نوشته کریم پوپل

   

     وضیعت مالداری در افغانستان

حدود ۸۰ % مردم افغانستان  به زراعت ومالداری اشتغال دارند. زیاده تربیه مالداری در قریه جات  توسط زنان بپیش برده می‌شود. صاف کاری پشم تار ساختن و بافتن قالین گلیم  نگهداری گاو و تولید لبنیات  حفاظت حیوانات  کار زنان است. تولید محصولات دامداری نه تنها زندگی روستایان را بپیش میبرد بلکه نیاز مندی شهرها را تکمیل می نماید .بناعاً دامداری یک شغل و بخش بزرگ از اقتصاد افغانستان را تشکیل می‌دهد. بدین منظور در طی بیشتر از ۴۰ سال دولت وسازمانهای مرتبط کشاورزی در اصلاح نسل ، تربیه حیوانات و تهیه لبنیات صحی برنامه‌های داشته‌اند. در وزارت زراعت معنیت  بنام مالداری وجود دارد. در تحت اداره ومنجمنت این اداره  بیمارستانهای حیوانی و مدیریتهای واکسین سازی فعالیت دارند. این بیمارستانها در اکثر ولایات افغانستان فعال اند. در ماه دسمبر سال ۲۰۰۳ سازمان غذائی جهان اولین سر شماری دامداری رادر افغانستان اجرا نمود. این پژوهش در ۳۷۶۰۰قریه  که دارای  ۳میلون نفوس بود صورت گرفت. هزینه این تحقیقات  که مبلغ ۳۸۰۰۰۰ دالر می گردید توسط دولت ایتالیاپرداخته شد. در نتیجه اثبات گردید که اصلاح سازی حیوانات افغانستان طور طبیعی  مدت ۱۰یا بیشتر سال را ضرورت دارد. علت کم شدن حیوانات در افغانستان خشکسالی ها وجنگهای چندین ساله بوده‌است. در سال ۲۰۰۳  افغانستان دارای ۳٫۷ ملیون گاو، ۸٫۸ میلون  گوسفند،۷٫۳ میلون بز، ۱٫۶ میلون مرکب، ۱۸۰۰۰۰ اشتر، ۱۴۰۰۰۰ اسپ، ۱۲٫۲ میلون مرغ مرغابی فیل مرغ  وکوک زری داشت. کثرت گاو گوسفند اسپ درشمال افغانستان،  پرندگان در صفحات مرکزی، گاومیش در جلال آباد، غژگاو در ولایت بدخشان نسبت به  سایر نقاط افغانستان زیاده  می‌باشد.کوچیها مالیکین ۷۴٫۶ %گوسفند ۵۱٫۹% بز و ۱% گاو افغانستان می باشند.

اهمیت مالداری در رشداقتصادجامعه افغانی

پرورش مالداری در اقتصاد افغانستان از اهمیت خاص برخودارمی باشد. صادرات پوست، روده، پشم یکی از اقلام مهم صادراتی این کشور را تشکیل می‌دهد. قبل از جنگ ۶۶ فیصد صادرات افغانستان را محصولات زراعتی تشکیل می‌داد. از جمله محصولات نباتی ۵۰ فیصد و محصولات حیوانی  ۱۶% و  محصولات پشم۱۰ %این صادرات را تشکیل می‌داد. عواید محصولات زراعتی قبل از جنگ ۱۱۵ ملیارد افغانی و پس از جنگ ۱۱۸ ملیون دالر گردیده‌است بر خلاف واردات ۶۱۶ ملیون دالر گردیده‌است. درین صورت افغانستان ۲٫۳ بیلون دالر دبت یا مقروض می‌گردد. در طول تاریخ بشری باشندگان این کشور از حیوانات نه تنها بمنظور گوشت بلکه بمقاصد پوست، پشم، لبنیات، ترانسپورت، کشاورزی، خریدوفروش، سپورت وغیره مورداستفاده قرار داده‌اند. گوشت حیوانات دارای طعم ومزه خاص می‌باشد. گوشت دارای امینو اسیدهای ضروری بوده که در رشد ونمو بدن ومغز انسان حایز اهمیت می‌باشد. افغانستان در سالهای ۱۹۹۰-۱۹۹۵ حدود ۲۲ میلون گوسفند  ۳٫۶ ملیون گاو ۸٫۹ ملیون بز داشت. در طی  سال‌های  خشونت و خشک سالی تولید گوسفند، گاو وسایر حیوانات گراف سعودی را پیموده‌است. در صورتیکه علفچرهای خشک شده  دامنه‌های هندوکش دوباره احیا گردد ساحه علفچر دوباره به ۳۱ملیون هکتار یعنی ۴۹% خواهد رسید. که تقریباً  نصف خاک را تشکیل می‌دهد. طبق ارزیابی متخصصین کشاورزی افغانستان گنجایش ۳۱۰میلون حیوان را دارد. یعنی ۱۱۰ میلون گاو صد میلون گوسفند ۱۰۰میلون سایر حیوانات وپرندگان را دارد. پس از سال ۲۰۰۲ سازمانهای USAID ; UNDP, WORD BANK.NGOS و سازمانهای کشورهای اسلامی تلاش ورزیدن تا بهبود در وضع کشاورزی و مالداری بیاورند. دو انجیو در بخش حیوانات و ۴۰ انجیو در بخش مرغداری فعالیتهای را انجام دادند که ثمر بخش بوده‌است.

