کرد های سوریه قربانیان ستراتیژی اشتباه

۲۰/ جدی/ ۱۳۹۷

بیش از دو هفته که از اعلام تصمیم غیر متفرقه خروج نیروهای نظامی آمریکایی از سوریه و افغانستان می‌گذرد، بحث و گمان زنی‌ها در ارتباط با دلایل و پیامدهای به‌اجرا درآمدن این تصمیم هنوز ادامه دارد.

آنچه اکنون مشخص شده این است که، گرچه اختلاف‌نظرهایی مشخص و عمده‌ بین چهره‌های اصلی دولت ترامپ و برخی سران پنتاگون در مورد ادامه و چگونگی استقرار نیروهای نظامی آمریکا در خاورمیانه وجود داشته است، تصمیم ترامپ یک‌شبه نبوده است. درواقع او از همان دورهٔ کارزار انتخاباتی‌اش در ارتباط با نظر‌گاه متفاوت خود با رئیس‌جمهورهای سابق آمریکا در مورد مداخله‌های نظامی آمریکا در نقاط مختلف جهان، به‌صراحت از درگیری‌های پرخرج و پر تلفات نیروهای نظامی آمریکایی و تعهدهایی که نقطه پایان مشخصی در این زمینه ندارند انتقادهایی گزنده‌ کرده است.

باید به‌خاطر داشت که برای دونالد ترامپ، در مقام یک شخصیت "تجارت پیشه"، هر مسئله‌ای و ازجمله روابط دیپلوماتیک و تعهدهای نظامی، باید توجیهی تجاری بر مبنای "سود و ضرر" داشته باشد. او علناً اظهار داشته بود که مخارج ۷ تریلیونی سیاست‌های نظامیگری آمریکا در دو دهه گذشته در خاورمیانه را با دستاوردهای اقتصادی و تجاری این سیاست‌ها برای دولت آمریکا متناسب  نمی‌داند.  همچنین باید اشاره کرد که، با توجه به اظهارات منابع دولتی اسرائیل مبنی بر اینکه ایالات متحده چند روز قبل از اعلام بیرونی تصمیم به خارج کردن نیروهایش از سوریه، خبر آن را به اطلاع آن‌ها رسانده است، کاملاٌ مشخص است که جزئیات این تصمیم- قبل از اعلام آن- در میان نظامیان نزدیک به ترامپ مورد بحث بوده است.

 این موضوع نیز مشخص است که برخی محفل‌های سیاسی در داخل و خارج از آمریکا و ازجمله در انگلستان و فرانسه و اتحادیه اروپا از تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا  شگفت ‌زده و نگران شده‌اند، و در این بین باید به‌ویژه به نیروهای کُرد سوریه اشاره کرد. بنا بر برخی گزارش‌ها، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)- نیروهایی که به‌طورعمده از کُردهای سوریه تشکیل شده است- در هفته‌های اخیر مقام‌های آمریکایی را زیر فشار قرار داده‌اند تا این تصمیم را اجرا نکنند و حتی تظاهراتی در چند کشور هم برگزار کرده‌اند. ولی حقیقتی که این محفل‌ها فراموش می‌کنند آن است که ایالات متحده منحصراً در راستای منافع استراتژیک خود عمل می‌کند و هیچ‌گاه یک متحد قابل‌اعتماد نبوده است.

آنچه بسیاری از تحلیلگران بر آن اتفاق‌نظر دارند این است که، رئیس‌جمهور آمریکا در هماهنگی با دولت اسلام‌گرای ترکیه- دولتی که عضوی مهم در پیمان ناتو است- این تصمیم را اتخاذ کرده است.

