بهرام رحمانی

روز جهانی کارگر ۲۰۲۰ در بحران کرونا و قرنطینه!

شیوع جهانی ویروس کرونا که باعث تعطیلی بسیاری از مشاغل شده در دو ماه اخیر به بیکاری گسترده در سراسر جهان انجامیده است و اکنون بیش از گذشته اهمیت حقوق کارگران و آسیب‌پذیری آنان را در بحران‌های بهداشتی پیش چشم جهانیان نشانده است.

قرنطینه به‌دلیل شیوع جهانی ویروس کرونا و عدم امکان تظاهرات خیابانی به‌مناسبت اول ماه مه باعث شکل‌گیری نخستین تظاهرات مجازی روز کارگر در سراسر جهان شد.

در شرایطی که نیمی از جمعیت کره زمین در قرنطیه به‌سر می‌برند، شبکه‌های اجتماعی و بالکن‌ خانه‌ها به جایگزینی برای تظاهرات و اعتراض خیابانی به مناسبت روز کارگر بدل شده‌اند.

در برخی از کشورها جمعی از کارگران تلاش کردند که برای راه‌پیمایی روز کارگر به خیابان بیایند.

به‌مناسبت اول ماه مه، روز جهانی کارگر در میدان تقسیم استانبول تظاهراتی برگزار شد. تصاویری منتشر شده که نشان می‌دهد پلیس ضد شورش ترکیه قصد متفرق کردن تظاهرکنندگان را داشته است.

گزارش‌ها هم‌چنین از بازداشت چند نفر از فعالان کارگری در این کشور حاکی است. دست‌کم پانزده نفر از رهبران سندیکاها و فعالان کارگری بازداشت شده‌اند.

میدان تقسیم استانبول محل سنتی برگزاری تجمعات روز جهانی کارگر بوده است.اما سال‌های اخیر همیشه به‌دلیل آن‌چه که نگرانی امنیتی نامیده شده برگزاری تظاهرات روز جهانی کارگرممنوع بوده است.

در فیلیپین، جمع‌‌های کوچکی که خواستار کمک‌های دولتی و شرایط کار ایمن بودند به خیابان آمدند که پلیس ۳ نفر از آن‌ها را بازداشت کرد.

شماری از کارگران، پرستاران و دانشجویان به مناسبت اول ماه مه، روز جهانی کارگر مقابل پارلمان یونان در آتن تجمع کردند. به‌گزارش خبرگزاری رویترز، با وجود آن‌که دولت یونان برای جلوگیری از همه‌‌گیری بیماری کووید ۱۹ برگزاری هرگونه تجمع را غیرقانونی اعلام کرده است، صدها نفر در تجمع روز جهانی کارگر در آتن شرکت کردند. این تجمع را کمونیست‌های گروه PAME سازماندهی کرده بودند.

به‌گزارش رویترز، معترضان در این تجمع پرچم‌هاشان را به اهتزار درآوردند، شعارهایی در حمایت از کارگران و زحمت‌کشان جامعه سر دادند و در همان حال پلاکاردهایی هم با این مضمون در دست داشتند: «ما خودمان را برای رییس‌هامان قربانی نمی‌کنیم.»

یونان از مارس - فروردین سال جاری در قرنطینه است. از دوشنبه هفته آینده محدودیت‌های اجتماعی در چندین مرحله لغو و مشاغل بازگشایی می‌شوند. دولت محافظه‌کار یونان وعده داده است که با بازگشایی زودهنگام مشاغل مانع از افزایش شمار بیکاران شود.

در فرانسه یکی از مهم‌ترین کشورهای اروپا از نظر مبارزات سندیکایی نیز روز جهانی کارگر تحت تاثیر همه‌گیری کووید ۱۹ قرار داشت.