تغذیه حیوانات در افغانستان

غذای حیوانات عبارتند از برگ ساقه و تخم غله جات گندم جو جواری جودر علوفه جات اعم از برگ وساقه وتخم ارزن  باجره شاحل  لبلبو  رشقه شبدر ذرت  جوار حبوبات [فامیل لیگوم]  لوبیا نخود ماش  شفتل شاخل ،کلول پتک ،عدس ممپلی وتعداد از سبزه ها برگ ساقه وریشه گیاهای طبیعی می باشد. دهقانان قسمت مورد نیاز نبات را برای خود نگه داشته باقی را به حیوانات خود می دهد. مثلاً جوار دانه آنرا دهقان برای خودنگهداشته  ساقه وبرگ آنرا به حیوانات می دهند. علاوه براین حیوانات  ضرورت به کلسیم نمک ویتامین ها وانزایم ها دارند. حیوانات اهلی در افغانستان مدت ده ماه از چراگاه ها طبیعی تغذیه میدارند .در دو ماه که سرما شدید میباشد لازم است دهقانان  خود غذا حیوانات خویشرا  تهیه دارند. بهترین غذا برای حیوانات نشخوار کننده و شیر ده رشقه می باشد.بدین منظور دهقانان غذای زمستانی حیوانات را از مخلوط رشقه و سایر علوفه جات میسازند که بنام بیده و سایلج گفته میشود.در کشورهای پیشرفته غذا، سایلج ،نمکیات و ویتامینهای حیوانات را کمپنی های متجرب بطور صحی با گرانتی و نورم تولید می نمایند. بدین ترتیب مالداران عواید خوب بدست می آورند.مثلاًیک گاو افغانی با تغذیه وجای خراب دریک سال ۱۷۰۰لیتر شیر می دهد در حالیکه یک گاو دنمارکی ۹۰۰۰لیتر شیر می دهد.دنمارک مبلغ ۵۵ملیارد کرون یا یک ملیارد دالر در سال از درک صادرات شیرو محصولات آن بدست می آورد.  

علفچر ونوعیت آن

افغانستان دارای  ۳۰ ملیون هکتار زمین علفچر می‌باشد که  ۴۷ فیصد حصه خاکرا تشکیل داده‌است. دامنه‌های کوه هندوکش چراگاه طبیعی ودایمی  را تشکیل داده‌است. صورت استفاده از چراگاهای افغانستان بدو نوع است. چراگاه مالداران و  کوچی‌ها. کوچی درموسم گرما با حیوانات خویش  به چراگاه دامنه‌های هندوکش مسکن گزین گردیده و در زمستان به پاکستان یا هند می‌روند.  علفچرهای افغانستان در تحت مواظبت دولت قرار نداشته همه ساله توسط مالداران محلی  مورد استفاده قرار می‌گیرد. تناوب زراعتی درین علفچرها وجود نداشته فاقد کنترول می‌باشد. چرا مفرط و للمی کاری باعث ازدیاد فرسایش خاک درین کشور گردیده‌است. در افغانستان چرا از اول بهار شروع شده در ماه عقرب ختم می‌گردد که بعضاً در ماه‌های سنبله میزان وعقرب مشکلات چرا وجود دارد. در کشورهای پیشرفته چرا گاها در کنترول قرار گرفته دولت یا مالداران ساحه چرا را به چند قسمت تقسیم می‌نمایند یعنی چرا بهاری تابستانی وخزانی. یعنی همه چرا را  به یک زمان مورد استفاده قرارنمی دهند. هکذا تخم نباتات مورد نظر و کودرا با آن علاوه می‌کنند. نوعیت نبات ومقدار چرا مستقیماً بالای وزن حیوانات تاثیر دارد. چرا بز  کوه‌ها، چرا گوسفند گاو در دامنه‌های کوها و اشتر در دشتها مناسب می‌باشد. استفاده از بیابان زارها برای چرا نامناسب است.در صورت چرا به صحرا خشک مبدل می گردند.

