یمن، افغانستان تازه:

 آیندۀ جنگ با افراط گرایان اسلامی

 

 

موقعیت جغرافیایی یمن

 

 

 

 

نوشتۀ رضا تقی زاده

همزمان با ادامه جنگ علیه القاعده در افغانستان و پاکستان، آمریکا باید به احتمال گشوده شدن جبهه تازه ای در یمن توجه بیشتری نشان دهد. این سرزمین، بسیار مطلوب گروه القاعده، و مناسب برای تدارک اقدامات تروریستی است. اسامه بن لادن که اجدادش از سرزمین یمن به عربستان رفته اند بیش از هر فرد دیگری به اهمیت بالقوه چنین پایگاهی در "جهاد علیه غرب" واقف است.

دولت آمریکا و متحدان آن کشور بر این باورند که پیروزی علیه القاعده در نبرد کنونی افغانستان و مناطق قبیله نشین هم مرز پاکستان، به ریشه کن کردن این گروه تروریستی افراط گرای اسلامی خواهد انجامید. گروه القاعده با فعال کردن جبهه تازه ای در یمن به پیروزی نهایی در جنگ با غرب میاندیشد.

انتشار گزارشهای چند روز اخیر پیرامون ارسال دو محموله انفجاری از مبداء یمن به مقصد آمریکا نشان داد که گروه القاعده مصمم به افزایش فعالیتهای تروریستی در یمن و گشودن جبهه تازه ای برای مقابله غرب در منطقه است.

بر اساس اطلاعات سرویسهای امنیتی، هر دو مظنون که اینک به تدارک اقدام اخیر و ارسال بمب به آمریکا متهم شده اند، با حلقه القاعده در یمن ارتباط نزدیک داشته اند. ابراهیم حسن ال عسیری، متولد عربستان و همچنین ال اولاکی که متولد آمریکا و مبلغ مذهبی است هر دو با حادثه اخیر ارسال بمب با هواپیما به شیکاگو رابطه تدارکاتی داشته و اینک تحت تعقیب قرار گرفته اند.

ابتکار عمل در جنگ

مطرح شدن یمن به عنوان اردوگاه تازه تروریست های القاعده در شرایطی صورت میگیرد که آمریکا از بدست گرفتن ابتکار جنگ در افغانستان باز مانده و در پاکستان نیز به دلیل استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در تعقیب و کشتار شورشیان مسلح، و در نتیجه افزایش تلفات مردم عادی، خشم افکار عمومی علیه آن کشور رو به افزایش نهاده است.

آنچه امروز در یمن دیده میشود حاکی از تغییر استراتژی جنگ توسط القاعده و رو کردن آنها به شیوه تهاجمی و گشودن جبهه ا ی تازه است. یمن، مانند وزیرستان، در اندازه ای بزرگتر، سرزمینی است از دست رفته. در یمن نیز مانند پاکستان، دولت بیشتر متظاهر به حکومت است تا در دست داشتن امور و اداره کشور.

در یمن نیز مانند بسیاری از مناطق فقیر نشین پاکستان، نیمی از جمعیت با درآمد روزانه کمتر از معادل دو دلار زندگی میکنند. دو سوم جمعیت رو به افزایش یمن از فقر غذایی رنج میبرند.

مانند پیشاور، در یمن خرید و فروش اسلحه و حمل آزاد مسلسل دستی و ار پی جی، آن رایج تر از حمل کتاب و قلم و دفتر است. همزمان با تحلیل رفتن منابع اندک نفت، تامین آب آشامیدنی و ادامه زراعت در آن کشور دشوار تر از پیش شده و در نتیجه یمن چهار نعل بسوی فقر بیشتر اقتصادی در حال پیش روی است. امسال ذخیره آب در صنعا به حدود 40 درصد مصرف متوسط آن رسیده است.

فقر فساد و جنگ داخلی

قرار گرفتن در منتهی الیه شبه جزیره عربستان، در نقطه میانی آفریقا، خاورمیانه و آسیا، و حاشیه خلیج فارس که با اهمیت ترین راه آبی جهان است، یمن را از لحاظ استراتژیکی در موقعیتی خاص قرار داده است.

با تشدید فقر اقتصادی، گسترش بیکاری و فساد دولتی، میزان نارضایتی عمومی در یمن طی سالهای اخیر همواره رو به افزایش بوده است. سختگیری های چند سال اخیر دولت در اعمال اقدامات پیشگیرانه امنیتی در کشوری که عملا با خطر گسترش جنگ داخلی روبرو است، و ساکنان آن پیامدهای جدایی شیعه و سنی در شمال و جنوب را تجربه میکنند، بجای بهبود اوضاع عمومی، تنها بر میزان نارضایتی ها افزوده است.

چنین سرزمینی، مطلوب گروه القاعده و مناسب برای تمرکز نیرو، آموزش اعضاء، و تدارک اقدامات تروریستی است. اسامه بن لادن که اجدادش از سرزمین یمن به عربستان رفته اند بیش از هر فرد دیگری به اهمیت بالقوه چنین پایگاهی در "جهاد علیه غرب" واقف است.