فرانسه همراه با ایتالیا، بریتانیا و آلمان یکی از بزرگ‌ترین کانون‌های همه‌گیری ویروس کرونا در اروپاست. دولت امانوئل مکرون که قصد دارد با کاهش محدودیت‌های اجتماعی، مشاغل را از ۱‍۱ مه بازگشایی کند، کشور را به مناطق پرخطر، کم‌خطر و بی‌خطر تقسیم کرده است.

تا اول ماه مه در این کشور بیش از ۲۴ هزار نفر در اثر ابتلا به کووید ۱۹ جان خود را از دست داده‌اند.

شهروندان فرانسوی روز جهانی کارگر را از روی بالکن‌ها با خواندن سرودهای کارگری جشن گرفتند. در شبکه‌های اجتماعی هم اعتراضات صنفی به‌شکل مجازی برگزار شد. در تاریخ فرانسه این نخستین بار است که اعتراضات و گردهمایی‌های روز جهانی کارگر به این شکل برگزار می‌شود.

سندیکاهای کارگری فرانسه با انتشار فراخوان‌هایی از مردم خواسته بودند با ابتکارهای خودجوش روز جهانی کارگر را در بالکن خانه‌ها و در شبکه‌های اجتماعی جشن بگیرند. فعالان محیط زیست از جمله سازمان مدافع محیط زیست «صلح سبز»‌(گرین پیس) در یک اقدام کم‌سابقه با سندیکاهای کارگری همسو و همبسته شده بود. سلین ورزلتی از رهبران سندیکای س ژ ت گفت:

«وضعیت کنونی ایجاب می‌کند که برای اقدام همگانی در جهت حفاظت از محیط زیست بیشتر بکوشیم. ما می‌بایست بحران‌های محیط زیستی را در ارتباط با مشکلات و بحران‌های اجتماعی از جمله فقر ببینیم.»

سندیکاهای فرانسه در همبستگی با سازمان‌های محیط زیستی در بیانیه مشترکی که با عنوان «دیگر هرگز!» به مناسبت روز جهانی کارگر منتشر شد خواهان بهبود خدمات دولتی شدند و از دولت خواستند به شهروندانی که نادیده گرفته می‌شوند بیشتر توجه کند. در بحران همه‌گیری کرونا سهم این شهروندان در صیانت از سلامت و رفاه جامعه مشخص شد: پرستاران، بهیاران، رانندگان اتوبوس و مترو، کارگران شهرداری‌ها و کارگرانی که در صنایع غذایی با وجود قرنطینه مشغول به کار بودند.

با وجود منع قانونی گردهمایی، در میدان جمهوری پاریس شماری از طرفداران حقوق کارگران به‌مناسبت روز جهانی کارگر تجمع کردند. این تجمع اما پرشمار نبود.

سندیکاهای کارگری فرانسه از همبستگی با کارگران ایرانی هم غافل نماندند: کلکتیو‌(تشکل‌های هم‌سو) سندیکاهای فرانسه، متشکل از پنج سندیکای س اف د ت، س ژ ت، اف اس او. سولیدر، او ان اس آ، در نامه‌ای به رهبر جمهوری اسلامی سرکوب و آزار فعالان مدافع حقوق کارگران، معلمان، فعالان مدنی و هنرمندان ایران را محکوم کرده و خواستار آزادی فعالان زندانی شدند.

برخلاف فرانسه که روز جهانی کارگر به‌شکل سازماندهی شده و در همبستگی با فعالان محیط زیست و با احترام به قانون منع تجمع برگزار شد، در آلمان بنا بر سنتی دیرینه، سازمان‌های چپ در شبکه‌های اجتماعی با انتشار فراخوان‌هایی اعلام کردند با وجود بحران کرونا قصد دارند اعتراضات نامتمرکزی را در محله کرویتسبرگ برلین برگزار کنند. به گزارش خبرگزاری آلمان در بیانیه این گروه‌ها در توییتر آمده است:

«می‌خواهیم با محتوای ضد نژادپرستی، ضد مردسالاری و ضد سرمایه‌داری سیلی از جمعیت در خیابان‌ها به راه بیندازیم.»

