بهرام رحمانی

دنیا خانه من است

چهاردهمین جشنواره بین المللی سینمای تبعید

«جشنواره جهانی سینمای تبعید» (InternationalExileFilmFestival)، یک جشنواره سینمایی مستقل و متفاوت در سوئد است که هر دو سال یک بار در شهر گوتنبرگ سوئد برپا می ‌شود.

جشنواره جهانی سینمای تبعید، در آغاز با عنوان «جشنواره سینمای ایران در تبعید»، تنها به ساخته‌ های سینماگران مهاجر ایرانی اختصاص داشت ولی از سال ۱۹۹۳ حیط فعالیت خود را به آثار همه فیلم سازان تبعیدی یا آثار فیلم سازان با موضوع تبعید اختصاص داده است.

تالار هاگابیون، محل دفتر و از تالارهای اصلی جشنواره در مرکز گوتنبرگ است که مدیریت این جشنواره حسین مهینی به عهده دارد.

این جشنواره که ابتدا کار خود را با فیلم ‌های ایرانی شروع کرده بود، به یک فستیوال بین ‌المللی تبدیل شده است.

این جشنواره در ارتباط با مسائل جاری دنیا، و به لحاظ مضمون و محتوا متفاوت است؛ به ویژه شرایطی که عامل و اساس پناهندگی است و انسان‌ ها از جمله فیلم سازان به خاطر سرکوب و سانسور و اختناق در جامعه شان، راه تبعید را در پیش می گیرند تا در گوشه دیگری از جهان، آرمان ها و آرزوهای خود را تحقق بخشند.

***

چهاردهمین دوره جشنواره سینمای تبعید، بین روزهای هشتم الی چهاردهم نوامبر ٢٠١٩ در شهر گوتنبرگ - سوئد، برگزار خواهد شد.

در طول یک هفته، شصت فیلم در چهارچوب ده برنامه مختلف در هشت سینما و مرکز فرهنگی معتبر به نمایش گذاشته می شود.

طبق اطلاعیه جشنواره سینمای در تبعید، مراکز برگزاری جشنواره عبارتند از:

سینما دراکن، سینما روی، سینما هاگا، سینما آنگرد، خانه ادبیات جهان، مرکز فرهنگی هامارکولن، مرکز فرهنگی ویکتوریا و مرکز فرهنگی سلما لاگرلوف.

برنامه های جشنواره:

در این دوره، علاوه بر برنامه های اصلی «تبعید تجربه ای جهانی» که در آن آثار سینماگران تبعیدی و مهاجر، با تم ها و موضوع های آزاد به نمایش در می آیند، برنامه های ویژه و جنبی نیز تدارک دیده شده است. از جمله:

-روامداری   (Tolerance)برنامه ویژه علیه تعصب ها و نفرت های قومی - ملی، مذهبی و نژادی

- دیوارها - برنامه ای درباره سدها و موانعی که در راه رسیدن پناهجویان به سرزمین های حداقل امن و تامین جانی آن ها جلوگیری می کنند، از جمله دیوار مکزیک، دیوار غزه و …

و تاثیر این دیوارها بر انسان های دو سوی دیوار!

- انقلاب زنانه درباره مبارزات زنان، به خصوص در خاورمیانه و نقش محوری آن ها در این مبارزه ها:

از جمله فیلم هایی درباره روژآوا، مبارزات زنان در کشورهای عربی و افغانستان.

- پرتره تبعید

مجموعه سه گانه درباره زندگی و کار شاعران و نویسندگان در تبعید و تاثیر تبعید بر زندگی و آثار آن ها در این برنامه سه فیلم به نمایش گذاشته می شود:

- ترانه تبعید: درباره زندگی و آثار نسیم خاکسار

- سرزمین های ناآشنا: درباره زندگی آدونیس شاعر سوریه ای

-ناظم حکمت: سرود تبعید - درباره زندگی و شعر ناظم حکمت

هر سه برنامه همراه با اجرای آواز زنده از کشورهای مربوطه می باشد.

- برنامه های جنبی:

- اودیسه آزادی - اودیسه سینمایی

سفری سینمایی در جستجوی آزادی و عدالت اجتماعی، اعتراض به توسعه طلبی و نظم نوین جهان

- نگاهی دیگر بازشناسی چگونگی نگاه فیلم سازان تبعید و غیر مهاجر به تبعید و مهاجران.

