پنج تدابیرآبرسانی شهر کابل که هنوز درعمل پیاده نشده است
نوشته کریم پوپل
مورخ ۱۸ مارچ ۲۰۲۱
پنج تدابیرآبرسانی شهر کابل که هنوز درعمل پیاده نشده است
در صورت عملی نشدن ممکن فاجهه فروپاشی کابل بروز کند
کابل به کاسه می ماند که چهارطرف آن کوه است. کابل داری پوست ۵۰ کیلومتر از جوف زمین واز ۲۰ کیلومتر به اینطرف گداخته رسوبی، عمق خاک وسنگچل الی ۵۶۸ متر بطور اوسط میرسد.
کابل در دوره پالزویک که ۵۴۱ میلیون سال ساخته شده در اثر فشار پارچه های کابل ونیم قاره هند تشکیل کوها را نموده است. زمانی بوده که شکل یک کاسه را داشته.
این کاسه اول از اب پر شده مجرا آب از طریق تنگی نوآباد کابل و تنگی چهار آسیاب، مجرا لته بند سپس بعدازهموار ساختن مکمل تنگی غارو به سروبی مجرا پیدا کرده است. یعنی کابل امروزی پس از ۴۰ الی ۲۵۰ میلیون سال ساخته شده است.
در اثر برودت آب وهوا رسوبات سنگپارچه های کلان به سطح زیرین با رسوبات سخت سپس سکنچل و سطح آن توسط ریگ و خاک پوشانیده شده است. درین جریان به جمع نمودن آبهای تحت العرضی [تحت الارضی ]آغاز می کند. خاک کابل از نشیب پغمان دریای کابل و دریای لوگر همساله ریچارچ یا آب گیری می کند.
کابل دارای ۳ حوزه آبی مانند حوزه دارالمان، حوزه شمال وحوزه لوگرمیباشد. بعضی موسسات خارجی شهر کابل را از نگاه منابع آبهای زیرزمینی به چهار اکوافیر (طبقه آبدار) تقسیم نموده اند که عبارت از اکوافیر افشار، اکوافیر علاءالدین، اکوافیر بگرامی و اکوافیر خیرخانه میباشد.
جریانات آب در کابل ۲۹.۲ فیصد ازآب باران ۷۰.۲ فیصد از دریا را تشکیل می دهد.
شهر کابل داری مساحت ۲۷۵ کیلومترمربع بوده دریک سال به مقدار ۴۴ میلیون متر مکعب آب را بخود جذب مینمود، که برای دو میلیون نفر آب را تهیه می توانست. بالاثر شهرسازی غصب ساحه زراعتی، قیر ریزی و سمنت سرکها، تعمیرات و کوچه ها، کثرت نفوس، چاه های خودسرو کم شدن آب دریا نفوذ آب کمتر شده به ۲۹الی ۳۰ میلیون مترمکعب در یک سال پائین آمده است.
تحلیل وضعیت سطح آب از ۱۹۶۲ تا ۲۰۱۳ در منابع آبی کابل نشان میدهد که دریای لوگر سالانه ۳۸ درصد و دریای میدان ۲۵ درصد تغییرات و کاهش در حد اکثر و حد اقل جریان خود دارد.
نبود سیستم ذخیره‌سازی آب و تغییرات فصلی آن سبب شده است تا کابل را در لیست شهر‌هایی که با تغییرات شدید سطح آب مواجه اند معرفی کرد. چالش‌های آب‌رسانی در کابل به شمول افزایش نفوس، شدت کاهش آبهای زیرزمینی و تغییر پالیسی ادارات ذیربط می باشد، مطالعات «کا.اف.دبلیو» نشان میدهد که کابل نیازمند ۱۲۳٫۴ میلیون مترمکعب آب برای ۴ میلیون و ۸۹ هزار نفر نفوس کابل در سال ۲۰۱۵ ضرورت بوده، در حالی که آبهای زیرزمینی کابل تقریباً قدرت ۴۴ میلیون مترمکعب استخراج آب را داشته است، این مقدار آب تنها برای ۲ میلیون ساکن با صرفه‌جویی درمصرف (۵۰ لیتر در روز) کفایت می‌‌کند.
بدین اساس سطح آب زیر زمینی سالانه کم شده بخصوص سطح اب در حوزه دارالامان و شمال کابل پایین آمده میرود.
در سابقها ۹۰ فیصد مردم از کمود شاور استفاده ننموده مصرف آب یک نفر به ۶ لیتر میرسید؛ ولی اکنون ۶۰ فیصد خانه ها و آپارتمانها دارای کمود شاور دست شوی بوده مصارف یک انسان را از ۱۲۰ الی ۳۰۰ لیتر رسانیده است. ولی نکته مهم این است که اب زیرزمینی درطول میلون ها سال دراثر جریانات آب خلاهای کوچک وبزرگ رادرزمین تشکیل داده است.
