چالش کووید-۱۹: عرصهٔ مبارزهٔ دانش و خرد

با جهل و خرافه و پیکار کار با سرمایه

با نگاهی به تلاش حزب‌های کمونیست و ترقی‌خواه جهان همگام با مبارزهٔ جهانی ملّت‌ها در بحران جاری.

این روزها جامعهٔ بشری درگیر مقابله با ویروس کووید-۱۹ است که اختلالی بی‌سابقه و جدّی در زندگی ملّت‌ها ایجاد کرده است. در حالی که جهان سرمایه‌داری در آستانهٔ بحران اقتصادی دیگری بود که طلیعهٔ آن دیده می‌شد، شیوع این ویروس به تسریع وقوع و تشدید آن بحران کمک کرد. نحوهٔ برخورد و مقابله با این ویروس در کشورهای گوناگون بسیار متفاوت بوده است.

در یک جا مثل آمریکا، دولت ترامپ به حفظ و نجات بازار سهام و سودهای کلان شرکت‌ های عظیم سرمایه‌داری اهمیت بیشتری داده است تا به زندگی و جان مردم، و حالا افشا شده است که شماری از سیاستمداران آمریکایی در آستانهٔ همه‌گیری این ویروس، با فروش سهام‌های خود در اوج گرانی، و پیش از سقوط بهای سهام پس از اعلام همه‌گیری کووید-۱۹، سودهای کلانی به جیب زده‌اند. حتیّ بخش بزرگی از بستهٔ کمک دولتی چندهزار میلیارد دلاری بی‌سابقه در تاریخ آمریکا، تقدیم به شرکت‌های غول‌پیکر صنعتی و مالی خواهد شد. 

پیش‌گویی ‌‌های خوش‌خیالانهٔ توخالی امثال دونالد ترامپ و بوریس جانسون و ژاییر بولسونارو (در برزیل) در مورد بهبودی سریع اوضاع تا فلان مناسبت مذهبی هم که هیچ منشاً علمی ندارد، نه با هدف اطمینان خاطر دادن واقعی به مردم و روحیه دادن به آنها در مبارزه با این ویروس، بلکه به خاطر آرام و بی‌خطر نشان دادن وضعیت به منظور جلوگیری کردن از سقوط بازار سهام است. در کشورهای اروپایی سرمایه‌داری نیز در نتیجهٔ در پیش گرفتن سیاست‌های نولیبرالی و تحمیل ریاضت بر مردم و لطمه زدن به ساختارهای خدمات اجتماعی همگانی- در خدمت افزایش سودِ اقلیتی ناچیز- امکانات بهداشتی و درمانی چنان صدمه دیده است که مراقبت از جان شهروندان در بحران کنونی با مشکلی جدّی روبرو شده است. متأسفانه کار به جایی رسید که بیشترین موارد ابتلا به کووید-۱۹ در آمریکا و بیشترین موارد فوت ناشی از این ویروس در ایتالیا رخ داد. در مقابل، در کشورهایی مثل چین و ویتنام و کوبا و کرهٔ جنوبی و سنگاپور، دولت‌ها خیلی سریع و با استفاده از شیوه‌های علمی و با اتکا به دانش متخصصان و تجربه‌های گذشته (مثل سارس در چین)، حفاظت از جان و زندگی شهروندان را در اولویت قرار دادند و از هر امکان موجود مالی و معیشتی و انسانی برای تأمین سلامت و گذران زندگی مردم استفاده کردند. موفقیت جمهوری سوسیالیستی ویتنام و جمهوری خلق چین در مهار شیوع ویروس و درمان مبتلایان با اتکا به برنامه‌ریزی مرکزی، فناوری‌های پیشرفته مثل هوش مصنوعی، و حتی به‌کارگیری سازمان‌ های محلی حزب کمونیست، برقراری نظام درمانی همگانی- و نه اولویت دادن به سود- دستاورد عظیمی برای همهٔ جامعهٔ بشری و حاوی درس‌هایی گران‌بهاست. در ایران، متأسفانه به علّت سوءمدیریت، بی‌کفایتی و چندگانگی مرکز‌های تصمیم‌ گیری، عدم شفافیت در اطلاع‌رسانی، دخالت مذهب در امر تخصصی پزشکی، فساد و احتکار، فرافکنی با مطرح کردن توطئهٔ ژنتیکی علیه ایرانیان، وعده‌های دروغین و ضدعلمی، و دیدگاه‌ های واپس‌ گرایانه،‌ ضدعلمی، خرافی، و خطرناک تا حدّ مطرح کردن جنّ و اِنس، جان شهروندان به طور جدّی به خطر افتاد، که تا زمان تهیهٔ این مطلب،‌ طبق آمار رسمی به مرگ بیشتر از ۲۵۰۰ نفر، از جمله ده‌ها پزشک و پرستار و کادر درمانی منجر شده است، که البته به گفتهٔ بسیاری از ناظران و کارشناسان در داخل کشور، رقم‌های واقعی بسیار بیشتر از اینهاست. در پیش گرفتن شیوهٔ "ایمنی جمعی" در ایران توسط دولت برای ابتلای "جمعی" به ویروس (تا حدود ۷۰درصد جمعیت) و مقابلهٔ "طبیعی" جامعه برای ایجاد "ایمنی" نسبت به ویروس، در شرایطی که هنوز واکسن و دارویی برای این بیماری وجود ندارد، مورد اعتراض شدید انجمن‌های تخصصی پزشکی ایران قرار گرفته و باعث نگرانی‌های جدّی جامعهٔ پزشکی و پیش‌بینی مرگ دست‌کم صدها هزار نفر در ایران شده است. قرنطینه نکردن مرکزهای جغرافیایی شیوع این ویروس به توصیهٔ کارشناسان، احتمالاً به دلیل در پیش گرفتن همین شیوهٔ "ایمنی جمعی" است. نداشتن برنامه برای تأمین معیشت بیکارشدگان یا کسانی که در صورت ایزوله کردن داوطلبانهٔ خود (به خاطر سلامت جامعه) درآمد خود را از دست می‌دهند، بی‌برنامگی در تأمین ایمنی و سلامت کادر درمانی و شاغلانی که به کارهای ضروری اشتغال دارند، دست رد زدن به کمک‌های نهادهایی مثل پزشکان بدون مرز، در کنار باز گذاشتن دست شیادان به‌اصطلاح طب اسلامی، همگی نشان از بی‌کفایتی رهبران و مدیران جمهوری اسلامی دارد که موجب نگرانی شدید جامعهٔ پزشکی و مردم ایران شده است.

