سي سال ديکتاتوري حسن مبارک درمصر

پنجم - تحقيق وپژوهش ( استاد صباح )

مُحَمّد حُسنی سید مُبارَک (متولد ۴ مه ۱۹۲۸) چهارمین رئیس جمهوری عربی مصر بود. او پس از ترور انورسادات، در سال ۱۹۸۱، به ریاست‌جمهوری مصر رسید. وی در طول سی سال ریاست‌ جمهوری خود، حالت فوق‌العاده  را که از زمان جنگ شش روزه برقرار شده‌ بود را حفظ کرد وسیاست خارجی انور سادات در رابطه باصلح با اسرائیل  را ادامه داد. وي پس ازترورانور سادات در ۶ اکتبر ۱۹۸۱ به ریاست جمهوری رسید. او پیش ازآغاز اعتراضات سراسری در مصر، یکی از قدرتمندترین ديکتاتوران حاکم منطقه به شمار می‌رفت.

محمد حسنی سید مبارک‎ در سال نوزده بيست وهشت درکفر المصیلح در ولايت مونوفیا مصر به دنیا آمد . وی پس از پایان تحصیلات متوسطه به فاکولته نظامی رفت و در سال نوزده چهل ونو با رتبه افسري فارغ‌التحصیل شد. مبارک در سال نوزده پنجاه به فاکولته نیروی هوایی رفت و تحصیلات تکمیلی خو را در آکادمی نظامی شوروی سابق گذراند. وی پس از پیشرفت در نیروی هوایی مصر تا مقام نایب رئیس جمهور بالا رفت و پس از ترور انور سادات در ۶ اکتبر ۱۹۸۱ به ریاست‌جمهوری رسید. حسنی مبارک چهارمین رئیس‌جمهور مصر می‌باشد و از جمله پست‌های مهم وی صدارت این کشور است، همچنین وی در حزب دموکراتیک ملی فعالیت داشته است.

طبق قانون سال ۱۹۷۱ مصر، مبارک تا جنوري سال دوهزارويازده  کنترول کامل کشور را بر عهده داشت و پیش از قیام مردم مصر به عنوان رئیس جمهور این کشور ازقدرتمندترین حاکمان منطقه به شمار می‌رفت. در پی اعتراضات سراسری در مصر، در تاریخ ۱۰ فبروری۲۰۱۱ گزارش‌های متعدد حکایت از استعفای قریب‌الوقوع او داشت. اما در یک سخنرانی تلویزیونی، اعلام کرد در سمت خود باقی خواهد ماند تا شرایط را برای انتقال صلح‌آمیز قدرت را آماده کند و همچنین اصلاح ۶ اصل قانون اساسی و ابطال یک اصل آن را اعلام کرد.

در تاریخ ۱۱ فبروری ۲۰۱۱ یک روز پس از این مصاحبه، با بیانه‌ای که از طرف معاونش عمر سلمیان منتشر شد، با اشاره به شرایط دشوار کشورش، از ریاست جمهوری استعفا و قدرت را به اردو واگذار کرد.  طبق قانون سال ۱۹۷۱ مصر مبارک کنترول کامل کشور را در عهده داشت و بر اساس آخرین انتخابات در سال ۲۰۰۵، او تا سپتامبر ۲۰۱۱ عهده دار سمت ریاست جمهوری مصر می بود.

حسنی مبارک در تاریخ ۱۱ فبروری ۲۰۱۱ از ریاست جمهوری مصر استعفا داد. حکومت را به اردو واگذار کرد و عمر سلیمان  رئیس سازمان اطلاعات مصر و مهره رژیم اسرائيل، روی کار آمد. عمرسلیمان، جانشین مبارک که پیش از این ریاست سازمان اطلاعات مصر را بر عهده داشت، از دیرباز در تحولات منطقه ای به عنوان اصلی ترین مهره آمریکا و رژیم اسرائيل نقش آفرینی کرده است. نمایندگان معترضان اعلام کردند مقابله مردم با سلیمان به مراتب بیشتر از مبارک خواهد بود و ملت مصر، هرگز وی را تحمل نخواهد کرد و به انقلاب خود همچنان ادامه خواهد داد. انقلابیون مصر، نیز پیش با برگزاری نماز جماعت مغرب در میدان آزادی قاهره، پیروزی بر دیکتاتور این کشور را با سجده شکر به درگاه خدا، به یکدیگر تبریک گفتند.

مبارک وخانواده سالاري  

ثروت خانواده حسنی مبارک ، سوزان مبارک ،‌ جمال مبارک وعلا مبارک بالغ برهفتاد میلیارد دالر می باشد. این دارایی ها عمدتاً دربانک ها و شرکت های آمریکایی سوئیسی و انگلیسی به صورت حساب سرمایه گذاری موجود می باشد. برآورد می شود تنها جمال مبارک مالک ۱۷ میلیارد دالر سرمایه در مؤسسات سوئیسی،‌آلمانی ،‌آمریکایی و انگلیسی است.

