نشست گروه هفت ۷
نشست گروه هفت ۷:
نولیبرالیسم ملی‌گرا، عامل بازدارنده در حل مسائل مطرح شده
در نشست کشورهای سرمایه‌داری جهان در فرانسه
رهبران گروه ۷ کشور پیشرفته سرمایه‌داری
جهان- یعنی آلمان، کانادا، ایالات‌متحده، فرانسه، ایتالیا، ژاپن و انگلستان- از ۲ تا ۴ سنبله- شهریورماه ۱۳۹۸/۲۴ تا ۲۶ اگست ۲۰۱۹ در "بیاریتز"
واقع در جنوب‌غربی فرانسه، گرد هم آمدند. این گردهمایی مسائل بسیار مهم جهانی
ازجمله: ادامه یافتن بحران اقتصادی جهانی و تبعات آن، جنگ تجاری شدت‌یابنده میان
آمریکا و چین، تنش فزاینده و تهدیدآمیز میان آمریکا و ایران بر سر توافقنامه
برجام، بحران محیط زیست و آتش‌سوزی دامنه‌دار بی‌سابقه در جنگل‌های آمازون،
پیامدهای خروج بریتانیا از اتحادیهٔ اروپا (برگزیت)، و معضل قراردادهای تجاری
چندجانبه را برای حل پیشِ روی داشت.
سؤال اساسی این است که نتایج مذاکرات این سه روز-
۲ تا ۴ سنبله- شهریورماه- را تا چه حد در برخورد با مسئله‌های اشاره شده در بالا می‌توان
موفق دانست؟ با نیم‌نگاهی به گزارش‌های متعدد از رخدادهای این سه روز و نظرات
ابراز شده از سوی شرکت کنندگان در نشست و در مصاحبه‌های‌شان، می‌توان دریافت شکاف
بین کشورهای شرکت کننده که از قدرت‌گیری لیبرالیسم ناسیونالیستی ناشی شده است-
بررغم فضای به‌ظاهر دوستانه این نشست- تصمیم‌گیری مشخص در مورد تک‌تک مسئله‌های
مطرح در این گردهمایی را با دشواری روبرو گردید. دونالد ترامپ به‌کمک متحدانی
تازه، همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد، انعطاف‌ناپذیری‌اش در برابر همهٔ موضوع‌های
موردبحث اجلاس را به‌نمایش گذاشت. باوجود تلاش‌های امانوئل ماکرون، در مقام میزبان
این نشست، به‌منظور به‌وجود آوردن فضای ضرور برای رسیدن به توافق بر سر حداقل‌ها،
حقیقت امر اینکه مشکل بتوان عمق اختلاف‌ها در نشست گروه ۷ در ارتباط با اکثر
موضوع‌های اساسی مطرح شده در آن را از نظرها پنهان نگهداشت.
ماکرون خود در سخنرانی‌اش در روز سه‌شنبه ۵ شهریورماه در جمع
سفیران در کاخ الیزه در پاریس اظهار داشت: "نظم جهانی به‌طرزی بی‌سابقه
به‌هم ریخته است و در تاریخ ما نخستین بار است که تحولاتی بزرگ، کم‌وبیش در
همه زمینه‌ها، به تغییر شکل و ساختار ژئوپولیتیکی و راهبردی جهان منجر شده است. ما
بدون شک درحال تجربهٔ پایان گرفتن هژمونی غرب بر جهان هستیم".