آنچه مسلّم است، در دنیای "جهانی‌سازی شده" و ارتباطات گستردهٔ جهانی امروزی، مبارزه با ویروسی مثل کووید-۱۹ نیاز به همکاری گستردهٔ جهانی دارد تا به قول شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، "جامعهٔ [انسانی] با سرنوشت مشترک" بتواند با توجه به وضعیت خاص هر کشور، بر این مشکل غلبه کند. کمک‌های پزشکی و درمانی و دارویی دولت‌های کوبا و چین به کشورهای دیگر، تا حد فرستادن کادر درمانی به کشور های بحران‌زده مثل ایتالیا، نمونهٔ بارز این همکاری بین‌المللی شایسته و انسانی است. در این بحران، سیاست‌هایی مثل "نخست آمریکا" کارآیی ندارد و زیانبار است. این روزها کسی برای کوچک کردن دولت و مقررات‌زدایی و "بازار آزاد" یقه پاره نمی‌کند (به‌جز راست‌های افراطی مثل ترامپ و جانسون و بولسونارو) و همه از دولت‌ها انتظار دارند که بحران را با برنامه‌ریزی مرکزی مدیریت کند.

در بطن جامعه نیز رسانه‌ها و سازمان‌های مدنی و مردمی این روزها هرچه در توان دارند برای یاری‌رسانی به مبارزه با کووید-۱۹ به کار گرفته‌اند. از جمله، حزب‌های کمونیست کشورهای جهان، در شرایطی که جهان در یکی از جدّی‌ترین شرایط اضطراری سلامت انسان در تاریخ معاصر قرار دارد، با تأکید بر همبستگی و همیاری جهانی برای برون‌رفت از بحران سلامت کنونی، همهٔ تلاش خود را برای یاری‌رسانی به کار گرفته‌اند. به نوشتهٔ رفیق سنته‌لا، صدر حزب کمونیست اسپانیا، "...فقط با برقراری روابط، همکاری، و کار مشترک همهٔ ملّت‌های ساکن کرهٔ زمین است که ما می‌توانیم این وضعیت اضطراری را پشت سر بگذاریم."