«در گستره اودیسه گریز ناپذیر بشر امروزی، و در این فصل های گسست و پیوست، فصل های باور و تردید، و فصل های جستجو، و در امتداد هم نگاه ها و هم صداها، برگزاری چهاردهمین دوره جشنواره سینمای تبعید را آغاز می کنیم. جشنواره ای که در طول سال های برگزاری خود، تلاش کرده است که صحنهِ آزادی باشد برای انعکاس آثار سینماگران تبعیدی، مهاجر و مترقی، که همانند یک مانیفست جمعی با تکیه بر هنر سینما، علیه دیکتاتورها، علیه اختناق، علیه تاریک اندیشی و نابرابری های اجتماعی و سیاسی روشنگری کند و در راستای تحقق عدالت اجتماعی و برابری، و آزادی و همزیستی مشترک جدا از نفرت های قومی، مذهبی، نژادی و جنسی، برای تحقق جهانی انسانی، آگاهی های اجتماعی - عمومی را تقویت کند.»

برنامه فوق العاده:

- شب همبستگی با «روژآوا»: علیه سانسور و اختناق در ترکیه، در

محکومیت حمله ترکیه به روژآوا، و در همبستگی با مبارزات مردم آن جا.

برنامه نمایش فیلم همراه با سخنرانی.

در این دوره از جشنواره، آثار انتخاب شده از سینماگران ایرانی، به ویژه سینماگران زن، بخش عمده ای از جشنواره را تشکیل می دهد. از جمله:

- مریم زارع با فیلم تولد در اوین که درباره زندگی خود و خانواده سیاسی

فیلم ساز است که در زندان اوین  متولد شده است.

- دلناز آبادی با فیلم فتوای محرمانه - درباره کشتارهای تابستان ١٣٦٧

- اطاق انتظار: ساخته غزاله گل بخش، درباره دغدغه های پناهجویان در لحظه های انتظار برای بازجویی های اداره مهاجرت. 

- ویدا - ساخته بیتا الاهیان - داستان مادری که بعد از فرمان ترامپ درباره جلوگیری از ورود ایرانیان، امکان دیدار دخترش را از دست می دهد.

- روز تولد - ساخته نگین کیان فر، فیلمی تکان دهنده درباره وضعیت دگر جنسی ها در ایران و فیلم سازانی  دیگری از جمله:

پرویز صیاد: فیلم سرحد؛ درامی بر بستر تحولات اشغال سفارت آمریکا در تهران و فرمان کارتر در خصوص جلوگیری از ورود ایرانیان به آمریکا.

- ارسلان براهنی: خدای بازیگر، کنکاشی فلسفی تصویری درباره وجود و هستی .

- امین ضرغام: سال های ترس؛ بازگویی تصویری، صادقانه و صمیمانه از دوران کودکی. جوانی فیلم ساز، از خانواده ای بهایی.

ما همه باورمندان به امکان پذیری دنیای دیگر، همه دوست داران سینمای متفاوت، حقیقت جو و نوگرا را به شرکت در برنامه های این دوره دعوت می کنیم.

***

«جشنواره سینمای ایران در تبعید»، کار خود را از سال ۱۹۹۳ آغاز کرده است در سال های نخست، فقط روی سینماگران و تماشاگران ایرانی متمرکز بود. این جشنواره، از لحاظ تاریخی و شرایط موجود یک حرکت فرهنگی - اجتماعی منحصر به فرد بود و از زوایای مختلف می توان به نقد و بررسی آن پرداخت. چرا که برای اولین بار در تاریخ سینما، سینماگران ایرانی در تبعید، جشنواره‌ سینمای خود را برپا می کردند.

اما بعد از برگزاری چند دوره این جشنواره و آشنایی بیش تر با دنیای تبعید، جمع بندی دست اندرکاران این جشنواره به ویژه حسین مهینی، پیشنهادات و برخوردهای سینماگران و تماشاگران و هم چنین مجموعه‌ رویدادهای و استقبال از آن، عواملی بودند که جشنواره مورد نظر، از چهارچوب ایرانیان تبعیدی فراتر برود و ابعاد جهان شمول به خودش بگیرد. و تعریفی جدیدی از جشنواره به دست بدهد. برای مثال، هرچند همه پناهندگان و تبعیدیانی که از خاورمیانه و یا حتی آمریکای لاتین و قاره های هند و آفریقا می آیند با وجود تفاوت های فرهنگی و اجتماعی که دارند اما درد مشترک و تقریبا راه حل های مشترک نیز دارند. دردها، آرمان ها و آرزو های مشترک آن ها مبارزه با سختی های تبعید، حکومت های استبدادی کشورهای خودشان با هدف سرنگونی آن ها و برقراری سیستم های آزاد، برابر و انسانی و پایان دادن به جنگ و سرکوب و اختناق است. آن ها با این اهداف به همدیگر نزدیک تر می شوند و روابط و مناسبات و همبستگی خود را در ابعاد جهانی گسترش می دهند. یعنی هر کدام از تبعیدیان در عین حالی که ویژگی های خاص فرهنگی خود را دارند، ولی در عین حال اشتراکات زیادی با همدیگر دارند.