آندریاس گیزل سناتور برلین از حزب سوسیال دموکرات آلمان اعلام کرده است که شرکت در این تظاهرات غیرقانونی و یک «جرم جنایی» است. دولت آلمان ۵ هزار پلیس را برای مقابله با معترضان به حالت آماده‌باش درآورده است.

در اوایل دهه ۱۸۸۰، تلاش تشکل‌های کارگری آمریکا برای تصویب قوانینی به‌منظور کاهش ساعات کار بدون کاهش دستمزد با مخالفت کارفرمایان و دولت مواجه شده و به نتیجه نرسید.

اول ماه مه روزی که به ياد تحصن و اعتراض کارگران در شيکاگو در ايالات متحده در سال ۱۸۸۶ ميلادی به اين نام شهره شد.

رنگ سرخ، به ياد خون کارگرانی که در آن روز در خيابان‌های شيکاگو به زمين ريخت، به يکی از مهم‌ترين نمادهای اعتراض‌های کارگری تبديل شد. اين روايت در نشست معروف احزاب سوسياليست در پاريس، مشهور به بين‌الملل دوم، بيان شد.

از ماه فوريه، کارگران شرکت مک کورميک در شيکاگو دست به تحصن زدند.

اين تحصن تا سوم ماه مه به درازا کشيد. در اين روز گروهی از آنارشيست‌ها که عمدتا مهاجران آلمانی بودند به جمع تحصن‌کنندگان پيوستند.

اعتراض‌ها به شکل غيرقابل کنترلی به سطح شهر کشيده شد و يک روز بعد پرتاب يک بمب‌(احتمالا توسط يکی از همکاران مخفی پليس) جان هشت پليس را گرفت و چند ده نفر را زخمی کرد.

اعتراض‌ها با دخالت پليس پايان گرفت. چندی بعد چهار تن از فعالان کارگری، که احتمالا مقصر نبودند، اعدام شدند.

در پی این حادثه، صدها تن از رهبران تظاهرات کارگری و حامیان آن‌ها دستگیر و در یک دادگاه تشریفاتی که به‌عنوان لکه ننگی در تاریخ قضایی آمریکا به‌حساب می‌آید.

فردای حادثه شیکاگو، شبه‌نظامیان دولتی به سمت تظاهرکنندگان آتش گشودند که در نتیجه آن هفت نفر کشته شدند؛ در میان کشته‌شدگان یک کودک و هم‌چنین مردی که در حیات خانه خود در حال غذا دادن به مرغ‌های خود بود هم به چشم می‌خورد.

بسیار زود، مقامات قضایی با وجود نبود مدارک کافی علیه معترضان، هشت نفر از فعالین آن‌ها در ماه آگوست همان سال به دادگاه کشیده شدند؛ هفت نفر از آن‌ها حکم اعدام دریافت کردند و هشتمی نیز به ۱۵ سال زندان محکوم شد.

یکی از محکومان، پس از شنیدن حکم دادگاه، اعتراض خود را این‌گونه بیان کرد: «کارگران اینک دریافته‌اند که می‌توانند با اتحاد و همبستگی، و مبارزه جمعی بر مشکلات خود فائق آیند. کارگران دریافته‌اند که چه قدرت عظیمی در اتحاد آنان نهفته است، و به همین دلیل است که کارفرماها با تمام توان می‌کوشند تا اتحاد کارگران را بشکنند، و میتینگ کارگران را به خون بکشند. ما کارگران گرد هم آمدیم تا اندکی از حقوق خود را باز پس بگیریم؛ اما اکنون از دادگاه و زندان سر درآورده‌ایم. آیا این است معنای برابری و عدالت در جامعه ما؟ امروز اگر صدای حق‌طلبانه ما را با گلوله خفه می‌کنید، مطمئن باشید که این صداها دیگر خاموش‌شدنی نیست، و هر روز طنین آن رساتر خواهد شد.»