در آمریکا، حزب کمونیست آمریکا نگران آن است که "به خاطر نبود آزمایش‌های تشخیص گسترده، هنوز از میزان و گسترش بحران بی‌خبریم." رفقای کمونیست آمریکایی، در مشورت با کارشناسان پزشکی آن کشور، آزمایش سراسری در سطح کشور برای تشخیص ابتلا به ویروس و کند کردن سرعت شیوع ویروس به کمک شیوه‌هایی مثل ایزوله کردن افراد و قرنطینه کردن شهرها و بستن محل‌های تجمع عمومی را امری ضروری در این مرحله از بحران می‌دانند.

حزب کمونیست آمریکا توجه به زندگی و معیشت مردم در این شرایط اضطراری را نیز اولویتی مهم می‌داند و ضمن مخالفت با بسته‌های نجات دولت که صرفاً به شرکت‌های غول‌پیکر سرمایه‌داری تقدیم می‌شود، به یاری سندیکاها و جنبش‌های دموکراتیک شتافته است که خواهان مرخصی درمانی با حقوق و حقوق بیکاری برای زحمتکشان، و آزمایش و مراقبت‌های پزشکی رایگان برای عموم هستند.

حزب کمونیست آمریکا، و دیگر حزب‌های کمونیست و کارگری و نیروهای ترقی‌خواه در دیگر کشورهای جهان، بهره‌برداری اقتصادی طبقهٔ سرمایه‌دار و نیروهای راست و ارتجاعی از شرایط موجود و نیز محدود کردن باز هم بیشتر آزادی‌های دموکراتیک (از جمله انتخابات دموکراتیک و فعالیت‌ های سندیکایی) و خدمات اجتماعی همگانی، یا رواج بیگانه‌هراسی و تبعیض‌نژادی (از جمله اطلاق "ویروس چینی" به کووید-۱۹ توسط ترامپ) را خطری جدّی می‌دانند. گاردین، نشریهٔ هفتگی حزب کمونیست استرالیا، هشدار می‌دهد که "نظام سرمایه‌ داری می‌خواهد به هزینهٔ زحمتکشان در سراسر جهان به بقای خود ادامه دهد" و از دولت استرالیا می‌خواهد که در این شرایط دشوار، حفاظت و حمایت از زحمتکشانی را که ممکن است بیکار شوند تضمین کند.

 حزب کمونیست بریتانیا در بیانیه‌اش نوشت: "خصوصی‌سازی، مالی‌سازی، و تمرکز ‌بی‌تناسب سرمایه‌گذاری در بخش صنعتی-نظامی، کاهش‌های مالیاتی عظیم برای شرکت‌های بزرگ و ثروتمندان، و گسترش بی‌رویّهٔ بازار 'آزاد'، دستگاه دولتی را در گذار از چالش پیچیدهٔ کنونی ناتوان کرده است." در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: "با اقدام‌هایی [توسط دولت] که با هدف منع فعالیت و انتقاد سیاسی، افزایش تجسس دولتی در زمینه‌هایی غیرمرتبط با ویروس کووید-۱۹، تمدید [غیردموکراتیک] دوره‌های مقام‌های دولت مرکزی، و عادی‌سازی حضور نیروهای مسلّح در جامعه صورت می‌گیرد باید مخالفت و مقابله کرد." حزب کمونیست بریتانیا همچنین خواهان لغو تحریم‌ها و محدودیت‌ های اعمال شده برای کمک‌رسانی به کشورهایی شده است که درگیر مقابله با کووید-۱۹ هستند، از جمله برداشتن تحریم‌های یک‌جانبهٔ دولت آمریکا بر کشورهایی مثل کوبا. حزب کمونیست هند (مارکسیست) نیز نسبت به تشدید بحران شیوع ویروس در آن کشور در صورتی که اقدام فوری علیه آن نشود، هشدار داده است.

حزب برادر، تلاش‌های جبههٔ دموکراتیک چپ در ایالت کرالا در مهار کردن شیوع ویروس با اتکا به نظام بهداشت و درمان همگانی را ستود و از دولت مرکزی هند خواست که به همهٔ ایالت‌ها در تأمین زیرساخت‌های لازم در شرایط اضطراری کنونی یاری رساند و بودجهٔ‌ لازم را برای کمک به زحمتکشانی که به خاطر تعطیلی شرکت‌ها و کارخانه‌ها بیکار می‌شوند تأمین کند.