ترکیه از ماه‌ها قبل اعلام کرده بود که تحت هیچ شرایطی حضور و عملکرد نیروهای کُرد سوریه در قالب "نیروهای دموکراتیک سوریه" در استان‌های شمالی سوریه را تحمل نخواهد کرد و تهدید کرده بود که ارتش ترکیه در ادامهٔ  پیش‌رَوی‌های چندماه پیش خود در عَفرین، در گام بعدی کنترل مَنبِج را  به‌دست  خواهد  گرفت. اینکه آمریکا که در ۴ سال اخیر با حضور نیروی هوایی‌اش در حریم فضایی سوریه و با اختصاص تجهیزات نظامی و منابع مالی گسترده به نیروهای کُرد همچون محافظ این نیروها عمل کرده است در برابر تهاجمی از سوی ترکیهٔ عضوِ ناتو چه موضعی می‌توانست بگیرد، به معضلی برای دولت ترامپ  تبدیل شده است. علاوه بر این، می‌توان پیش‌بینی کرد که فشارهای ترکیه در ماه‌های اخیر در افشاگری‌های حساب‌شده‌اش در ارتباط با نقش ولیعهد عربستان در قتل جمال خاشقجی از یک طرف و گسترش روابط ترکیه با ایران و روسیه از سوی دیگر موجب شده‌اند که سیاست ایالات متحده در قبال سوریه، به‌عنوان جزیی از یک توافق گسترده، تغییر پیدا کند. بر اساس برخی تحلیل‌ها، توافق گستردهٔ  به‌وجودآمده میان ترکیه و دولت ترامپ نه‌فقط تمایلات دولت اردوغان در زمینهٔ نظم آتی در شمال سوریه (منطقه کُردنشین) را می‌تواند ارضا کند، بلکه همچنین در مورد درجه تعامل ایالات متحده با ترکیه در عرصهٔ تحول‌های پیشِ رو در خاورمیانه هم می‌تواند تضمین‌هایی در بر داشته باشد. در همین باره گفته می‌شود ایالات متحده قبول کرده است که شرق فرات- که ارتش تقریباً منهدم شده آزاد سوریه (FSA) در آن را کاملاً بازسازی کرده است- زیر کنترل ترکیه قرار گیرد. دولت آمریکا امیدوار است که توسعه چنین رابطه‌ای با ترکیه بتواند اتحاد عمل بین ترکیه، ایران و روسیه را به‌شدت بی‌ثبات و تضعیف کند. آنچه مشخص است این است که، نیروهای کُرد سوریه که ۴ سال قبل در اتحادی سؤال‌برانگیز همکاری همه‌جانبه‌شان را با  آمریکا  آغاز  کردند، در شرایط کنونی یکی از بازندگان  اصلی تصمیم خروج  نیروهای نظامی آمریکا از سوریه‌اند.

یک هفته پس از اعلام خروج ایالات متحده از خاک سوریه، هنوز هدف نهایی این خروج احتمالی مشخص نیست. اگرچه درواقع اولین گروه نیروهای آمریکائی شمال سوریه را ترک کرده‌اند، اما این نیروها درعمل به بیرون از مرزهای سوریه منتقل و در ناحیه کُردنشین شمال عراق مستقر شده‌اند. بدین‌سان آمریکا درصدد ایجاد پایگاه‌هایی جدید در عراق یا دقیق‌تر بگوییم، در منطقه الانبار، واقع در غرب عراق، است، یعنی جایی که نیروهای آمریکایی در فاصله چند کیلومتری مرز سوریه به‌تازگی مستقر شده‌اند. سؤال این است: سرنوشت نیروهای آمریکائی چگونه رقم خواهد خورد؟ به کجا می‌روند؟ آیا به کشورشان بازمی‌گردند یا به همکاران‌شان در کشورهای عربی یا آفریقایی ملحق می‌شوند؟ و یا اینکه همه آن‌ها به عراق و در نزدیکی مرزهای سوریه منتقل خواهند شد؟

 دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز چهارشنبه ۵ دی‌ماه، درحالی‌که سخت از موضع‌گیری‌اش در خارج کردن نیروهای نظامی آمریکا از سوریه دفاع می‌کرد، به‌طور غیرمنتظره‌ای به عراق سفر کرد تا با نظامیان آمریکایی حاضر در این کشور دیدار کند. به‌گزارش آسوشیتدپرس، دونالد ترامپ در عراق گفت: "برنامه‌ای برای خروج نیروها از این کشور [عراق] ندارد."  او گفت که، از اول روشن ساخته بود که هدف آمریکا در سوریه گرفتن مناطق تحت کنترل داعش از دست این گروه است. او در ادامه و در حضور نیروهای آمریکایی در عراق گفت که، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، موافقت کرده است که باقیمانده داعش در سوریه را  بیرون  براند.

 روابط آمریکا و ترکیه- اعلام تهاجم  تازه  از جانب ترکیه

روز جمعه ۲۳ آذرماه (۱۴ دسامبر ۲۰۱۸)، چند روز قبل از اعلام خروج آمریکا از سوریه، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرد که قصد دارد در روزهای آینده در منطقهٔ  "روژاوا"ی سوریه که پایگاه‌های آمریکا در آنجا مستقر هستند تهاجمی تازه آغاز کند. او در اجلاس مسئولان نظامی و امنیتی ترکیه در آنکارا چنین تأکید کرد: "ما اعلام می‌کنیم که عملیات‌مان برای آزادسازی شرق فرات از چنگ تروریست‌های جدایی ‌طلب قرار است در روزهای آینده انجام شود." این حمله قرار است بر ضد "یگان‌های مدافع خلق" یا