کردها نیازی به تشکیل دولت مستقل ندارند
بهرام رحمانی
کردها نیازی به تشکیل
دولت مستقل ندارند!
آن‌که حقیقت را نمی‌داند نادان
است،
آن‌که حقیقت را می‌داند ولی
انکار می‌کند تبه‌کار است.
«برتولت برشت»
وکلای عبدالله اوجالان روز پنج‌شنبه 17 مرداد در بیانیه‌ای گفتند رهبر زندانی حزب کارگران کردستان ترکیه(پ.ک.ک)،
آماده یافتن راه‌حلی برای بحران کردستان است و می‌تواند درگیری‌های نظامی بین
نیروهای ترکیه و گریلاهای پ.ک.ک را ظرف یک هفته متوقف کند.
ممنوعیت ملاقات برای عبدالله اوجالان که از
سال 2011 به اجرا گذاشته شد در ماه مه امسال لغو و
وکلای او برای اولین بار پس از هشت سال توانستند با او ملاقات کنند. وکلای اوجالان
در بیانیه‌ای اعلام کردند که توانسته‌اند یک‌بار دیگر با وی ملاقات کنند.
طبق این بیانیه، رفیق اوجالان در دیدار با
وکلایش گفته که کردهای ترکیه به یک دولت مستقل در چارچوب فعلی کشور ترکیه و
مناسبات تاریخی ترک‌ها و کردها نیازی ندارند.
در این بیانیه به‌نقل از اوجالان، گفته شده
است: «تلاش من این است که فضایی برای کردها باز کنم. بیایید مشکل کردستان را حل
کنم. به‌خود کاملا اطمینان دارم و برای رسیدن به یک راه‌حل آماده‌ام. ولی حکومت
باید کارهایی را که ضروری است انجام دهد.»
پس از چند سال مذاکرات صلح آتش در سال 2015، از سوی دولت شکسته شد و از آن زمان مناطق کردنشین ترکیه شاهد حملات سیستماتیک و مداوم
ارتش و سایر نیروهای امنیتی ترکیه بوده است.
عبدالله اوجالان در مذاکرات صلح قبلی، نقش
بسیار مهمی ایفا کرده بود.
با اعلام این بیانیه اوجالان، برخی رسانه‌های ترکی، کردی، فارسی و عرب زبان
منطقه و هم‌چنین برخی احزاب چپ و کردی ایرانی،با واژه‌هایی هم‌چون «خائن به ملت
کرد»، «ناسیونالیست»، «عشیره‌ای» و غیره علیه وی سمپاشی کردند. در حالی که هیچ‌کدام
از این واژه‌ها، به معنای واقعی درباره مواضع و شخصیت وی صدق نمی‌کنند.
بر اساس اطلاعاتی که توسط وکلای اوجالان و
رسانه‌های ترکی و کردی و فارسی منتشر شده، در پیام جدید اوجالان چند نکته وجود
دارد که برخی از جریانات و رسانه‌ها، این نکات را جدید تلقی کرده‌اند و از این‌رو،
وی را مورد انتقاد شدید قرار داده‌اند. در حالی که تمام این نکات در چند سال اخیر
بارها مورد تاکید اوجالان قرار گرفته‌اند.به‌ویژه به این موضع اوجالان که گفته
است: «کردها نیازی به تشکیل دولت مستقل ندارند.»، گرایشات ناسیونالیستی
کرد منطقه و برخی احزاب چپ ایرانی، شدیدا به او تاخته‌اند بدون این که توجهی به
افکار اعلام شده وی در دو دهه گذشته توجه داشته باشند و یا اهمیتی به موقعیت او به‌عنوان
یک زندانی سیاسی ایزوله و در عین حال شده بدهند.
این هم‌آوایی چپ و راست بر علیه مواضع
اوجالان، ناشی از ملت‌گرایی و دولت‌گرایی آن‌هاست!
بگذارید این چند نکته از پیام اخیر «آپو»
را با هم مورد بحث و بررسی قرار دهیم:
1- کردها نیازی به تشکیل دولت مستقل ندارند.
2- تلاش می‌کنم جایی برای کردها باز کنم.