ماکرون: میانجی بین آمریکا وئ ایران
از هفته‌ها پیش از این نشست مشخص بود که مسئله روابط ایران و آمریکا و ضرورت
بهبود یافتن وضعیت اتحادیه اروپا نقشی برجسته در دستورکار این نشست و بحث‌های آن
خواهد داشت. ملاقات و گفت‌وگوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه، با
همتای فرانسوی‌اش و چندین مکالمه تلفنی گزارش شده میان حسن روحانی و ماکرون، از
مطرح شدن مسئله اختلاف‌های شدت‌یابندهٔ دولت‌های آمریکا و جمهوری اسلامی ایران در
نشست سران گروه ۷ حکایت می‌کرد. فرانسه در جهت حفاظت از منافع تجاری و اقتصادی و ژئوپلیتیک
اتحادیه اروپا و به‌نمایندگی از آن در ۱۸ ماه اخیر بارها از
ضرورت ادامه برجام و بازگشت دولت آمریکا به آن سخن گفته است. درواقع در یک سال
اخیر کوشش‌های فرانسه و آلمان در ارتباط با به‌وجود آوردن سازوکاری مناسب به‌منظور
اجرایی کردن تعهدهای اتحادیه اروپا نسبت به ایران در زمینهٔ توافق برجام، گرچه به‌دلیل
تحریم‌های بانکی و مالی آمریکا و گسترش دامنه آنها ناموفق بوده، اما به‌هر حال
جریان داشته است. ماکرون در سخنرانی روز ۵ شهریورماه خود که به‌نوعی
تبلور جمع‌بندی نتیجه نشست بود، در تائید نقش فعال دولت فرانسه به‌نمایندگی از
متحدان خود در اتحادیه اروپا در ارتباط با برقراری پلی ارتباطی به‌منظور
عملی شدن مذاکره میان ایران و ایالات‌متحده، اظهار داشت: "ما باید نقش یک
قدرت موازنه‌گر را داشته باشیم و مثلاً این نقش را در مورد ایران داریم: در روزهای
گذشته در بیاریتز نه‌تنها برای دخیل کردن فرانسه در ایجاد رابطه میان تهران و
واشنگتن بلکه برای کاهش تنش‌ها و پیدا کردن راه‌حل موقعیتی را ایجاد کردیم. نقش ما
در چنین مواردی هماهنگی بین قدرت‌های بزرگ است. متحدان‌مان ازجمله آمریکا را حفظ
می‌کنیم اما با آزادی عمل، راهبردهای‌مان را بر اساس منافع‌مان تعیین می‌کنیم.
دشمنِ دوست ما، همان‌طوری که در هفته‌ها و روزهای گذشته نشان دادیم، الزاماً دشمنِ
ما نیست. از سوی دیگر تلاش کردیم با دعوت از طرف ایرانی کاهشی در تنش را باعث شویم
که به‌خاطر برقرار نبودن گفت‌وگو میان دو طرف بالاگرفته است. این کار را با حمایت
شرکای اروپایی‌مان انجام دادیم. نتایج اولیه را گرفتیم. در صحبت‌های دوجانبه با
طرف ایرانی نشانه‌هایی دیدیم که از طریق تأمین خواست‌‌های اقتصادی و مالی،
امکان حل مسئله وجود دارد."
دونالد ترامپ دربارهٔ سفر وزیر امور خارجه ایران، آقای محمدجواد ظریف، چنین
گفت: "این سفر با توافق کامل من انجام شده" و اضافه کرد: "در اصل
برای این بازدید، رئیس جمهور ماکرون تائید مرا خواست و من به او گفتم: اگر ابن
چیزی است که شما می‌خواهید، انجام دهید." و در ادامه چنین تأکید کرد:
"من در جریان همه کارهایی که [ماکرون] کرده هستم و با آنها
موافقم." دونالد ترامپ با انجام ملاقات ماکرون و وزیر خارجه فرانسه با
ظریف در محل برگزاری اجلاس سران گروه ۷ موافقت نکرد و گفت: "ملاقات با او [ظریف] خیلی زود است." بااینهمه،
از سوی دیگر وزیر امور خارجه ایران اطمینان می‌دهد که اخیراٌ از او دعوت شده بود
تا با رئیس جمهور آمریکا در کاخ سفید ملاقات کند.
در روز ۵ شهریورماه امانوئل ماکرون همچنین احتمال ملاقات روسای جمهور دو کشور متخاصم،
یعنی دونالد ترامپ و حسن روحانی، را اعلام کرد. ماکرون در یک کنفرانس مطبوعاتی
مشترک با دونالد ترامپ چنین اظهار داشت: "فرانسه شرایط یک دیدار میان دو رئیس
جمهور آمریکا و ایران را فراهم کرده است. این دیدار می‌تواند درنهایت به یک توافق
بینجامد." دونالد ترامپ در پاسخ به سؤال یک روزنامه‌نگار دربارهٔ چنین
توافقی، گفت: "اگر شرایط اجازه این کار را بدهد، بدون شک من موافقم. اما تا
آن زمان آنها (رهبران ایرانی) باید برخورد مناسبی ارائه دهند." حسن روحانی
رئیس جمهور ایران همان روز اظهار داشت که برای چنین جلسه‌ای آماده است.
