء نویسنده گان جمهوری دموکراتیک افغانستان تصمیم گرفت  تا  برپایه ء دست  آ ورد های زبانشناسی ،  تازه ترین  نظریات را بررسی نماید  ورساله یی را نیز  به  حیث  رهنمود فراهم  آورد .

 اتحادیه ء نویسنده گان جمهوری دموکراتیک افغانستان با شناخت  ناهمگونی املایی واژه ها ، پراگنده گی اشکال نوشتن کلمه ها ،دشواریها ،گونه گونیها  وتفاوت آشکار در زمینه های املاء و نشانه گذاری  وبا شناخت  ویژه گیهای  نظام ریشه دار وتحول یافتهء املایی ونگارشی زبان دری  ،دست آ  وردهای تازه ء زبانشناسی وپژوهشهای نوین  در زمینه های زبان  ادبیات وشیوه های نگارش وجنبش سواد وسواد آموزی درکشور ؛ ضرورت همگونسازی املای  زبان دری ونشانه گذاری را ،  دربرابر استادان  زبانهای دانشگاه  کابل  دانشمندان مرکز زبانهای اکادمی علوم  و منشیان مسلکی اتحادیه ء نویسنده گان  قرار داد  وکمسیونی را متشکل ساخت  .                                                                                    

 -  زنده یاد اکادمیسین  دکتر عبدلاحمد جاوید ،                                              

- زنده یاد  استاد محمد رحیم الهام ،                                                               

- استاد  محمد عمر زاهدی  ،                                                                     

-  استاد واصف باختری منشی بخش شعر اتحادیه ء نویسنده گان ج.د.خ.،      

- استاد اعظم رهنورد زریاب منشی بخش داستان نویسی اتحادیه ء نویسنده گان ،         

-   استاد لطیف ناظمی ، واستاد پویا فاریابی ، به حیث  اعضای این کمسیون  تعیین شدند  وبا سپاس فراوان باید یاد کرد که درجلسات کمسیون به صورت منظم اشتراک فعال میکرده اند  استاد ( پوهاند  ) عبدالحی حبیبی ، زنده یاد استاد سرور همایون و وزنده یاد محقق رضا مایل  هروی  نیز به حیث مشاور دربرخی از جلسات اشتراک میورزیدند  .

 جلسات متناوب وطولانی  اعضای اصلی ومشاور این کمسیون  نزدیک به  سه سال   رادربر گرفت .  درزمینه ء موضوعهای گونه گون املایی ونشانه گذاری بحثهای علمی گفتگو های گسترده،  ژرف وتبادل نظرمیشد  .  فیصله ها وتصویبها توسط زنده نام   استاد  محمد رحیم  الهام  یاد دادشت میگردید . بنابر سفارش  اعضای کمسیون  سرانجام رسالهء " روش املای زبان دری پذیرفته ء اتحادیه ء نویسنده گان"  به اهتمام  استاد  پویا فاریابی بر رسی تنظیم تکمیل ونشرشد.

رساله ء "روش املای  زبان دری "  برپایه  نتایج پژوهشها  ،مطالعات  گفتگوها  ی علمی گزیده تر ین استاد ان زبان فارسی  زبانشناسان ونویسنده گان با اعتبار کشور درسال  1363 با  نگارش پیشگفتار وامتنانیه ء  موجزی   به قلم اینجانب در مطبعه ء وزارت تعلیم وتربیت به  تعداد  10100 جلد طبع ونشرگردید   متن  همان رساله  ،  دردیاران غربت ودر لندن یکباردیگر  به کوشش استاد پویا فاریابی آراسته پیراسته ، از حشو وزواید پاکیزه وشسته تر گردید  . وبر  متن  تجدید نظر شده ء آن  در دسامبر 1995 یادداشتی موجز ی  نیز نوشته شد  . وسرانجام حروف چینی کمپیوتری ،  دیزاین  و  زمینه  تجدید  چاپ  این رساله  به ابتکار  داکتر  محمد سالم  سپارتک  ،  یکی از بنیاد گذاران  شایسته ء

" کانون