محمد عالم افتخار

      

             از کارل مارکس تا کارل پوپر؟!

                (هشیار – خبر دار!)

 

 

آغاز سخن :

مقولات و تعریف هایی هست که حاصل نبوغ، رقت فکری و دقت اندیشه ای یک یا چند متفکر خلاق، شاعر يا هنرآفرین بزرگ میباشد؛ مقولات و تعریف هایی کمابیش با همان قوت در طول تاریخ در فرهنگ ها و فولکلور های این یا آن جامعه خلق شده و به پخته گی رسیده که معلوم نیست چه اندیشه ورزانی در ایجاد آن سهم داشته اند. همه اینها غنایم فرهنگ و معرفت مشترک بشری اند.

اما مقولات و تعریف هایی که در اجتماعات و گردهم آیی ها، خیزش ها و جوشش های گروهی ی هزاران و ملیونها نفری پیدایش می یابند و مقبولیت و گویایی و فهمایی کسب میدارند؛ غالباً از سایر مقولات و تعریف ها ممتاز تر اند.

تازه ترین مقولات و تعریف ها از این قماش؛ طی جنبش تقریباً جهانی شدهء کارگران و زحمتکشان و حق طلبان و عدالت خواهان معروف به «تسخیر وال استریت» هستی یافت و به شعور و دانش سیاسی – اجتماعی غنای شگرف بخشید.

مقولات «1فیصدی» و «99فیصدی»

اربابان بازار بورس و سرمایه در «وال استریت» که سمبول اربابان سرمایهء مالی و انواع دیگر آن در ایالات متحدهء امریکا و بیرون از آن میباشند؛ 1فیصد نفوس این «جامعهء باز» کارل پوپر؛ را میسازند و شاملان بالفعل و بالقوهء جنبش «تسخیر وال استریت» و جنبش علیه غارتگری و استثمار و اجحاف سرمایه داری 99 فیصد نفوس همین «جامعهء باز» میباشند.

«ایکاش!»؛ جناب کارل پوپر زنده می بود و به این مقولات و تعریف های فوق فیلسوفانه و فوق دانشمندانه هم منهمک میشد و پیرامون آن ها در رابطه به اندیشهء زیبایش «جامعهء باز» سطرهایی می نوشت!

به هر حال؛ انصاف دهیم که این خود جناب کارل پوپر میباشد که فرموده است: هیچ حکم علمی و فلسفی وجود ندارد و داشته نمیتواند که تحت هر شرایط و در هر زمان و مکان صحت و درستی ی خود را حفظ کند؛ یعنی ارزش فرضیه ها؛ استنتاج ها و شناخت های علمی حتی در علوم طبیعی (علوم پایه) هم نسبی و مشروط است و میتواند توسط فرضیه ها، استنتاج ها و شناخت های برتر و تحت اوضاع و احوال دگرگونی پذیرفته قسماً و یا کلاً تعویض و ابطال گردد.

اینکه بنده؛ اینک چرا در مورد جناب کارل پوپر سخن میگویم؛ دلایل معینی دارد.

با اینکه خود این بزرگمرد؛ دیگران را از مریدی و پرستش و اطاعت کور کورانه از «بزرگمردان» قویاً نهی میکند و تعالیمش غالباً به فحوای همان حکم بالنسبه جاودانی است که «اندیشیدن را باید آموخت و نه اندیشه ها را» ؛ اما هستند عده قابل ملاحظه از میانسالان معلوم الحال «دویده ولی افتاده!» که تلاش دارند؛ عقده ها و افسرده گی های ناشی از شکست ها و خبط ها و حتی گناه های سابق را با پناه گرفتن زیر بال افکار و نقل قول های کارل پوپر و «جامعهء باز» پنهان کنند و حتی به کمک اینها؛ از خویشتن پیام به «راه آمدن»، «نوشدن» و «با ارزش شدن» را به دیگران فرستاده ارادهء «طرح نو در انداختن» برای نسل جوان و پویا بروز دهند!

از قرار معلوم بخشی از سیستم امپراتوری ی رسانه ای«جامعهء باز» هم آماده شده اند تا به اینها کمابیش تریبون دهند و به رکلام ایشان بپردازند.

بنابر این ارزش دارد که ما و جوانان ما تا حدود ممکن از چون و چند شخصیت، آثار، افکار و فلسفه های ذواتی چون جناب کارل پوپر؛ منبر داران برجستهء لیبرال دموکراسی، «جامعهء باز» و «دنیای آزاد» آگاهی به هم رسانیم؛ البته نه بدین منظور که همه چیز آنان را بر خویشتن تحریم کنیم...بلکه بدین منظور که دیگر با شناخت و سنجش و عقلانیت و فهم و فراست هرچه عمیقتر و همه جانبه تر راه برویم و راه بیابیم؛ بازهم به چاه و چاله نیافتیم و در پایان یک دور باطل دیگر؛ خویشتن را پشیمان تر و در خسران و در گناه و هیچی و پوچی ی بیشتر و بدتر نیابیم!