3- بیایید معضل کردها را حل کنیم. من در عرض یک
هفته زمینه و احتمال تداوم درگیری‌ها را از میان بر می‌دارم من می‌توانم حل کنم.
من به خودم اطمینان دارم. اما دولت و ذهنیت دولت نیز باید اقدامات لازم را انجام
دهد.
حال بگذارید به بررسی سوابق این مواضع
اوجالان بپردازیم:
- در سال 1998، فشارهای
ترکیه بر سوریه و برخی تغییرات موازنات سیاسی در منطقه، دولت حافظ اسد رییس‌جمهور
وقت سوریه از اوجالان خواست که سوریه را به مقصد هر کشوری که خودش می‌خواهد، ترک
کند. معاونین و مشاورین اوجالان، به دنبال آن بودند که در یک کشور اروپایی برای
او، اقامت بگیرند. اما فشارهای ترکیه و لابی‌های دیپلماتیک این کشور و دولت‌های هم‌پیمان
غربی‌اش، باعث شد که هیچ کشوری حاضر به پذیرش اوجالان نباشد.
نخستین کشوری که درخواست اوجالان را رد
کرد، یونان بود. همان کشوری که در دهه‌های متمادی، با دولت ترکیه مناقشه داشته به‌ویژه
بر سر تقسیم قبرس.
کلینتون رییس‌جمهور وقت آمریکا نیز نمی‌خواست
که بین ترکیه و یونان به‌عنوان دو کشور عضو ناتو، به‌خاطر رهبر پ.ک.ک، اختلاف
ایجاد شود و به همین خاطر از یونان خواست عذر مهمان را بخواهند.
روسیه نیز نخواست برایش جایی دست و پا کند
و مذاکرات ادوارد شواردنادزه وزیر وقت امور خارجه شوروی و سفر او به ترکیه، منجر
به آن شد که اوجالان مجبور به ترک روسیه شود.
در سفر به ایتالیا، این انتظار وجود داشت
که رهبر پ.ک.ک، با حمایت سازمان‌های سوسیالیستی و نهادهای مدافع حق پناهندگی
سیاسی، در آن‌جا پذیرفته شود. در زمانی که صدها نفر از کردها به هواداری از او در
مقابل هتل شعار سر می‌دادند، وی در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها اعلام کرد: از
آنکارا به کردستان رفتیم و حزب تشکیل دادیم. از ترکیه به سوریه رفتیم و ارتش تشکیل
شد و حالا از خاورمیانه به اروپا آمده‌ایم و دولت تشکیل می‌دهیم.
اشاره اوجالان در این جملات، مراحل تاریخی
شکل‌گیری پ.ک.ک بود که حلقه دانشجویی تشکیل‌دهنده آن از آنکارا به جنوب شرقی ترکیه
رفته و در سال 1978 در یکی از روستاهای
پیرامون دیاربکر، پ.ک.ک را تشکیل داد و هم‌چنین پس از خروج او همراهانش از ترکیه
به سوی سوریه و لبنان در سال 1984، شاخه نظامی پ.ک.ک را تاسیس کردند. وی تلاش کرد بگوید که در فاز بعدی
و پس از خروج از سوریه و سفر به اروپا، به‌دنبال تشکیل دولت است.
در آن دوره نیروهای چپ در رابطه با رفع ستم
ملی، شعارشان حق تعیین سرنوشت تا سرحد جدایی بود. هنوز هم نیروهای چپ ایرانی همین
شعار را سر می‌دهند؛ شعاری که جوهر گرایش ناسیونالیسم و ملت‌گرایی و دولت‌گرایی را
در بطن خود دارد.
روشن است که اوجالان نیز در آن دوره با
دیدگاه مارکسیستی – لنینیستی خود به فکر تشکیل دولت بوده، اما بعدها مواضع خود را
تکامل داده و با رد قاطع و محکم «دولت - ملت»، جامعه‌گرایی و طبیعت‌گرایی در مقابل
جوامع قرار داده است.
