فصلی از کتاب ( یاد داشت هایی از تاریخ):             قسمت پنجم

پاکستان و شناخت حکومت طالبان

دستگیر نایل

    وقتیکه در ماه می 1997 م طالبان شهر مزار شریف را تصرف کردند،پاکستان، نخستین کشور خارجی بود که حکومت طالبان را به رسمیت شناخت.به دنبال آن، عربستان سعودی و امارات متحدهء عربی به رسمیت شناختن حکومت طالبان را نیز اعلام نمودند.وگفتند که طا لبان، اکنون 90 در صد خاک افغانستان را در اختیار خود دارند.

     استخبارات پاکستان( آی اس آی ) به حکومت انکشور خبر داده بود که طا لبان 90 درصد خاک افغانستان را تصرف کرده اند.وباقیمانده ی خاک نیز به زودی درکنترول طالبان خواهد امد.با همین اطمینان« آی اس آی» بود که  وزارت خارجه ی پاکستان ، حکومت طا لبان را به رسمیت شناخت.اما پس از اندک زما نی که طا لبان بطور وحشتناک وخونینی در مزار شکست خوردند، وپروتوکول میان جنرال ملک و طالبان نقض شد،وزارت خارجه ی پاکستان دریافت که در شناخت اداره ئ طالبان، شتاب بخرچ داده است.

     پیچیده شدن اوضاع در شمال افغانستان وشکست های پی در پی طالبان در مزار وکابل، حکومت واستخبارات پا کستان را دچار سر در گمی کرد.ناکامی طا لبان، برای ساز مان اطلا عات پاکستان ( آِی اُس ای ) درد سر های جدی را ببار اورد.چنانکه یک چرخبال پاکستانی در شهر مزار، سقوط داده شد.که جنرال آزاد بیک ، برادر جنرال اسلم بیک،لوی درستیز پیشین پاکستان با یازده نفر مشاوران وصاحب منصبان استخبارات پاکستانی،هلاک شدند. وتعداد زیادی هم در جنگها، کشته و اسیر گردیدند.( گوهر ایوب خان ) وزیر خارجه ء پاکستان ، پس از شکست طالبان،در مزار، اعلام کرد که از پنج کشور همسایه ( افغا نستان ایران، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان ) ، دعوت بعمل می آورد تا در یک کنفرانس منطقه ای ، گرد هم آمده ، راه حل سیاسی افغانستان را، جستجو نمایند. وبه تشنج اوضاع در این کشور، پایان دهند.گوهر ایوب خان گفت که کشور های روسیه و امریکا هم میتوانند در این کنفرانس، حضور داشته باشند.

     مداخلات پاکستان، با شناخت اداره ء طالبان که اکنون آفتابی شده بود وکشور های اسلامی هم به این واقعیت ، پی برده بود ند، پاکستان، به یک انزوای سیا سی قرار گرفته بود.لذا، با پیش کشیدن کنفرانس منطقوی، و پیدا کردن راه حل به قضیه ء افغا نستان، میخواست خود را از انزوا نجات بد هد.تد ویر چنین کنفرانسها که بار ها در ایران، پا کستان وترکمنستان در گذشته ها راه اندازی شده بود، به کدام نتیجه ای دست نیا فت.زیرا پاکستان، برد خود را در پیش کشیدن طالبان،حتمی میدانست.و تد و یر کنفرانس ها، یک بازی ای بیش نبود.حسن نیت پاکستان که اکنون اوضاع در افغانستان به نفع انکشور نبود، با ید این میبود که حکومتی تشکیل داده میشد که گو یا دست نشاندهء پا کستان نمی بود.وپاکستان، ضمانت میداد که دیگر در امور داخلی افغانستان، مداخله نمی نماید.