 

 

تربیه گاو

این حیوان درتمام ساحات افغانستان وجود دارد. زیادترین نفوس این حیوان در ولایات فراه جوزجان ولایت نورستان بدخشان وتخار می‌باشد. انواع گاوهای افغانستان عبارتند از گاو کابلی، قندهاری، غژگاو بدخشانی، کنری، شان خن سری، سیتانی واز گاوهای خارجی  نیو جرسی هلستون، فریسین و بران سویس می‌باشد. گاوهای قندهای و سیستانی دارای حسامت قوی وکنری دارای جسامت لاغر می‌باشد. در افغانستان گاورا به مقاصد گوشت، شیر،  کار، و انتقالات استفاده می‌نمایند. علاوه برآن گاو دارای محصولات فرعی می‌باشد که دارای ارزش اقتصادی می‌باشد. محصولات  فرعی گاو عبارتند از پوست، کودحیوانی، استخوان آن می‌باشد.  کیفیت پوست نیز جز قیمت گاو است. پوست گاو ۸-۱۰ در صد قیمت گاو را و پوست گوساله ۱۵-۲۰ % قیمت  گوساله را در بر می‌گیرد. گوشت گاو دارای طعم لذیز و دارای امینواسیدهای ضروری می‌باشد. معمولاً گاوها بمقاصد گوشت و شیر تربیه می‌شوند. از جنس نر آن بمقاصد مختلف  استفاده می‌نمایند. درافغانستان  تا اکنون گاوداری بشکل فنی بنسبت عدم امنیت وکمبود برق طور کل مروج  نگردیده‌است. دارای سه نوع گاو یعنی  وطنی، گاو میش، و غژگاو می‌باشد. در طی ۳۵ سال وزارت زراعت افغانستان با همکاری سازمانهای زراعتی جهان تحقیقات در مورد نسل گیری گاوهای خارجی با گاوهای افغانی اجرا نموده‌است ولی در مورد گاو گوشتی  طور لازم کدام پروژه روی دست نداشته‌است. در شرایط صفحات مرکزی افغانستان گاوهای جرسی و هولستون نتیجه مثبت داه‌است. در طی این سالها به هزاران گاو افغانی با سپرم گاو هلستون القاح گردیده‌است. در متباقی ساحات افغانستان که هوای گرم دارد تربیه گاو حاصلات نچندان خوب داده‌است. در شزایط ۴۰-۴۵ درجه حرارت حیوانات مقدار زیاد وزن خودرا می‌بازد. در چنین شرایط در صورت که آب فراوان باشد تربیه گاو میش مناسب است. واگرکمبود آب باشد لازم است در مورد بدست آوردن نسل اصلاح شده وطنی پژوهش صورت گیرد. در کشورهای سکننداوی یک مالدار با دونفر کارگر  ۴۵۰-۵۰۰ گاو را تربیه نموده درسال ۲-۵ملیون لیتر شیر بدست می‌آورند. هر گاو در سال ۹۰۰۰لیتر شیر می‌دهد. علت آن هوای سرد نسل خوب، دادن غذای مکفی از قبیل علوفه جات تخمر شده انواع نمکیات ضروری وکلسیم دار می‌باشد.

ساختمان داخلی گاو

معده گاو دارای ۴ قسمت می‌باشد.  در داخل معده گاو مکروبهای مفیده ‌وجود دارد که از علف شحم و امینو اسید می‌سازد. در جهان بیشتر از ۲۵۰نوع گاو وجود دارد. دانشمندان علم حیوانات تا فعلا توانسته‌اند الی صد نسل اصلاح شده را تولید کنند. گاو در سال یک چوچه تولید می‌کند واز ۱۵-۲۵ سال عمر دارد. هر دوره شیردهی گاو ۹ ماه‌است. گاو دارای وزنهای مختلف اند .طور اوسط ۱۰۰۰-۱۵۲۰ کلیو گرام میباشند. زیاده گاوهای افغانی بنسبت کمبود تغذیه لاغر می‌باشد. یک گاو افغانی در روز ۲-۵ لیتر شیر در سال ۱۰۰۰-۱۷۰۰ لیتر شیر تولید می‌کند. منا سبترین وقت کشتن گاوزمانی است که به وزن  ۷۵۰ کیلوگرام برسد.

تربیه گوسفند