فاجعه زیست محیطی در ایران و احتمال دفن زباله های اتمی روسیه در ایران!
بهرام رحمانی
فاجعه زیست محیطی در ایران و
احتمال دفن زباله های اتمی روسیه در ایران!
امروز جمعه 20 سپتامبر 2019، با تلاش و فراخوان دختر 16 ساله سوئدی، در دفاع
از محیط زیست آکسیون هایی در سوئد و کشورهای غربی سازمان دهی شده است.
گرتا تون‌بَری، دختر 16 ساله سوئدی فعال محیط
زیست در سخنانی در کنگره آمریکا در روز 18 سپتامبر 2019، بر این تاکید کرد که
سیاست مداران و دولت مردان جهان باید به دست‌آوردهای علمی در زمینه
تغییرات اقلیمی و زیست محیطی توجه کنند. او گفت: به من گوش ندهید، به دانشمندان
گوش بدهید و پشت دانش با هم متحد شوید.
گرتا تون‌بَری از سوی کمیسیون آب و هوایی و زیست محیطی
کنگره آمریکا برای سخن رانی دعوت شده بود. وی فردا در اجلاس سازمان ملل شر کت
خواهد کرد.
گرتا در حوزه محیط زیست برای آگاه کردن جهانیان از مسئله تغییرات آب و
هوایی، اخیرا به داووس رفته؛ جایی که مقامات ارشد دولت ها و تاثیرگذارترین
افراد جهان برای شرکت در مجمع جهانی اقتصاد در آن جمع شده بودند.
گرتا از کشورش سوئد با قطار به داووس در سوئیس رفت چرا که معتقد است،
قطار کم تر از هواپیما هوا را آلوده می کند و او می خواهد سهم
خود را در حفاظت از زمین ادا کند.
او یک فعال نوجوان است که توانسته تعدادی تشکل دانش آموزی را در
اروپا، ژاپن، آمریکا و...، سازمان دهی کند.
گرتا پس از ورودش به داووس، به خبرنگاران گفت: «این یک رویداد بسیار
مهم است؛ جایی که قدرتمندترین افراد جهان در آن حضور دارند. من قصد دارم به
آن جا بروم و توجه آن ها را به مسئله تغییرات آب و هوایی جلب کنم.»
گرتا تون‌بری اخیرا جایزه سفیر وجدان از سازمان عفو بین‌الملل، امنستی را نیز
برای فعالیت‌های زیست محیطی خود دریافت کرد.
451 دانش آموز از 37 کشور جهان بدون استفاده از هواپیما
خودشان را به لوزان سوئیس رساندند تا در گردهمایی «جمعه ها برای آینده» حاضر
شوند. این گردهمایی طی روزهای 5 تا 9 اوت 2019 برگزار شد.
دانش آموزان تلاش کردند در این نشست اهداف و برنامه های
خود را جمع بندی کرده و آن را به گوش سیاست گذاران جهان برسانند.
آن ها اهداف و برنامه های موردنظر را به رای گذاشته و به شکل
دموکراتیک درباره الویت و خواسته هایشان رای‌گیری کرده اند.
پیوستن دانش آموزان به جنش‌های محیط زیستی به ویژه پس از شروع
اعتراض گرتا تونبرگ، فعال محیط زیست سوئدی شکل هدفمندی به خود گرفته است. تلاش‌های
این نوجوان 16
ساله برای محفاظت از کره زمین الهام بخش جنبش نوجوانان در مبارزه با تغییرات
آب و هوایی در بیش از چهل کشور جهان بوده است.
هم زمان با این گردهمایی، شماری از دانش آموزان در سراسر
اروپا، کلاس درس را رها کرده و با پوسترها و شعارهای حمایت از محیط زیست به
خیابان آمدند.
دانش آموزان علاقه مند به مباحث محیط زیستی ماه‌ها است که
جمعه‌ها را به راهپیمایی و اعتراض به سیاست‌های اقلیمی در دستور کار کشورهای مختلف
جهان اختصاص داده اند. در ایران نیز گروهی از نوجوانان به جبنش جمعه ها
برای آینده پیوسته و با حضور در پارک ها و فضاهای عمومی تلاش دارند افکار
عمومی را نسبت به مباحث محیط زیستی آگاه تر کنند.
از زمان صنعتی شدن جوامع بشری در نیمه‌های قرن نوزدهم همه طبیعت و هم
انسان، دست خوش تغییرات اقلیمی قابل توجهی شده است. چرا که فعالیت‌های
دولت ها و شرکت ها، سبب تولید گازهای گلخانه ای از جمله دی اکسیدکربن
در جو زمین شده است.