ولی با کمال تأثر و تأسف؛ قادر نیستم مخصوصاً وقتی بحث فیلسوف جهانی و نقد نظرات و داده های او در میان است؛ چنانکه بعضی ها امر و هدایت داده و میدهند؛ به کوتاهی سخن بگویم معهذا چنانکه همیشه سعی کرده ام تلاش مینمایم بحری را در کوزه ای بگنجانم.

در زندگینامهء کارل پوپر که ویکی پیدیای فارسی به دست میدهد؛ میخوانیم:

"سِر کارل ریموند پوپر)۲۸ ژوئیه ۱۹۰۲ - ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۴ میلادی( فیلسوف علم، منطق دان، ریاضی دان و اندیشمند اتریشی-انگلیسی و استاد مدرسه امور اقتصادی لندن بود. او یکی از بزرگترین فیلسوفان علم سده بیستم به حساب می‌آید و آثار زیادی در فلسفه سیاسی و اجتماعی از خود باقی گذاشته‌ است.

پوپر به دلیل کوشش‌هایش در رد روش علمی طرفداران کلاسیک مشاهده/استنباط (اثبات گرایان) از طریق پیشبرد روش ابطال‌پذیری تجربی، مخالفت‌اش با دانش برآمده از قیاس و استدلال کلاسیک (ارسطویی- افلاطونی) و دفاع از خردگرایی انتقادی، بنیادگذاری نخستین فلسفه انتقادی غیر توجیه‌گرانه در تاریخ فلسفه و دفاع نیرومندش از لیبرال دموکراسی واصول انتقادگرایی اجتماعی که به نظر او امکان ظهور جامعه باز را فراهم کردند، شهرت دارد.

وی در یک خانوادهٔ از طبقه متوسط و دارای مذهب یهودی که به مسیحیت پروتستان گرویده بود، زاده شد.

پوپر در طی حیات علمی خود، جوایز علمی و افتخارات فراوانی را کسب کرد که از جمله آن میتوان به دریافت ده ها دکترای افتخاری از دانشگاه های معتبری چون پرینستون، آکسفورد، کمبریج، وین و دانشگاه لندن اشاره کرد. همچنین الیزابت دوم، ملکه بریتانیا در 1965 به پاس خدمات ارزنده پوپر به دانش به او عنوان "سر"(SIR) داد و در 1982 وی را به لقب "مصاحب افتخاری" خویش ملقب ساخت.

پوپر از اعضاء انجمن سلطنتی و فرهنگستان انگلیس، عضو خارجی فرهنگستان علم و هنر آمریکا، انجمن فرانسه، عضو خارجی فرهنگستان ملی لینچه‌ای، عضو فرهنگستان جهانی فلسفة علوم، وابسته فرهنگستان سلطنتی بلژیک، عضو آکادمی علم و هنر و فرهنگ اروپا، عضو افتخاری فرهنگستان جهانی تاریخ علوم، عضو افتخاری انجمن سلطنتی زلاندنو، عضو فرهنگستان زبان و ادبیات آلمان، عضو فرهنگستان علوم اتریش، عضو افتخاری حلقه PBK در هاروارد، عضو انجمن فلسفه آلمان، عضو افتخاری مدرسه علوم اقتصادی و سیاسی لندن و کالج داروین در کمبریج بود."

شاید تا همینجا هم خیلی ها دریافته اند که جناب کارل پوپر؛ به لحاظ طبقاتی و نظام های سیاسی ی متعلق به طبقات متضاد جهان کنونی؛ بیطرف نیستند و از نظام سیاسی ی لیبرال دموکراسی که در آن به لحاظ طبقاتی بورژوازی بزرگ سلطه دارد؛ مدافعه میفرمایند.

مگر چنانکه خواهیم دید دلایل این دفاع خیلی معصومانه و انسانی است و بر اصل «آزادی» و «تحفظ حیات انسان»ها اتکا داشته طئ آن خصلت طبقاتی نظام و اینکه در ماهیت؛ این نظام سیاسی «کورپریت کراسی» میباشد نه دموکراسی؛ به لحاظ ساختار ها و نهاد های معین نسبتاً جا افتادهء غنیمت؛ اغماض میگردد و حتی نسبت به توقعات بیشتر از آن هوشدار های فلسفی داده میشود.

بدینجهت یک چپروی میانه و افراطی که اصلاً معانی و مصداق های این مفاهیم را به درستی نمیداند و یا آنها را از دشمنان نهضت مترقی و چپ دریافت کرده و نه از متون و منابع واقعی خود جنبش چپ (که باز به نوبه خود؛ وحی منزل و چیز های شک ناپذیر و غیر قابل باز بینی نمی باشند) فوراً تصمیم خواهد گرفت که: بابا؛ اینکه امپریالیست است و سیاه؛ پس چرا در باره اش بخوانم و بدانم.