ضعف و فساد دولتی

عربستان سعودی که در برهه ای از زمان استقرار یک دولت ضعیف در صنعا را با مصالح خود همراه میدید، اینک در کنار آمریکا نگران خارج شدن کامل امور از کنترل دولت مرکزی در کشوری است که اسلامگرایان افراطی به عنوان جبهه تازه جنگ علیه غرب انتخاب کرده اند.

وجه ظاهراً غیرمنطقی در یارگیری القاعده در یمن، تضاد عقیدتی آنها با شیعه گری در جهان و کافر خواندن آنها است، حال آنکه یار گیری عمده القاعده در یمن، بیشتر در مناطق شمالی و شیعه نشین آن کشور صورت گرفته است.

سازمان دادن سه اقدام تروریستی اخیر علیه آمریکا: حمله تروریستی به یک مرکز استخدام نظامیان در" لیتل راک " در 2 ژوئن سال 2009 ، تیراندازی در یک مرکز نظامی در " فورت هود " - تگزاس، در پنج نوامبر سال 2009 ، و تدارک اخیر برای ارسال بمب توسط شرکت هواپیمایی " نورت وست " به شیکاگو نیز به همان منابع نسبت داده شده اند . بعلاوه حمله به یک شاهزاده و همچنین سوء قصد به وزیر امور ضد تروریستی عربستان سعودی نیز از یمن تدارک دیده شده بود.

عدم قابلیت دولت

طی چند سال اخیر افزایش تحرکات گروه القاعده در یمن موضوع اصلی مذاکرات مقامات آمریکایی با دولت یمن بوده است. با وجود حمایت کامل دولت آمریکا از علی عبدالله صالح ، دولت ضعیف مرکزی در صنعا که با مشکل فقر اقتصادی و جنگ داخلی شمال و جنوب روبرو است، در جهت مقابله با گسترش نفوذ القاعده تاکنون به توفیق چشمگیری دست نیافته است.

علی عبدالله صالح که 32 سال زمام امور را در جمهوری عربی یمن ( شمال و جنوب ) در دست داشته شیعه زیدی ( پنج امامی ) و برخاسته از قبایل شمالی کشور است. عبدالله صالح که تنها در سطح ابتدایی آموزش دیده با درجه گروهبانی خدمت در ارتش را آغاز کرد و پیش از ارتقا به درجات بالاتر و رسیدن به رییس جمهوری به ریاست قبیله خود برگزیده شد.

در یمن عبدالله صالح را متحد آمریکا و غرب و وابسته به عربستان سعودی میدانند. از این لحاظ، صالح در داخل کشور از اعتبار کافی برخوردار نیست. زمان طولانی بر سر کار ماندن و نتیجه مستقیم آن، یعنی توسعه فساد دولتی، بر دامنه مشکلات دولت او افزوده است. با این وجود، از راه اعمال خشونت، صالح تاکنون همچنان بر سر کار باقی مانده است. صالح چندی پیش 30 نظامی را که متهم به توطئه علیه او بودند به جوخه اعدام سپرد.

تغییر استراتژی

دولت یمن برای مقابله با تروریست ها و فائق آمدن بر بخشی از مشکلات داخلی کشور در کوتاه مدت، نیازمند کمکهای تدارکاتی، نظامی و اقتصادی است. بجز اعطاء کمکهای نظامی، آمریکا یک کمک 5 میلیارد دلاری برای حل مشکلات اقتصادی یمن نیز در نظر گرفته است.

عربستان سعودی به نوبه خود سیاست ضعیف نگاه داشتن دولت مرکزی در صنعا را تغییر داده و به حجم کمکهای خود به عبدالله صالح افزوده است. وزارت دفاع آمریکا یمن را در مرکز اقدامات ضد تروریستی خود قرار داده و امیدوار است که یمن به افغانستان تازه ای تبدیل نشود هر چند اطمینان خاطر چندانی نسبت به این پیش نگری، نزد ناظران منطقه دیده نمیشود.

القاعده در یمن و بخصوص در مناطق شمالی از حمایت مردمی برخور دار است و به این علت استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین برای تعقیب و کشتار تروریستها در مناطق یاد شده، به علت همراه بودن با تلفات فراوان غیر نظامیان و بهای سنگین سیاسی و امنیتی آن در میان مدت، بسیار دشوار بنظر میرسد.

آمریکا همزمان با ادامه جنگ علیه القاعده در افغانستان و پاکستان میباید به احتمال گشوده شدن جبهه تازه ای در یمن توجه بیشتری نشان دهد. این رویداد ممکن است طی چند ماه آینده صورت نگیرد ولی احتمال بروز آن در میان مدت به هیچ وجه قابل انکار نیست. در صورت غافل ماندن از جبهه تازه، حتی در صورت پیروزی موضعی در نبرد با القاعده در پاکستان و افغانستان، امکان باختن جنگ علیه تروریسم افراط گرای اسلامی در منطقه، یک خطر واقعی و موجود است.