این مسئله سبب تغییرات شدید آب و هوایی در سطح جهان شده و کارشناسان
معتقدند در صورت نیافتن راه کار مناسب حیات بر روی زمین در خطر نابودی کامل
قرار می گیرد.
مجمع جهانی اقتصاد، برای اولین بار در ژانویه سال 1971 و در شهر داووس سوئیس توسط کلاوس
شواب، استاد دانشگاه ژنو، به عنوان جایی برای جمع شدن رهبران اقتصادی و
سرمایه داران اروپایی راه اندازی شد.
ماموریت این مجمع، ظاهرا تعهد برای بهبود وضعیت جهان با
به کارگیری اقتصاد، سیاست و آموزش و با کمک رهبران اجتماعی در سطوح جهانی،
منطقه ای و صنعتی است. مسائل مربوط به محیط زیست و تغییرات آب و هوایی از
جمله مواردی است که در این مجمع به بحث گذاشته می شوند.
انسان و طبیعت، شدیدا به همدیگر وابسته اند. یعنی آگر یک از
این ها آسیب ببیند دیگری نیز دچار عارضه می گردد. اکنون جامعه ما، با یک
فاجعه بزرگ زیست محیطی روبروست اما متاسفانه نه شهروندان و نه اپوزیسیون حکومت
اسلامی، هیچ کدام توجه چندانی به این فاجعه ویران گر ندارند.
به عبارت دیگر، حکومت اسلامی ایران عامل همه مصیبت ها و فجایع انسانی و
زیست محیطی در جامعه ماست!
افزایش ناگهانی سرطان در ایران، خشک شدن دریاچه ها و
تلاب ها و نابودی جنگل ها، کم تر مورد توجه و بررسی قرار گرفته
است. فعالیت فعالین محیط زیست از سوی حکومت اسلامی امنیتی اعلام شده و تعدادی از
آن ها به دلایل مختلف و مشکوکی جان باخته اند و تعدادی نیز به ویژه
اسیر سپاه پاسداران هستند. در چنین وضعیتی سئوال اصلی این است که چه عواملی باعث
این همه فجایع زیست محیطی شده است که ورود به این عرصه خطرناک و برای حکومت اسلامی
امنیتی و حیاتی است؟
دلایلی که حکومت اسلامی ایران، فعالیت در عرصه زیست محیطی را امنیتی
اعلام کرده است از سه عامل اصلی نام برده می شود:
1- فعالیت های مخفیانه حکومت اسلامی در عرصه اتمی در نقاط مختلف
کشور و احتمال مطلع شدن فعالین محیط زیست از آن مناطق.
2- شایع است که طبق قرارداد منعقده بین حکومت اسلامی ایران و حکومت
روسیه، زباله هسته ای روسيه در ایران دفن می شوند.
البته نهادهای مختلف حکومت اسلامی در توجیه همکاری های اتمی با
روسیه، مدت هاست که به تلاطم افتاده اند. در ادامه بحث، مجددا به این
مسئله برمی گردیم.
3- زباله های آزمایشگاهی و رادیولوژی
بیمارستان ها، بدون این که از سایر زباله ها تفکیک شوند با
زباله های معمولی بیمارستان ها، در حاشیه شهرها مختلف کشور رها
می شوند.
آیا ایران محل دفن زباله های اتمی دیگر کشورها است؟
شورای نگهبان پیوستن ایران به کنوانسیون مدیریت پسماندهای هسته ای
را تایید نکرده است. آیا الحاق به این کنوانسیون خطری برای مردم و محیط زیست دارد؟
شورای نگهبان مصوبه مجلس درباره پیوستن ایران به کنوانسیون
مشترک مدیریت و امنیت پسماندهای هسته ای را تایید نکرد. استدلال شورای
نگهبان این است که: «کنوانسیون دارای ابهاماتی است و مشخص نیست که آیا شروط
آن الزام‌آور است یا خیر.»
پیش تر نیز آیت الله یزدی، یکی از فقهای شورای نگهبان
در همین رابطه ابراز نگرانی کرده و گفته بود: «اخیرا طرحی که مورد تصویب مجلس قرار
گرفته بود به شورای نگهبان آورده شد. این طرح عبارت است از آن که دولت‌های
استکباری بتوانند پسماندهای انرژی اتمی خود را در کشور دفن کنند؛ استکبار همیشه
این پسماندها را در کشورهای عقب مانده دفن می کند و همه می دانیم که
اشعه‌های این نوع پسماندها برای افراد کشور ضرر خواهد داشت. مجلس تصویب کرده بود
که توافق نامه صورت گرفته، پسماندهای سوخت اتمی می تواند در کشور دفن
شود، اما بنده اعلام کردم که این مورد خلاف شرع، خلاف قانون و خلاف مصلحت است و
سایران نیز این را پذیرفتند.»