 حزب کمونیست هند (مارکسیست) روز دوّم فروردین را به عنوان روز "همبستگی مردم" اعلام کرد و از اعضای خود و همهٔ مردم خواست که یاری‌رسانی در این روز را شدّت بخشند. در خبرها بود که دولت هند برای مهار کردن شیوع ویروس، قرنطینهٔ ۳ هفته‌یی در سراسر کشور اعلام کرده است.

 صدر حزب کمونیست آلمان نیز در بیانیه‌ای که منتشر کرد ضمن هشدار دادن نسبت به آهنگ افزایش ابتلا به کووید-۱۹ در آن کشور، آنگلا مرکل و دولت او را به خاطر کمبود ظرفیت در نظام درمانی کشور مقصر دانست، چون "آنها بودند که به نمایندگی از سرمایهٔ انحصاری، نظام بهداشت و درمان را به وسیله‌ای برای سود حداکثری تبدیل کردند." در ادامهٔ این بیانیه، ضمن ابراز نگرانی جدّی نسبت به وضعیت بیکار شدگان و کسانی که باید در خانه بمانند ولی تکلیف درآمد و معیشت آنها معلوم نیست، آمده است: "این همه‌گیری نشان داد که سرمایه‌داری قادر به حل مسائل بنیادی مردم نیست." در خبرها بود که دولت آلمان یک بستهٔ تکمیلی ۱۵۶ میلیارد یورویی استقراضی برای مقابله با پیامدهای بحران کنونی را ارائه داده است که البته برای کمک به شرکت‌های بزرگ نیز استفاده خواهد شد.

حزب کمونیست کانادا نیز با اشاره به خصوصی‌سازی‌های گسترده در خدمات اجتماعی همگانی و کاهش بودجه‌های بهداشت و درمان تأکید کرده است که "افزایش بار بیمارستان‌ها و کار کادر درمانی، همراه با فقر و ناکافی بودن مسکن ارزان و کاهش سطح زندگی زحمتکشان و گسترش پراکنده‌کاری، بحران را وخیم‌تر کرده است؛‌ بحرانی که پیامد سی سال اجرای سیاست‌های نولیبرالی دولت‌های مختلف در سطح استانی و فدرال است." حزب کمونیست کانادا هشدار داده است که "نباید گذاشت ساختن واکسن در انحصار شرکت‌ های داروسازی بزرگ درآید و در توزیع آن فقط سودهای کلان در نظر باشد. مالکیت این واکسن باید در اختیار عامهٔ مردم باشد و فقط برای حفظ و تضمین سلامت همهٔ بشر از واکسن استفاده شود." حزب کمونیست کانادا نیز مثل شمار دیگری از حزب‌های کمونیست و ترقی‌خواه دیگر خواهان حفظ سلامت زحمتکشان شاغل در شغل‌های ضروری، و تأمین معاش همهٔ زحمتکشان بیکار شده (شامل خویش‌فرمایان)، با پرداخت ماهانهٔ (بلاعوض) کافی از بودجهٔ دولتی برای گذران زندگی زحمتکشان در این روزهای دشوار شده است.

حزب کمونیست پرتغال نیز هشدار داده است که اگر درآمدها قطع شود و قدرت خرید مردم کم شود، "منجر به انقباض بازار [مصرف] داخلی و رکود اقتصادی خواهد شد که باید از آن جلوگیری کرد." در اسپانیا، که بحران کورونا در آن بسیار شدید بوده است، دولت ائتلافی با چپ‌ها اعلام کرد که دست‌کم در طی این بحران، بیمارستان‌ها و دیگر خدمات درمانی خصوصی در خدمت مردم و "ملی" خواهد بود.

حزب کمونیست اسپانیا در بیانیه‌ای که منتشر کرد، ضمن پشتیبانی از "اقدام‌های دولت در حمایت اقتصادی و اجتماعی از مردم، به‌ویژه محرومان"، درخواست فرصت‌ طلبانهٔ سرمایه‌های کلان برای "کاهش مالیات"شان را مردود دانست و خواستار آن شد که سهم مالیات این قدرت‌های اقتصادی تمام و کمال دریافت شود.

 دولت جمهوری ایرلند نیز برای افزایش توان درمانی همگانی، اعلام کرد که امکانات و خدمات همهٔ‌ مؤسسات درمانی خصوصی در اختیار دولت خواهد بود. حزب کمونیست ترکیه نیز در واکنش به شیوع سریع کووید-۱۹ در آن کشور، برداشتن "گام‌های فوری در راه ملّی کردن و برنامه‌ریزی مرکزی... برای برآورده کردن نیازهای بنیادی مردم" را اقدامی لازم دانسته است. گفتنی است که وزارت بهداشت ترکیه نیز از افزایش ۱۰۰درصدی حقوق کادر درمانی آن کشور تا سه ماه آینده خبر داده است.