اگوست اسپایز متولد آلمان در سال ١۸۵۵، ساموئل فیلدن متولد انگلستان در سال ١۸۴۷، اسکار نیب متولد آمریکا در سال ١۸۵٠، میشل شواب متولد آلمان در سال ١۸۵٣، لوئی لینگ متولد آلمان در سال ١۸۶۴، ادولف فیشر متولد آلمان در سال ١۸۶١، جرج إنگِل متولد آلمان در سال ١۸۳۶ و آلبرت پارسونز متولد آمریکا در سال ١۸۴۸ دستگیر شدند.

حکم دادگاه روز ١۷ مه صادر شد. هشت کارگر به اعدام محکوم شدند. سپس در حکم اعدام شواب و فیلدن بازبینی شد و به حبس ابد تغییر کرد. حکم نیب نیز به پانزده سال زندان تبدیل شد. محکومان روز ١١ نوامبر ١۸۸۷ اعدام شدند، اما پیش از آن لینگ در زندان خودکشی نمود.

جان التگلد، فرماندار جدید ایلی نویز شش سال پس از اجرای حکم اعدام محکوم شدگان شیکاگو به بی‌گناهی کامل آنان اعتراف کرد. او گفت: «چنین وحشی‌گری در تاریخ بی‌سابقه است. من این را وظیفه خود می دانم که با توجه به نتاییج تحقیقاتی که اکنون در دست است همین امروز، ۲۶ ژوئن ١۸۹٣ آزادی بی‌قید و شرط ساموئل فیلدن، اسکار نیب و میشل شواب را اعلام نمایم.» اسپایز، لینگ، انگل، فیشر و پارسونز نیز اعاده حیثیت شدند.

با رسیدن اخبار مربوط به کشتار و اعدام کارگران به سایر کشورها، کارگران در گوشه و کنار جهان به خشم آمده و به یاد کشتار کارگران آمریکایی مراسم‌های مختلفی را برگزار کردند که هرسال بر تعداد شرکت‌کنندگان در این مراسم‌ها افزوده می‌شد. سال ۱۹۸۹ در کنگره بین‌المللی کارگران در پاریس سالگرد اعتراضات شیکاگو در روز اول ماه می میلادی رسماً به عنوان روز کارگر تعیین شد و سال ۱۹۰۴ هم کنگره بین‌المللی سوسیالیست در آمستردام به همه اتحادیه‌های کارگری کشورهای جهان اعلام کرد در اول ماه می برای قانونی شدن ۸ ساعت کار روزانه و هم‌چنین تعطیل شدن اول می به‌عنوان روز کارگر راه‌پیمایی کنند.

چهار سال پس از حادثه خون‌بار شيکاگو، به ياد آن روز و تحصن کارگران، اول ماه مه برای اولين‌بار به شکل رسمی گرامی داشته شد و از آن پس، اول ماه مه به‌عنوان «روز جهانی کار»، «روز کارگر» يا «روز بين‌المللی گرامي‌داشت طبقه کارگر» مشهور شد.

با این‌همه، به‌دعوت تشکل‌های کارگری آمریکا در روز اول ماه مه سال ۱۸۹۰، تظاهرات گسترده دیگری صورت گرفت و در سال بعد هم، در همین روز مراسمی را به عنوان بزرگ‌داشت روز کارگر برگزار کردند.

در سال های بعد و با قدرت گرفتن جنبش‌های سوسیالیستی در شماری از کشورهای جهان از اوایل قرن بیستم، روز اول ماه مه به‌عنوان روز جهانی کارگر مورد توجه خاص قرارگرفت.

روز اول ماه مه روز جهانی کارگر، در بسیاری از کشورها به‌عنوان روز بزرگ‌داشت کارگران و دستاورد تشکل‌های کارگری در حمایت از حقوق آنان، به‌رسمیت شناخته شده و مراسمی به‌همین مناسبت برگزار می‌شود و کشورهای متعددی هم این روز را تعطیل عمومی یا کارگری اعلام کرده‌اند.