مجلس شورای اسلامی، اواخر تیرماه این لایحه را تصویب کرد. با این
استدلال که ایران نیز باید مانند بسیاری کشورهای دیگر "قبرستان مناسبی برای
دفن پسماند هستهای داشته باشد و استانداردهای لازم را رعایت کند.»
بهروز کمالوندی، سخن گوی سازمان انرژی اتمی در این رابطه گفته
بود: «پیوستن به این کنوانسیون نگرانی ایجاد نمی‌کند» به گفته او حجم
پسماندهای اتمی در ایران در حال افزایش است و به همین دلیل نیز باید برای دفن
و نگه داری آن ها در چارچوب‌های بین المللی اقدام کرد.
سخن گوی سازمان انرژی اتمی تاکید کرده بود که مدیریت پسماند
هسته ای باید متمرکز و در اختیار یک نهاد مشخص باشد و نگاه به کنوانسیون یاد
شده نباید نگاهی «سیاسی» باشد زیرا این الحاق «صرفا برای ارتقاء ایمنی برای افراد
و محیط زیست است.»
با این حال، اصرار شورای نگهبان مبنی بر نگرانی از تصویب این لایحه
ادامه یافت تا جایی که روز 20 مرداد 1398 - 11 اوت 2019، حشمت‌الله فلاحت پیشه، عضو کمیسیون
امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با «خبرآنلاین» از «پیش بینی
سازوکاری برای رفع ابهام نزد شورای نگهبان» خبر داد. او گفت: «در هیچ یک از
مفاد این کنوانسیون هیچ اشاره‌ای به این که کشورهای عضو ملزم به پذیرش
پسماندهایی از کشورهای دیگر باشد دیده نمی شود.» او بر این نکته انگشت
گذاشت که «بخش اعظمی از کشورهای دیگری که از این انرژی استفاده می‌کنند نیز به آن
پیوسته اند.»
کنوانسیون مدیریت پسماند هستهای به کشورهای دارای این انرژی توصیه
می کند از تجارب و اطلاعات کشورهای دیگر استفاده کنند تا از فجایعی که این
پسماندها می توانند برای محیط زیست و شهروندان ایجاد کنند، تا جایی که ممکن
است جلوگیری شود.
سخنان رییس کمیته
هسته ای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی
رییس کمیته هسته ای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی،
10 دی 1395 – 30 دسامبر 2016، با بیان این که ایران طبق برجام منعی برای
نگهداری زباله های هسته ای ندارد، تاکید کرد: با این حال پسماند سوختی
که از روسیه دریافت شده است به مسکو بر گردانده می شود.
به گزارش خانه ملت، حجت الاسلام مجتبی ذوالنور با اشاره به سند منتشر شده از
سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص زباله های جامد و مایع با غنای کم
ایران اظهار داشت: به دو نحو پسماند و زباله هسته ای تولید می شود؛ وقتی اورانیوم
را غنی سازی می کنیم بخشی از آن تهی یا فقیر می شود از سوی دیگر نیز اگر
اورانیوم غنی شده را به قرص، میله و مجتمع سوخت تبدیل کرده و در راکتور
بارگذاری کنیم، پسماند دارد.
نماینده قم در مجلس دهم شورای اسلامی ادامه داد: در ایران دو مدل سوخت
هسته ای تهیه و مصرف می شود، سوخت نیروگاه هسته ای بوشهر از خارج
تامین می شود. روس ها 84 تن سوخت در سه محموله به ما تحویل دادند و
هم زمان با تحویل سوخت ها قراردادی برای بازپس گیری زباله های
هسته ای منعقد شده است.
ذوالنور توضیح داد: بنابر این قرارداد زباله های هسته ای تولید شده
از سوخت های روسی به مسکو برگردانده می شود و در نیروگاه هسته ای
بوشهر زباله هسته ای باقی نمانده یا ذخیره نمی شود.
این نماینده مجلس گفت: اما زمانی که اورانیوم غنی شده توسط ایران در چرخه سوخت
قرار می گیرد و به قرص سوخت، میله سوخت و مجتمع سوخت تبدیل می شود
پسماندی خواهد داشت که بر اساس برجام ذخیره آن منعی ندارد.