مردم با کشیدن این آب، سطح آب پائین آمده به عوض ان خلا باقی می ماند. خاک ساحه آبدار نرم بوده درصورت پائین آمدن سطح اب فشارعظیمی بالای خلاها آمده امکانات فرو رفتن زمین در کابل و یا درز بزرگ در مناطق حوزه شمال و حوزه دارالامان دور از امکانات نیست. ممکن دراثر زلزله های شدید فاجعه را بار آورد.
فعلا ۶۸ درصد از ساکنان کابل به نل آب دسترسی ندارند و تنها ۱۰ درصد این نفوس به آب آشامیدنی صحی دسترسی دارند و به قسمت عمده این ساکنان، به طور اوسط سرانه ۲۰ لیتر در روز، آب توزیع میشود. هکذا ۳۷هزار و ۷۱۴ نل آب در خانه‌های شهریان کابل وجود دارد و حد اوسط افراد خانواده ۱۲ نفر فرض میشود، (در بعضی موارد چندین خانواده از یک نل استفاده می‌‌کند) با این وصف چیزی بیش از۴۵۰هزار نفر دسترسی به نل آب دارند، حد اوسط این رقم به ۱۵۰۰ نفر میرسد که از ۳۹۲ شیر آب مستفید می‌‌شوند، به این حساب مجموعه مستفید شونده‌گان از آب نل یک میلیون و ۳۰ هزار نفر خواهد بود. که خیلی ناچیز است.
ضرور بود باید سالها قبل اقدام صورت می گرفت.
علاوه براین استفاده بی حد از آب زیر زمین و چاهای خودسر پرابلم های دیگری را نیز درخود دارد:
۱ـ آلاینده‌های اکولوژیکی است؛ به این معنا، زمین‌‌لرزه وانفجارهاباعث بروزعناصرخطرناک شده واین عناصرباآب‌های زیرزمینی مخلوط میشود.
۲ـ آلاینده‌های کیمیایی؛ آلاینده‌هایی که محصول انسان است. درشهرکابل اصناف مختلفی فعالیت دارند، که باعث تولید موادکیمیایی درآب‌ها میشود.
۳ـ آلاینده‌های بیولوژیکی است که شامل میکروب‌هااست،که مواد فضله انسانها باقی می ماند.
این سه نوع آلاینده به شدت آبهای زیرزمینی را آلوده کرده است.
براساس آماریکی ازمؤسسه‌های تحقیقی بین‌المللی، درکشورهای روبه انکشاف،هشتاد درصد امراض ازاثرآلودگی آبهااست که بیشترین تلفات رانیزدارد. روی این لحاظ،آبهای آلوده ی کابل می‌تواند تهدید جدی برای سلامت شهروندان کابل به خصوص کودکان باشد.
دولت برای جلوگیری ازاین فاجعه و علاوتاً رساندن آب برای نیازمندان جلو گیری از چاهای عمیق خود سر تلاش دارد تا از نکته های دور از کابل آب را به کابل انتقال دهد. ولی جنگ مسایل سیاسی، کار را خیلی ها کند تر ساخته پرابلمها بیشتر و بیشترمیشود.
دولت در نظر دارد احداث ۵ بند را نماید: بند شاه توت درمنطقه للندردرجنوب کابل وبندشاه وعروس به ظرفیت ۸۷٫۲ میلیون متر مکعب درولسوالی شکردره؛ پروژه یااکوفیر پنجشیر، دریای پنجشیر؛
دوبند ذخیره وی آب(گلبهاروسالنگ) و بند زیر زمینی درپل آرتل شهر کابل میباشد.
ازدیاد نفوس و مشکلات اب
نفوس کابل در پروژه‌ی توسعه وی شهری کابل با ۱٫۵ میلیون در کابل جدید ۶٫۷۴ میلیون تا سال۲۰۲۵ پیش‌بینی شده است. در پروژه‌ی کابل جدید، ۹۶٫۱ میلیون متر مکعب آب در سال به شمول مصرف کارخانه صنعتی تقاضا شده است. با پیش رفت و معیاری شدن سطح زنده‌گی مردم، رسیدن نفوس کابل در ۲۰۵۷ به ۹ میلیون میرسد.
با این حال در ۲۰۲۵ مجموعه‌ی آبی که از این منابع و آبهای زیرزمینی مناطق شمالی به شهر کابل انتقال داده میشود، ۹۶٫۱ میلیون متر مکعب در سال خواهد بود. انتظار میرود که آبهای زیرزمینی شمالی ۶٫۸ میلیون متر مکعب در سال ، ۸۹٫۳ میلیون متر مکعب آب باقی‌مانده از پروژه اکوفیر پنجشیر (۴۴٫۶ میلیون متر مکعب درسال) و بند گلبهار(۴۴٫۷ میلیون متر مکعب در سال) تأمین شود.
به اساس مطالعات«جایکا»بند گلبهارنسبت به بند سالنگ به علت هزینه‌ی بالای اقتصادی وسرمایه‌گذاری ترجیح داده میشود. اکثر دانشمندان میخواهند کار دریای پنجشير زود تر تمام شود.
زیرا دریای پنجشیر در وقت کم و با هزینه کمتر اعمار می گردد.
منابع
1. زلزله و آلودگی آب های زیرزمینی