قدرت حسنی مبارک حتی قبل از قيام مردم مصر در ۲۵ جنوري نیز کاسته شده بود، اما او دارایی‌های فراوانی را برای خود اندوخته بود؛ مردم بر این اعتقادند که بیشتر ثروت حسنی مبارک به قراردادهایی که او در دوران حضورش در نیروی هوایی منعقد کرده است، باز می‌گردد. هنگامی که اودر سال ۱۹۸۱ به ریاست جمهوری رسید، ثروت و دارایی‌های او میان اعضاء خانواده‌اش تقسیم شد. بر اساس ارزیابی‌ها ثروت افراد خانواده او در حدود هفتاد میلیارد دالر می‌باشد امنسی جمال- استاد علوم سیاسی در پوهنتون پرینستون امریکا- معتقد است این میزان دارایی با ثروت دیگر رهبران عرب قابل مقایسه می‌باشد. او با انجام فعالیت‌های اقتصادی در دولت و اردو توانسته است این میزان دارایی را جمع آوری کند. فساد زیادی در حکومت او وجود دارد. حسنی مبارک تلاش می‌کرده تا از منافع عمومی به سود خود استفاده کند. البته بیشتر دارایی‌های او و خانواده اش در خارج از مصر و در انگلستان و سویس می‌باشد. این الگویی است که بیشتر حکومت‌های عربی در خاورمیانه برای خود اتخاذ کرده‌اند و با کنار رفتن از قدرت نیز همچنان این دارایی‌ها را در اختیار خواهند داشت.

کریستوفر داویدسون- استاد علوم سیاسی در پوهنتون دورهم انگلستان – نیز معتقد است که مبارک، همسرش و فرزندان او از این حق برخوردار بودند تا با انجام فعالیت‌های اقتصادی ثروتی را برای خود انباشت کنند علائدین الآسر – نویسنده کتاب آخرین فرعون؛ حسنی مبارک و آینده نامشخص مصر در دوران ریاست جمهوری اوباما معتقد است که مبارک و خانواده‌اش زندگی پر ریخت و پاشی برای خود درست کرده بودند. آنها بین ۵۰ تا ۷۰ میلیارد دالر دارایی داشتند. این ارقام‌ها در حالی اعلام می‌شوند که بر اساس اعلام بانک جهانی سرانه درآمد ملی برای هر مصری ۲۰۷۰ دالر است و نزدیک به ۲۰% از مردم زیر خط فقر زندگی می‌کنند.

الآسر در کتاب خود اشاره می‌کند جمال و علا مبارک در شرکت‌های بزرگ صنعتی و تجارتی مصر شریک می‌باشند و از این بابت پول کلانی به جیب می‌زنند. این دو فرزند مبارک پول‌های خود را در مکان‌هایی اعم از رستوران‌های چیلی مصر، صنایع موتروسازی هوندا و اسکودا، هوتل‌های گران قیمت و شرکت‌های خانه سازی سرمایه گذاری کرده‌اند.  بر اساس وب سایت (آی اس اچ گلوبال اینسایت) - که به تحلیل‌های اقتصادی می‌پردازد- اعضاء خانواده مبارک خانه‌هایی در لندن، پاریس، مادرید، دوبی، واشنگتن دی سی، نیویارک و فرانکفورت دارند.

برآورد می شود جمال مبارک مالک ۱۷ میلیارد دالر سرمایه در مؤسسات سوئیسی،‌آلمانی ،‌آمریکایی و انگلیسی است. این در حالی است که نامبرده دارای حساب جاری سری در بانک ”یو بی أس” سویس وحساب دیگری در بانک سویسی ”آی سی أم می باشد. ثروت جمال عمدتاً در صندوق های سرمایه گذاری بسیاری در آمریکا و انگلیس از جمله بریستون آند ویست و املاک و مستغلات انگلیسی، ‌مؤسسه و بنیاد مالی فاینانشال دیتا سرویس و بصورت صندوق های استثماری مشترک مدیریت می شود. و اما خانم سوزان مبارک همسر حسنی مبارک ، از سال ۲۰۰۰ وارد باشگاه میلیاردرهای دبی شد. دارایی سوزان مبارک عمدتاً در بانک های ایالات متحده است اما وی املاک و مستغلات دیگری در لندن،‌ فرانکفورت،‌مادرید ،‌پاریس و امارات دارد.

ثروت سوزان مبارک بین پنج تا ده میلیارد دالر تخمین زده می شود که شخصاً بر این دارایی ها نظارت دارد. علا مبارک فرزند کوچکتر حسنی مبارک است که اموال داخلی و خارجی وی ده تاپانزده میلیارد دالر می باشد. دارایی ها و مستغلات علا مبارک بالغ برپنج میلیارد دالر در لاس انجلس ،‌واشنگتن و نیویارک می باشد. وی همیچنین املاکی در خیابان بازار مال فروشان درایو،‌یکی از بهترین خیابان های جهان در حومه نیویارک و در حاشیه منهتن و نیویارک به اضافه دو طياره شخصی و قایق  سلطنتی به مبلغ ۶ میلیون یورو دارد. ،‌ارزش ثروت شخصی محمد حسنی مبارک در سال ۲۰۰۱ بیشتر از بيست میلیارد دالر می باشد که اغلب در بانک های امریکا ، سوئیس ، انگلستان، اسکاتلند ،‌اندونزیا بانک کردیت سوئیس سرمایه گذاری شده است مبارک ۱۵ میلیارد دالر از ثروت اش را از طریق معاملات مشکوک،‌رشوه، معامله اسلحه ، سرمایه گذاری در مناطق گردشگری شرم الشیخ وغردقه بدست آورده است. جالب است که شرکت های بسیار بزرگی در مصر فعالیت می کنند که مجبورند ۵۰ در صد از سود خالص خود را به خانواده حسنی مبارک بدهند.