ذوالنور تاکید کرد: در هیچ بندی از برجام به ذخیره و نگه داری
زباله های هسته ای اشاره نشده است؛ بنابراین ایران مجاز به
نگه داری این مواد است. در چنین شرایطی ادعای آمریکا مبنی بر اینکه ذخیره اورانیوم
غنی شده ایران به واسطه این پسماندها از 300 کیلو بیش تر شده است قابل قبول
نیست، در برجام تکلیفی برای زباله های هسته ای محسوب نشده است.
او توضیح داد: این نکته حائز اهمیت است که پسماند هسته ای غنایی ندارد که
نگران کننده باشد، پسماند هسته ای حکم خاکستر چوب را دارد، با این حال
زمانی ایران می تواند پسماند هسته ای داشته باشد که راکتور اراک را هر
سه ماه خاموش کند تا پسماند نیم سوخت را برداشت کند اما از آن جایی که کوره
راکتور اراک برداشته و با سیمان پر شده عملا چنین امکانی وجود ندارد.
این نماینده افزود: هم چنین در راکتور بوشهر این کار باید هر 9
ماه یک بار اتفاق بیافتد اما از آن جایی که باید پسماند سوخت روسی به
مسکو برگردانده شود عملا این راکتور نیز پسماندی نخواهد داشت. با این حال ممکن است
زباله های ناشی از سوخت اورانیوم انباشت شود که ایران برای سرعت تولید
اورانیوم غنی شده پسماند هسته ای را مجدد در چرخه هسته ای تزریق می کند
بنابراین ذخیره زباله هسته ای ایران بسیار ناچیز است.
مراقبت از زباله های هسته ای
نگه داری و مراقبت از زباله های هسته ای که
به شدت سمی هستند برای هزاران سال برنامه ریزی می‌شود و نیاز به منابع
مالی عظیم دارد.
موضوع دفع زباله های اتمی تاکنون به موضوعی جدی در برنامه
هسته ای ایران تبدیل نشده است. دلیل اصلی آن نوع قرارداد تحویل زباله
هسته ای نیروگاه بوشهر به روسیه است. بر اساس قرارداد تهران و مسکو، روسیه
سوخت نیروگاه بوشهر را تا 10 سال تامین خواهد کرد و ایران نیز موظف است زباله اتمی
رآکتور بوشهر را به روسیه تحویل دهد و در قبال آن سوخت جدید دریافت کند.
یک نیروگاه هسته ای 1000 مگاواتی مثل بوشهر، سالانه 200 تا 350
متر مکعب زباله درجه پایین و متوسط و 20 متر مکعب زباله درجه بالای اتمی تولید
می کند.
شایع شدن دفن زباله‌های هسته ای روسیه در ایران!
مدتی است در شبکه‌های مجازی شایعه‌ای پراکنده شده است. در این شایعات
آمده که در بخش‌هایی از ایران زباله‌های اتمی روسی دفن شده‌اند که برای محیط زیست
کشور، ساکنان منطقه و... خطرناک هستند.
بعد از فروپاشی شوروی و جدا شدن
جمهوریهای آن اتحادیه، روسیه قادر به دفن زباله های اتمی خود در تاجیکستان و
دیگر مناطق آن نشد و برای پیدا کردن منطقه ای دیگر جهت دفن این
زباله ها، استارت نیروگاه های اتمی در ایران را زد و گفته می شود
احتمال دارد روسیه در رابطه با ساخت نیروگاه اتمی زباله های اتمی خود را در
مناطق مختلف ایران شروع به دفن کرده و می کند.
در سال های اخیر، بگیر و ببندها و کشتار پرسنل محیط زیست در رابطه با
پیدا کردن سر نخ هایی از وجود مواد رادیو اکتیو در آب ها و منابع و
موجودات جامعه ایران بوده است.
دفع زباله های هسته ای بزرگ ترین مشکل نیروگاه های اتمی
جهان است و کشورهایی که چنین نیروگاه هایی دارند سالانه صدها میلیون و یا
میلیاردها دلار صرف دفع زباله ها می کنند ولی با این وجود هنوز هیچ
کشوری راه حل مطمئن و بی خطری برای دفع زباله ها پیدا نکرده است و
بدین جهت بعضی کشورها مانند روسیه سعی دارند زباله های اتمی خود را با وعده و
وعیدها به سیاست مداران کشورهای دیگر در خارج از روسیه، از جمله ایران دفن
کنند.