      تلاش های ناکام حکومت پاکستان تا بدانجا رسید که ( نواز شریف) صدراعظم انکشور ،همراه با گوهر ایوب خان ،بتاریخ 16 ماه جون 1997 به ایران مسافرت کردند.ومذاکرات یک ساعته را با علی اکبر رفسنجانی ،رییس جمهوری ایران انجام دادند.مذاکرات آنها، پیرامون رفع تشنج میان هردو کشور وافغا نستان بود.در قضا یای افغا نستان، مناسبات ایران وپاکستان طی چند سال اخیر،رو به تیره گی نهاده بود.و هر کدام، یکد یگر را متهم به دخا لت در امور داخلی افغا نستان می کرد ند.در پی این ملا قات، هردو رهبر ظاهرا به این اتفاق نظر رسید ند که راه نظامی، وتوسل به زور،راه حل اوضاع افغانستان، نیست.وباید یک دولت وسیع البنیاد که از تمام نیروهای درگیر واقشار مختلف نماینده گی کند، بوجود آید.نواز شریف با شکست طالبان، میخواست مناسبات کشور خود با ایران را بهبود بخشد واختلافات را از راه گفتگو، حل نماید.

         بتاریخ 19 ماه جون، گوهر ایوب خان وارد جمهوری های اسیای میانه شد.او، در سفر خود از ازبکستان، قزاقستان، و تاجیکستان باز دید بعمل آورد.و با مقا مات این جمهوری ها مذا کراتی را انجام داد.نخست وزیر قزا قستان در مذاکرات خود به گوهر ایوب خان گفت که دولت او هنوز هم حکومت برهان الد ین ربا نی را به رسمیت می شناسد.و به پیشنهاد کنفرانس منطقوی، موا فق نیست.در ازبکستان، رییس جمهور کر یموف، با گوهر ایوب خان ملاقات نکرد.ورییس جمهور نظر بایف، هم ملاقات با گوهر ایوب خان را نپذیرفت.لذا جریان مذاکرات در این جمهوری های اسیای میا نه با سردی پیش رفت.اما امام علی رحما نوف، رییس جمهوری تاجیکستان با گوهر ایوب خان به میز مذاکره، نشست.گوهر ایوب خان میخواست به رهبران جمهوری های آسیای میانه اطمینان دهد که در قصد تعرض به خاک همسا یه های شما لی افغا نستان نیست.طا لبان، دولت برحق اند.وعنقریب، تمام خاک افغانستان را به تصرف خواهند اورد.قصد دیگر ایوب خان،این بود که بگوید پاکستان در نظر دارد از طریق خاک افغانستان، مناسبات تجارتی وسیاست نیک با جمهوری های آسیای میانه، برقرار نماید.وافغانستان را،یک دهلیز مصوون تجارتی در منطقه میداند.واین، برای جمهوری های آسیای میانه، حایز اهمیت است.

     در ازبکستان، عبد العزیز کاملوف، وزیر خارجه قصد اسلام آباد مبنی بر تشکیل یک کنفرانس را رد کرد وان را مغرضانه وبی ثمر خواند.سخنگویان جنبش ملی واسلامی وحکومت برهان الدین ربانی هم تلاش های پاکستان را یکطرفه و غیر مسوولانه و عدول از منشور ساز مان ملل متحد و فیصله های شورای امنیت توصیف کردند.و گفتند که پاکستان، در امور داخلی افغانستان، مداخله مینماید واین تلاش ها، مغرضا نه است.عبد الرحیم غفورزی معاون وزارت خارجه ی حکومت ربانی هم در مصاحبه ای با رسانه ها گفت که «: اظهارات گوهر ایوب خان، به سخنان یک وزیر خارجه نمیماند.فکر میشود که به حیث یک قوماندان جنگی حکومت طا لبان، سخن می گوید. و این،مداخله ء صریح حکومت پاکستان، در امور داخلی افغانستان را نشان میدهد...»

        صاحبنظران منطقه را باور بر این بود که کشور های منطقه عموما به دخالت در امور افغانستان، متهم اند. پاکستان،مستقیما متهم است؛ ایران، متهم است،عربستان سعودی وامریکا کشور های آسیای میانه،اگرچه ظاهرا اعلام عدم مداخله کرده اند، اما دخالت ترکمنستان بخاطر انتقال لوله ء گاز از افغانستان، به پاکستان معلوم است. دخالت تاجیکستان همچنان مشهود است.که برای احمد شاه مسعود، پایگاه نظامی در ( کولاب ) سا خته اند.و از حکومت فارسی زبان ربانی، پشتیبانی میکنند.و ازبکستان، حمایت خود از جنرال عبدالرشید دوستم ازبک را هم پنهان نمی نماید.معی الوصف انها، خواهان یک حکومت دارای قاعده ی وسیع در افغانستان میباشند.