به این ترتیب، حدود دو دهه است که اوجالان
بر این مواضع خود پافشاری می‌کند و در تمام کنفرانس‌ها و کنگره‌های پ.ک.ک نیز بر
این موضوع صحه گذاشته شده که این حزب به‌دنبال تاسیس یک دولت نیست. طبیعی‌ست که
خلق کرد به‌همراه سایر خلق‌های منطقه، به
مطالبات سیاسی، حقوقیريا، فرهنگی و دموکراتیک خود دست پیدا کند و نیازی به تشکیل
دولت مستقل کردی ندارد. اساسا بحث بر سر رد فلسفه «دولت - ملت» است. سیاستی که
حدود هشت سال است در روژاوا تجربه شده و عملا نتایج مثبت آن نیز در مقابل ماست.
بنابراین در سالیان اخیر، نیروهایی که
افکار اوجالان را پذیرفته‌اند بارها نشان داده‌اند که اساسا به‌دنبال دولت کردی
نیستند، بلکه می‌خواهند در ساختار سیاسی و قدرت سراسری ترکیه در فضایی آزاد، برابر
و دموکرایتک سهم و نقش مستقیم خود را ایفا کنند.
اولا از دیروز تا به امروز، در صفوف و رده‌های
مختلف سیاسی - نظامی پ.ک.ک غیرکردها هم کم نیستند. در عین حال در شرایط نوینی که
پس از مذاکرات سال 2013 میلادی
فراهم شد، دولت اجبارا عقب‌نشینی‌هایی در مقابل مطالبات مردم کرد انجام داد اما
این عقب‌نشینی نه استراتژیک، بلکه یک عقب‌نشینی تاکتیکی بودکه هدف اصلی‌اش خلع
سلاح کردن پ.ک.ک بود اما هم اوجالان و هم رهبران پ.ک.ک خیلی تیزهوش‌تر و هوشیارتر
از آن بودند و هستند که به راحتی اسلحه را زمین بگذارند و با دست خالی به قتل‌گاه
حکومت مذهبی - فاشیستی ترکیه بروند.
دوم این که اوجالان،
همواره تلاش کرده است تا در هر
شرایطی، جایی برای خلق کرد باز کند. پیداست که منظور او تاکید بر مطالبات دمکراتیک
مردم کرد در چهارچوب جامعه ترکیه است و نه جدایی از آن. در عین حال جواب او به
کسانی است که همواره پ.ک.ک و مردم کرد را تجزیه‌طلب معرفی می‌کنند. چرا که همین
حالا هم کردها در ساختار سیاسی و حاکمیت ترکیه، صاحب حزب هستند و نهادهای مدنی
کردی در حوزه‌های سیاسی و فرهنگی مختلف فعالیت می‌کنند و به‌ویژه از مجموع 550 کرسی پارلمان ترکیه، 60 کرسی در اختیار حزب دموکراتیک خلق‌ها(ه.د.پ)
است که مستقیما از سیاست‌های اوجالان تبعیت می‌کند.
سوم این که رهبر زندانی پ.ک.ک اعلام کرده که می‌تواند در
عرض یک هفته تمام زمینه‌های تداوم درگیری بین شاخه نظامی پ.ک.ک و ارتش ترکیه را از
میان بردارد و هم‌چنین اعلام کرده که به خودش اطمینان دارد و می‌تواند معضل کردها
را حل کند. اما به‌شرطی که دولت نیز اقدامات لازم را انجام دهد.
این بند از سخنان اوجالان، هر چند قابل
تعمق است اما در مذاکرات قبلی، اوجالان این موقعیت و اتوریته و تاثیر خود را عملا
نشان داده بود. در جریان مذاکرات صلح در جریان پایان دادن به فعالیت‌های مسلحانه و
چندین موضوع دیگر در سال 2014 میلادی، سران پ.ک.ک بارها نشان داده‌اند که حاضرند
گفته‌های اوجالان را سرلوحه اهداف خود قرار دهند. هر چند که در این
مورد احتمال دارد در آینده اختلاف نظرهایی نیز بین رهبری پ.ک.ک به‌وجود آید.
بدون شک در جریان تداوم درگیری‌های تازه بین
نظامیان ترکیه و پ.ک.ک، دولت ترکیه و نهادهایی که سودها و رانت‌های خود را در
تداوم جنگ و ناآرامی می‌بینند و به‌دنبال آن هستند که زمینه‌های درگیری را تقویت
کنند و دولت، ارتش، پلیس مخفی و رییس جمهور نیز بخشی از این ماجراست.