به علاوه اگر این جشنواره در همان چهارچوب هنرمندان و فیلم ‌سازان و تماشاگران ایرانی باقی می ماند چه بسا دور خود، یک دیوار چینی می کشید و نمی توانست تا به امروز این بار سنگین فرهنگی و هنری مترقی و پیشرو و انسان دوستانه و روشنگرانه را بکشد و به اهدافی که در مقابل خود قرار داده بود، دست پیدا کند. بنابراین، باز کردن صادقانه درهای جشنواره به روی سینماگران و هنرمندان جهان، هم مبارزه علیه حکومت جهل و جنایت اسلامی ایران را در ابعاد جهانی تقویت کرده و هم ملیت های مختلف با میانجی گری این جشنواره، شناخت بیش تر و نزدیک تری از فرهنگ ها و هنرهای مساوات طلبانه و عدالت جویانه خود پیدا کرده اند.

علاوه بر این دلایل و مسائل، انسان های آواره و تبعیدی تفاوت زیادی با همدیگر ندارند. وقتی این جشنواره با صدای بلند می گوید: «دنیا خانه من است»، صریحا به بهترین وجهی همبستگی و هم دردی و هم جهتی خود را با جهان بشری اعلام می کند. یعنی انسانی تبعیدی از هر کجای دنیا هم آمده باشد، وارد جامعه‌ جدیدی می ‌شود و در این گذار، وجوه مشترک و زوایای مثبت جامعه قبلی و فعلی را با هم وفق می دهد و فارغ از ملیت، به یک فرهنگ آزاد و برابر جهانی یاری می رساند. در واقع من انسان تبعیدی، آگاهانه و داوطلبانه موظفم برای بقای و دوام و بهتر شدن این جهان و آن هم از زوایای مختلف فرهنگی، هنری، سیاسی، اجتماعی، زیست محیطی یاری برسانم و در تبلیغ و ترویج همبستگی انسانی کوشا باشم و دردهای مشترک و راه حل های مشترک انسان ها را با صدای بلند و رسا، فریاد بزنم. کاری که سال هاست جشنواره سینمای در تبعید، سخت مشغول آن است و در این سال های طولانی، با کلیه سختی ها و موانعی که بر سر راهش بود غلبه کرده و پیش رفته است. این جشنواره، تاریخ واقعی خود را ساخته است که هر تاریخ نویس و محقق و تحلیل گری با مراجعه به آن و بدون اغراق می تواند ده ها تحلیل، مقاله، کتاب و فیلم تهیه و تدوین کند.

همگان می ‌دانند سینما برگرفته از مسائل جامعه ‌شناختی و موضوعاتی است كه در دل جامعه وجود دارد. با این وجود این مسئله در جهان یا دست كم در ایران، كم تر مورد تحقیق قرار گرفته است.

امروزه نقش و تاثیر سینما بر تمامی نهادهای زندگی بشر بر همه روشن است.

سرمایه، وقت و انرژی كه برای تولید فیلم در پیشرفته‌ ترین كشورهای دنیا صرف می‌ شود، حاكی از آن است كه نتیجه قطعی تاثیر سینما در حوزه‌ های مختلف به اثبات رسیده است.

برای بسیاری از دست ‌اندركاران و سرمایه‌ گذاران سینما و جشنواره ها، نقش هدایت گر و راه بردی آن در ایجاد ذهنیت افكار عمومی و ایجاد پشتوانه ذهنی و بسترسازی فرهنگی ثابت شده است. 

روزانه صدها فیلم در سینماهای مختلف دنیا به روی پرده می رود. و حاصل آن میلیاردها دلار درآمد برای شرکت ها