در هر حال؛ بنده شدیداً تلاش خواهم کرد تا ابعاد واقعی ی شخصیت و داده های اندیشه ای اندیشمند حقیقتاً بزرگی را به درستی بررسی نمایم و حتی این را که وی چرا مدافع لیبرال دموکراسی گردیده است؛ علت یابی نمایم تا بحث واقعاً به اندازهء درد سر و اتلاف وقت معین مان ارزش داشته و از آن نتایج کمال مطلوب حصول گردد.

مسلماً دو تیپ افراد برای پیگیری این مبحث بالنسبه طولانی وقت و حوصله نخواهند داشت؛ یکی آنان که واقعاً مُرده اند و مُرده بودنشان مورد مخالفت شان نیست و دوم آنان که مُرده اند ولی ادعای زنده بودن و خیلی چیز های افزونتر منجمله رهبری جنبش چپ و آزادیخواهانه و عدالت جویانهء مردم افغانستان و چه بسا فراتر را هم دارند.

خلاصه سخن بر سر اراذل و اوباش به آدمیت نرسیده و انسان نشدهء این یا آن گوشهء دنیا نیست؛ سخن بر سر فیلسوف و اندیشمند مسلم و بسیار بسیار پر ارزش و پرصلابت قرن بیستم؛ یکی از نادره های بشریت تا زمان ما میباشد. او را اگر ستارهء تابناک بنامیم و اگر گوهر شبچراغ و بسا صفات و ارزش نما های دیگر؛ دچار خطا و خسرانی نشده ایم که اغلباً ما و مماثل هایمان محکوم و محصور چنین خطا ها و خسران ها میباشیم.

خیلی خیلی خیلی درد و زحمت و قربانی و چه و چه میخواهد که فردی از میان 7 میلیارد بشر روی زمین کارل پوپر شود و به مقامات و مدارجی برسد که او رسیده است. بنده شادمان و مفتخر و پر امید و آرزو؛ از اینم که عالم بشری اهلیت و لیاقتی را حایز گردیده و دارا میباشد که صرف نظر از انگیزه ها و محرکه های بخصوص؛ بالاخره به اس اساس بشر بودن و انسان شدن یعنی خرد انسانی و محصولات و منابع آن ارج میگذارد و انهماک مبذول میدارد. ولی و معهذا سخت متأثر و معذب میباشم که هنوز فلسفهء بشری در همه گونه های آن؛

اولاً؛ افقی و پهنه ای و صفحه ای میباشد؛ و

دوماً؛ مذکر و مردانه و تک جنسیتی؛ است!

مشکل نخست این است که تقریباً هیچ فیلسوف مؤثر و در خور اعتنا نداریم که معرفت نسبت به فرد و جامعهء بشری را از اعماق و از ریشه های واقعی پیگیری نموده و به بالا آمده باشد. همه؛ زمانی به سر وقت فرد و جامعهء بشری میرسند که سوژه ها؛ «عاقل و بالغ و نافذ جمیع تصرفات امور شرعیه»ء خود شده باشند. در حالیکه بشر و جامعهء بشری؛ از لحظه ای آغاز میگردد که دختر و پسری باهم توافق میکنند و قرار همخوابی میگذارند.

آری؛ آری، آری و بازهم آری و هزاران بار و میلیونها بار آری؛ که بشر از سکس آغاز میگردد! همچنانکه کلیه موجودات زنده؛ از وصلت و جفت گیری آغاز میشوند!

کو؛ کیست؛ کجاست آن فیلسوف که این جریان حقیقی تر از واقعیت و واقعی تر از حقیقت را پیگیری نموده و به جایی رسانده باشد؟

کو ؛ کیست؛ کجاست؟؟؟

از اینجا تا اینکه فرد بشری؛ بالغ شده و «عضوی تام الحقوق» جامعه میگردد و مورد توجه کجدار و مریز حضرات فیلسوفان قرار میگیرد؛ مگر کم مسئاله است؛ مگر اساساً همین مسئاله ها اساسی و تعیین کننده نیستند؟؟؟

آیا فیلسوفی تا کنون طفل زایده و کلان کردن طفل را بلاواسطه تجربه کرده است؛ آیا فیلسوفی تا کنون دایه شده و فرد بشری را زایانده؛ بعد؛ تر و خشک کرده ...؟؟؟ تا اینکه او به سخن آمده و نیمه بشر شده است آیا تعقیب کرده که این دورانها حایز چه فعل و انفعالات و کنش ها و واکنش ها و «تجربه های زنده»ء کارل پوپری میباشد؟ و در سمت و سو یابی شخصیت آینده و جامعهء آینده چه اثرات و جبر هایی را خلق مینماید؟؟

مشکل دوم؛ مرد بودن همه فیلسوفان عالیمقام میباشد؛ تجربه ها در شعر و ادبیات و روانشناسی نشان داده است که خیلی چیزهای بینهایت مهم و اساسی و تعیین کننده هست که جنس نرینهء بشری به لحاظ بیولوژیک و فیزیولوژیک نمیتواند؛ از عهدهء آنها بدر آید؛ چنانکه نمیتواند بزاید و تولید مثل نماید.