      در اواخر ماه جون 1997 م یک دیپلومات ارشد وزارت خارجه ء پاکستان،( افتخار مرشد ) به قندهار ومزار شریف مسافرت کرد.او در قندهار، با رهبران طالبان و در مزار شریف با رهبران جنبش شمال، به بحث و گفتگو پر داخت.افتخار مرشد، پیشنهاد طا لبان مبنی بر رهایی اسیران جنگی طا لبان، از جمله چند رهبر طالب را که در جنگهای 27 و28 می 1997 در مزار، اسیر شده بودند، پیش شرط مذاکرات طالبان با مخالفان عنوان کرد. که از طرف رهبران جنبش شمال،پذیرفته نشد.افتخار مرشد، ماء موریت خود را در ماه جولای ازسر گرفت.وبه قندهار رفت.ودر باره ی دو مسا له ، یگی آتش بس ودیگری رهایی اسیران جنگی، با رهبران طالبان مذاکره کرد.طالبان بیشتر روی رهایی اسیران جنگی، بیشتر تاکید داشتند.در هشتم جولای، وزیر خا رجه ء پاکستان هم سفر خود به ماسکو را آغاز کرد.وبا ایفگینی پریماکوف،وزیر امور خارجه ی روسیه در باره ی اوضاع کشمیر وافغانستان به مذاکره پرداخت.ایفگینی پریما کوف در ملا قات خود گفت که هیچ گروه افغان به تنهایی قادر به حکومت کردن در افغا نستان نیست.او هرچند از دخا لت مستقیم پاکستان نام نبرد، اما گفت که حمایت از یک گروه قو می، جنگ در افغانستان را پایان نمی بخشد.وزیر خارجه ء پاکستان در این مذا کرات هم از تد ویر یک کنفرانس منطقوی سخن گفت ویاد اور شد که پاکستان، به تنهایی نمی تواند از عهده ی این کار مهم بر آید.با همین دلیل، به ماسکو امده است تا در زمینه از مقامات روسی، کمک بخواهد.

        وزیر خارجه ی پاکستان به مقام روسی،همچنان از برخی اختلافاتی اشاره کرد که میان ماسکو واسلام آباد ،پس از تجاوز روسها به افغانستان بمیان امده بود.واظهار خوشبینی کرد که حالا این اختلا ف نظر ها، ازمیان بر داشته شده است.وباید روی قضایای افغانستان و منطقه، مساعی مشترک، صورت گیرد.مقارن همین روز ها بود که افتخار مرشد، به افغانستان دوباره سفر کرد ودر تالقان،با احمد شاه مسعود، وارد مذاکره شد واز وی خواست دونفر رهبران ارشد طالبان را که در اسارت دارند، آزاد سازد.لکن این پیشنهاد او پذیرفته نشد.بتاریخ یازدهم ماه جولای 1997 وزارت خارجه ی پاکستان اعلام کرد که در کنفرانس منطقهء که به پیشنهاد اسلام اباد دایر میشود روسیه وامریکا نیز شرکت مینمایند.به همین منظور،وزیر خارجه ی پاکستان ،در 15 ماه جولای وارد ترکمنستان هم شد ودر ملا قات با صفر مراد نیازوف، از تدویر کنفرانس منطقه ای خبر داد که گویا تحت سرپرستی سازمان ملل متحد انجام خواهد شد.

( 1 ) رادیو بی بی سی _ 16 جولای 1997

(2 ) رادیو آزادی ورادیو بی بی سی ،.اکتوبر 1996

( 3 ) افغانستان ، طالبان وسیاست خارجی_ صفحات 10_ 107 نوشتهء ولیام میلی .