در سال‌های اخیر، رجب
طیب اردوغان و حزبش، تمام تلاش خود را به کار بسته‌اند تا جامعه ترکیه را اسلامیزه
کنند و جامعه سکولار ترکیه را با ایدئولوژی اخوان‌المسلمینی و نئوعثمانی‌گری خود،
سازمان‌دهی کنند.
در ترکیه امروز، بیش از 85
هزار مسجد فعال وجود دارد؛ یعنی به‌طور میانگین برای هر 350 شهروند یک مسجد. به
این آمار باید ده‌ها مدرسه دینی تحت کنترل دولت یا سازمان‌های غیردولتی را نیز
بیافزاییم که شاهدی است بر تلاش دولت ترکیه برای گسترش اسلام‌گرایی در این کشور.
به تازگی ترکیه یک دانشگاه اسلامی در استانبول تاسیس شده که انتظار دارند رقیبی
برای دانشگاه الازهر در تعلیم و تفسیر قرائت‌های مطلوب اسلامی گردد.
مواجهه اسلام‌گرایی و
کمالیزم با به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 هم‌زمان است اما در نگاه
تاریخی هیچ‌گاه پس از فروپاشی عثمانی، جامعه مدرن ترکیه و جنبش‌ها با ایده‌های
اسلام‌گرایانه همراه نبوده است.
در سال 1987 و تاسیس نخستین
حزب اسلامی ترکیه که راه را برای رقابت‌های سیاسی با احزاب سکولار باز کرد و کم‌تر
از دو دهه طول کشید تا برتری یافتن اسلام‌گرایان در سیستم دموکراتیک ترکیه قطعیت
یابد.
اکنون پس از حدود 17 سال
حاکمیت حزب عدالت و توسعه اسلامی به رهبری رحب طیب اردوغان، تاکنون ارتش نیز این
نقش را برای حزب عدالت و توسعه به‌رسمیت شناخته است.
چالش دوم داخلی ترکیه که بر
سیاست خارجی آن نیز سایه افکنده چندین دهه مناقشه کردها و دولت مرکزی است که باید
جایگاهش را نه در میان ناسیونالیسم و اسلامی، بلکه باید در یک فضای دموکراتیک بدون
توجه به ملیت و مذهب پیدا کند. حقیقتا این مسئله را عبدالله اوجالان به‌خوبی درک
کرده است.
اکنون سیاست‌های اقتصادی
حزب اسلامی عدالت و توسعه و رهبرش اردوغان،ضربه شدیدی به اقتصادی ترکیه وارد کرده
به‌طوری که سخت به درآمدهای توریستی و نقش ترانزیتی آن میان منابع انرژی و
بازارهای اروپایی وابسته است. در سال‌های اخیر نیز کشمکش بین دولت ترکیه و آمریکا،
این بحران ترکیه را عمیق‌تر کرده است.
رقابت‌هایهم‌زمان دولت
ترکیه با کشورهای منطقه و اتحادیه اروپا، حاشیه امن ترکیه را به‌شدت ناامن کرده
است. با این توجهات، نئوعثمانی‌گری، به‌عنوان جاه‌طلبی‌های اردوغان، اعتبار ترکیه
را یک‌سره بر باد داده است.
سنگین‌ترین اتهامی که از
اغاز جنگ داخلی سوریه از هشت سال پیش، متوجه ترکیه به‌ویژه خانواده خود اردوغان
وارد شدهاین است که دولت این کشور، در طول مرز نهصد کیلومتری خود و سوریه،
تسهیلاتی برای رفت‌و‌آمد و تردد گروه‌های ترویستی به‌ویژه گروه تبه‌کار اسلامی
«داعش» فراهم نموده است و طرح این بحث نیز به‌خودی خود بارها با واکنش‌های متفاوت
مقامات ترکیه روبه‌رو شده است. پسر اردوغان بلال اردوغان رابط بسیار نزدیک با سران
داعش داشته و نفت آن‌ها ارزان می‌خرید و با قیمت بسیار بالایی به کشورهای اروپایی
می‌فروخت.
خانواده اردوغان و برخی وز