شایع است حکومت اسلامی ایران، به خاطر حفظ بقای خود پشت پرده با
قراردادهای محرمانه به عنوان مثال دریافت موشک اس 400 در مقابل، موافقت کرده
که زباله های اتمی روسی در ایران دفن شوند. با دفن زباله های اتمی روسیه
در ایران، آن مناطق برای هزاران سال آینده غیرقابل سکونت می شوند. در حالی که
ایران، به خاطر زلزله خیزی منطقه امنی برای دفن زباله های اتمی
ندارد.
زباله اتمی چیست؟
علم در این‌باره چه می‌گوید؟ زباله اتمی چیست، چطور تولید و منتقل می‌شود
و کشورهای جهان چه راهکارهایی برای حل این مشکل دارند؟
ضایعات هستهای (Nuclear waste) به‌عنوان
پسماندهای آزمایش‌های تحقیقاتی در کشاورزی، صنعت، پزشکی، و محصول فرعی فرایند
تولید انرژی هستهای بوده که همواره ناخواسته تولید می‌شوند. در هر 8 مگاوات
انرژی برق تولید شده در نیروگاه هستهای 30 گرم زباله رادیواکتیو تولید می‌شود؛
البته برای تولید همین مقدار برق با استفاده از زغال سنگ با کیفیت، 8 هزار کیلوگرم
دی اکسید کربن تولید می‌شود؛ بنابراین حجم زباله‌های رادیواکتیو بسیار کمتر است
اما به‌مراتب خطرناک‌تر هستند و مراقبت از آن ها ضرورتی‌تر و دشوارتر. ایده
تولید انرژی با نیروگاه‌های اتمی این بوده که از یک مقدار کم ماده، انرژی بالایی
به‌دست بیاید. برهمین اساس، نسبت به انرژی تولید شده، ماده مصرف شده بسیار
کم تر است.
دفع زباله اتمی از نظر فنی یعنی ایزوله کردن یا رقیق کردن این مواد به طوری
که خطر تشعشعات آن تا اندازه‌ای پایین بیاید که برای زیست‌کره خطری نداشته باشد.
برای رسیدن به این هدف، عملی‌ترین راه‌حل فعلی دفن کردن زباله‌ها در عمق زمین، در
یک مدفن دائمی و ایمن است که روش‌های ویژه علمی دارد. از میان روش‌هایی که
برای دفن زباله اتمی پیشنهاد شده، از نظر سازمان بین‌المللی انرژی اتمی، همین
شیوه، امن‌ترین و بهترین روش است. با وجود این، درباره دفن ایمن زباله‌های هستهای
با وجود رعایت نکات ایمنی هنوز انتقادهایی وجود دارد.
کارشناس سم‌شناسی محیط زیست در این‌باره می‌گویند؛ واقعیت این است که
با توجه به طول عمر زباله‌های اتمی که گاهی به چند میلیارد سال هم می‌رسد،
استفاده از این روش هم لزوما مناسب نیست. چون زمین حرکت می‌کند و به‌هرحال وضعیت
ثابتی ندارد، ریسک نشت مواد وجود دارد. اما هم‌اکنون روش پیشنهاد شده، همین است.»
3 درصد سوخت مصرف شده در یک رآکتور آب سبک، ضایعات بسیار خطرناک
رادیواکتیو است. این مواد را می توان با روش های شیمیایی از یکدیگر
جدا کرد و اگر شرایط اقتصادی و قوانین حقوقی اجازه دهد می توان سوخت مصرف
شده را برای تولید سوخت هستهای جدید بازیافت کرد. کارخانه هایی در فرانسه و
انگلستان وجود دارند که مرحله باز فرآوری سوخت نیروگاه های کشورهای اروپایی
و ژاپن را انجام می دهند؛ البته این کار در آمریکا ممنوع است. رایج ترین
شیوه باز فرآوری،purex نام دارد که مخفف عبارت جداسازی اورانیوم و
پلوتونیوم است. شیشه مایع برای ذخیره‌سازی درون محفظه هایی از جنس فولاد ضد‌زنگ
قرار می گیرد. این محفظه ها را در منطقه ای پایدار از نظر
زمین شناسی انبار می کنند.
زباله اتمی همان سوخت مصرف شده رآکتورها است. این زباله های اتمی به خاطر دارا بودن بیش تر از 2 کیلووات بر مترمکعب انرژی به این عنوان نامیده می شود. این نوع زباله را باید سرد کرده و در پوشش های محافظت شده از آن نگه داری کرد. این زباله ها براثر سوختن سوخت اورانیوم در رآکتور تولید می شود. حجم این زباله ها بسیار کم اما میزان تشعشع شان بسیار بالاست