کمونیست‌های یونان نیز اقدام فوری برای "استخدام پزشک و کادر درمانی، تأمین وسایل حفاظت شخصی (ماسک و لباس و محافظ و غیره)، و در اختیار گرفتن امکانات بخش خصوصی توسط دولت" را خواستار شده‌اند.

آکل (حزب مترقی زحمتکشان قبرس) نیز علاوه بر اقدام‌هایی که در شرایط کنونی با هماهنگی دولت قبرس، حزب‌های سیاسی، سندیکاها، و سازمان‌های کارفرمایی صورت گرفته است، پیشنهادهای مشخص دیگری را نیز برای حمایت از کارگران و زحمتکشان آن کشور، از جمله کارکنان بخش فرهنگ (تئاتر،‌ سینما، موسیقی) و ۱۲۰هزار نفری که در بخش گردشگری کار می‌کنند، تقدیم به مجلس آن کشور کرده است. حزب آکل همچنین در سازمان‌دهی کلینیک‌های موقتی انتقال خون، و نیز توزیع خانگی دارو و غذا و دیگر نیازهای اساسی مردم، به‌ویژه سالمندان و افراد دارای ناتوانی جسمی، شرکت فعال داشته است.

در قارهٔ آفریقا، در حالی که شیوع ویروس هنوز به گستردگی قاره‌های دیگر نیست، به خاطر تجربه‌های قبلی در مورد اِبولا، نگرانی‌ هایی جدّی وجود دارد. حزب کمونیست آفریقای جنوبی اقدام دولت آن کشور به ریاست سیریل رامافوسا در اعلام وضعیت فوق‌العاده و مدیریت بحران را اقدامی درست دانسته و خواستار همکاری همگانی برای موفقیت در مهار همه‌گیری شده است. حزب کمونیست آفریقای جنوبی، همچنین خواستار تقویت برنامه‌های توسعه و حرکت پُرشتاب‌تر در راه حذف نابرابری‌های توسعه در آن کشور شده است.

حزب تودهٔ ایران ضمن اشتراک نظر با دیگر حزب‌های کمونیست جهان در امر مقابله با کووید-۱۹ با اتکا به کادر پزشکی و درمانی و متخصصان رشته‌های گوناگون علم و فن در چارچوب همیاری و همکاری جمعی بین‌المللی و مدیریت مؤثر بحران با برنامه ‌ریزی مرکزی، جلوگیری از سودوَرزی سرمایه‌داری کلان و انحصاری از بحران، و حمایت و حفاظت از معیشت و سلامت و زندگی زحمتکشان و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط و خویش‌فرمایان (چه بیکار شدگان و چه آنها که کارشان در این وضعیت بحرانی ضروری است)، همگام با همهٔ نیروهای ترقی‌خواه جهان، از تلاش‌های کادر پزشکی در ایران و در همهٔ کشورهای جهان در مراقبت از شهروندان صمیمانه تقدیر و ستایش می‌کند و امیدوار است که به یاری علم و فناوری نوین، و کوشش کارشناسان در بخش سلامت (دارو و درمان) با استفاده از امکانات بومی هر کشور از جمله در ایران، بشریت بتواند با کمترین تلفات از این بحران عبور کند. در همین ارتباط، فدراسیون جهانی سندیکاها نیز از همهٔ "کارگرانی که در تولید مواد خوراکی، دارو، ماشین‌آلات، وسایل حمل‌ونقل، ارتباطات، و خدمات دیگر" در این شرایط دشوار زحمت می‌کشند، قدردانی کرد.

نظام سرمایه‌داری بحران‌زده بار دیگر نشان داد که نظامی مناسب برای مقابله با چنین بحران‌هایی نیست. در فردای غلبه بر این بحران، تلاش نیروهای پیشرو در مقابله با جهل و خرافات و تاریک‌اندیشی ارتجاع ضدعلم از یک سو، و مبارزه برای جایگزین کردن سرمایه‌داری با نظامی انسان‌تر و عادلانه، نظام سوسیالیستی، که در آن نیازهای انسان و حفظ محیط‌زیست اولویت داشته باشد نه سودِ سرمایه، دوچندان خواهد شد.

منبع: «نامهٔ مردم»، فروردین - حمل ۱۳۹۹