به‌هرحال، این مشخص است که جمهوری اسلامی
ایران برای انجام برخی مصالحه‌ها در ارتباط با موارد اختلاف‌نظر زیر فشار شدیدی
قرار دارد. امانوئل ماکرون تأکید می‌ورزد که هدف این است که "ایران سلاح اتمی
تولید نکند و هیچ درگیری در منطقه ایجاد نشود." دونالد ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ دلیل خروج از توافق
برجام را محدود بودن ممنوعیت غنی‌سازی تا سال ۲۰۲۵ اعلام کرد، و امانوئل
ماکرون نیز همواره با این خواست همراهی کرده است.
رئیس جمهور آمریکا در نشست بیاریتز دوباره
خواستار یک توافقنامه طولانی‌مدت‌تر شد. او با اشاره به برجام گفت: "این
قرارداد بدی بود و نباید امضا می‌شد. نباید به آنها [به ایران یا ایرانیان] اجازه
آزمایش موشک‌های بالیستیکی داده می‌شد. [بازرسان و تحقیق کنندگان ما] به برخی
مراکز دسترسی نداشتند." دونالد ترامپ سپس به کار موردعلاقه‌اش یعنی دادن
اطلاعات نادرست پرداخت و گفت: "ایرانی‌ها در مذاکره قوی هستند. ببینید چه بر
سر جان کری و اوباما آوردند. هواپیماهای کامل، پول نقد، هواپیماهای پر از اسکناس
بانکی." امانوئل ماکرون هم آنها را تکذیب نکرد، به‌این دلیل که نمی‌خواست
تلاش‌های انجام شدهٔ خودش را در روزهای آخر به‌خطر بیندازد.
برای دونالد ترامپ و امانوئل ماکرون مسئله ایران فقط پرونده هسته‌ای و برجام
را در بر نمی‌گیرد. رئیس جمهور آمریکا باز هم در نشست گروه ۷ ایران را کشوری طرفدار
تروریسم در دنیا معرفی کرد. امانوئل ماکرون هم در این نشست تأکید کرد که ایران از
تلاش‌هایش در مورد تولید تجهیزات نظامی "موشکی" و به‌ویژه تلاش برای
گسترش "هژمونی"اش در منطقه باید دست بردارد.
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، با اشاره به اینکه ایالات متحده آمریکا از گفت‌وگوهای
مقام‌های اروپایی با ایران استقبال کرده است، افزود: "رهبران گروه هفت بر سر
این که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند توافق نظر دارند و اتفاق نظر
دیگر آنان این است که یک راه‌حل سیاسی برای این مسئله باید پیدا کرد." خانم
مرکل همچنین تأکید کرد که، منفعت بزرگ همه در "حل مسالمت‌آمیز مسئله ایران
است، اما این کار ساده‌ای نیست." اینکه آمریکا به چه قیمتی آماده است همهٔ
تحریم‌های اعمال شده بر ایران را بردارد، درحال حاضر مشخص نیست.
ماکرون قهرمان قراردادهای تجاری چندجانبه
ماکرون با استفاده از موقعیت رسانه‌ای نشست
گروه ۷ کوشید تا همچو چهره‌ٔ جهانی‌ای برتر و موفق در بستن قراردادهای تجاری
چندجانبه و رفع معضل‌های بین‌المللی ظاهر شود و آن را به‌منظور رهبری اروپایی
فرانسه با پوشش "حاکمیت اروپایی" تحکیم کند. تعجب‌آور نبود که او ایجاد
"نیروی دفاعی اروپایی" را مطرح کند. او به‌خواست فرانسه در پایه‌گذاری
دفاع اروپایی، یعنی درواقع ایجاد یک ارتش "اتحادیهٔ اروپا"ئی تأکید کرد.
او گفت که انگلستان به‌رغم "برگزیت" (خروج انگلستان از اتحادیه اروپا که
در جریان است) در چنین مکانیزم دفاعی اروپایی جای خود را خواهد یافت. ماکرون برای
اینکه از ناراحت شدن دونالد ترامپ در این زمینه جلوگیری کند، یادآور شد: "این
دفاع اروپایی مکمل ناتو خواهد بود." او همچنین شرکت فرانسه در مسابقات
تسلیحاتی را با تائید تعهد پاریس بر افزایش بودجهٔ دفاعی خود به‌میزان حداقل ۲ درصدِ تولید ناخالص ملی
کشور تأکید ورزید.
در ارتباط با آتش‌سوزی‌های هفته‌های اخیر در
جنگل‌های آمازون (در برزیل) که ضربه‌ای ویران کننده به تعادل شکننده کنونی
اکوسیستم جهانی وارد کرده و باز هم وارد خواهد کرد، امانوئل ماکرون توجه خود را در
این زمینه به "بحران بین‌المللی"ای که ایجاد شده متمرکز و بر آن تأکید کرد.
حقیقت امر این است که، رهبران کشورهای گروه ۷ برای برخورد مؤثر و
هماهنگ با مسئله اضطراری محیط زیست جهان عزم جدی ندارند و در این عرصه همواره
منافع کوتاه‌مدت اقتصادی کشورهای‌شان را مدنظر داشته‌اند. ژاک شیراک، یکی از روسای
جمهور معروف پیشین فرانسه در سال‌های دهه ۱۹۹۰، گفته بود: "خانه‌مان
درحال سوختن است و ما به جای دیگری نگاه می‌کنیم"!! امروز پس از سال‌ها بی‌توجهی،
مسئله معضل‌های ناشی از انهدام و ویرانی جنایتکارانه آمازون در رأس دستورکار نشست
گروه ۷ به‌ریاست رئیس جمهور فرانسه قرار گرفته است. سه‌شنبه ۲۸ مردادماه/۲۰ اوت انستیتوی تحقیقات
فضائی برزیل تخمین زده بود که آتش‌سوزی جنگل‌های آمازون در هفت ماه گذشته ۸۴ درصد افزایش داشته است.
ژایر بولسونارو، رئیس جمهور راست افراطی برزیل، که بحران محیط زیستی جهانی به‌دلیل
انهدام فاجعه‌بار جنگل‌های آمازون ازسوی سودجویان فاسد و زمین خواران را انکار می‌کند،
به‌تلافی این افشاگری، مدیر انستیتوی تحقیقات فضائی برزیل را در نیمه مردادماه
امسال از کار برکنار کرد. ژایر بولسونارو، برعکس، آتش‌سوزی‌ها را "اقدام‌های
جنایی" از سوی سازمان‌های غیردولتی فعال در زمینهٔ حفظ محیط زیست دانست، ادعایی
که بر نگرانی و خشم افکارعمومی و محفل‌های مسئول بین‌المللی افزود.
امانوئل ماکرون که ۱۵ روز پیش از نشست گروه ۷ موافقت‌نامه "مرکوسور" را در مورد یاری دادن به دولت‌های کشورهای
مجاور جنگل‌های آمازون به‌منظور کمک به حفظ "ریه تنفس جهان" پذیرفتنی
ارزیابی می‌کرد، به مخالفت با آن تهدید کرد که اظهارنظرهایی گوناگون در بین اعضای
اتحادیه اروپا را موجب گردید. لئو وارادکار، نخست‌وزیر ایرلند، هشدار داد:
"اگر برزیل به تعهدات محیط زیستی عمل نکند، ایرلند به‌هیچ‌وجه به توافقنامه
مرکوسور رأی نخواهد داد." این در حالی است که پدرو سانچز، نخست‌وزیر اسپانیا،
این توافقنامه تجاری را در بر دارندهٔ "فرصت‌هایی عظیم برای دو قاره"
دانست. آلمان که اقتصاد آن به‌دلیل کاهش صادرات به کشورهای نوظهور درحال افول است،
از زبان سخنگوی دولت خود اعلام کرد: "شکست توافقنامه مرکوسور به کاهش آتش‌سوزی
آمازون کمک نخواهد کرد."
"نولیبرالیسم ملی‌گرا" در تلاش برپایی "هرج‌ومرج" و سردرگمی
در ارتباط با موضوع‌های کلیدی موردبحث در
نشست گروه ۷ و ازجمله: جنگ تجاری با چین، مالیات بر کمپانی‌های غول‌پیکر اینترنتی، خروج
انگلستان از اتحادیه اروپا، ایران، وجزاین‌ها، دونالد ترامپ به‌کمک متحدان تازه‌اش-
که با عینکی شبیه عینک او به جهان می‌نگرند- انعطاف‌ناپذیر بودنش را در تمامی بحث‌ها
به‌نمایش گذاشت. باوجود تلاش برخی و دل‌بستگی‌های ظاهری‌شان، مشکل بتوان عمق
اختلاف‌ها را در نشست گروه ۷