نقش عمرسلیمان رئیس سازمان اطلاعات درتحولات مصر

معاون رئیس جمهور مصر رسما از کناره ‌گیری حسنی مبارک از قدرت خبر داد اما تظاهرات کنندگان مصری اعلام کردند تا محاکمه مبارک میدان تحریر را ترک نخواهند کرد.همچنان که مردم مصر به دلیل سرنگونی مبارک در شادی و خوشحالی هستند، تظاهرات کنندگان در میان التحریر اعلام کردند تا زمانی که حسنی مبارک  محاکمه نشود این میدان را ترک نخواهند کرد. عمرسلیمان معاون رئیس جمهور مصر در بیانیه‌ای از کناره‌ گیری رسمی مبارک از سمت خود خبر داد و اعلام کرد که وی شورای عالی نیروهای مسلح را مسئول اداره کشور کرد.

انتخاب جنرال عمر سلیمان که از وی به مرد آهنین یاد می‌کنند به عنوان جانشين حسنى مبارک، جدااز این که مورد اعتراض جامعه مدنى مصر و تظاهرکنندگان قرار گرفته و آن را فقط تغییرى براى حفظ منویات شخص مبارک توصیف کرده‌اند، از سوى مجامع حقوق بشرى نیز بسیار مورد انتقاد قرار گرفته است. به اعتقاد سازمان‌هاى حقوق بشرى فردى که سوداى جانشینى رئیس جمهور را دارد، جلادى تمام عیار است که دستش به هزاران جنایت و قتل آلوده است

در تاریخ مصر، از 'هامان' به عنوان دستیار اصلی فرعون، ناظر عملیات ساخت اهرام و مرد شماره دو حکومت او نام برده شده که امروز، شخصی مرموز و پیچیده به نام 'عمر سلیمان' این منصب را برای رئیس حکومت مصر بر عهده دارد. عمر سلیمان، هفتادوپنج ساله در سال نوزده سي وپنج در ولايت قنا متولد شد، در سال نوزده پنجاه وچهار به اردو پیوست و مدتی بعد با هیئتی به مسکو رفت تا علوم نظامی را در این کشور فراگیرد. وی مدرک ماستري علوم نظامی را دریافت کرده و همچنین از پوهنتون قاهره نیز اسناد ماستري خود را در رشته علوم سیاسی دریافت کردسلیمان پیش از رسیدن به ریاست دستگاه اطلاعات مصر در سال نوزده نودويک میلادی، رئیس اتاق عملیات نیروهای مسلح و مدیر دستگاه اطلاعات نظامی مصر بوده است.  وی در جنگ‌های مختلفی نظیر جنگ یمن، جنگ‌های سال نوزده صدوشصت وهفت و نوزده هفتادوسه میلادی با رژیم اسرائيل شرکت داشته است اما آغاز اوج‌گیری وی در عرصه‌های سیاسی مربوط به سال نوزده نودوپنج میلادی است. وی در جریان سفر مبارک به اتیوپی به او پیشنهاد داد که موتر مرسدس ضد گلوله و ضد انفجار خود را به همراه خود ببرد.

در جریان همین سفر بود که کاروان مبارک، هدف حمله قرار گرفت اما به خاطر وجود موتر مبارک، وی از این حادثه جان سالم به در برد و سلیمان به عنوان ناجی مبارک به فرد مورد اعتماد وی تبدیل شدسلیمان در سال دوهزار میلادی در مراسم تشییع جنازه حافظ اسد، رئیس‌جمهور فقید سوریه برای نخستین‌بار در انظار عمومی ظاهر شد و از همان زمان، نقش وی در بسیاری از مناقشات خاورمیانه پررنگ شد. بعد از آن بود که سلسله سفرهای خارجی وی به غزه و رام‌الله و قدس و تل‌آویو، به عنوان نماینده مصر با انعکاس رسانه‌های خبری مواجه شد. وی از سال دوهزاروشش میلادی و پس از اسارت  گلعاد شالیت  نظامی اسرائيل دربند حماس، سعی کرد تا میانجی گری میان طرف فلسطینی و اسرائيل برای تبادل اسرا را بر عهده بگیرد که البته در این امر ناکام بود و نتوانست کاری از پیش ببرد.

برای وی، صدراعظم رژیم اسرائيل، ريس حماس، رئیس جمهور عربستان، رئیس جمهور آمریکا، رئیس جمهور سوریه، فعالان اسلامگرا، شیعه، سنی، مسیحی و ... هیچ تفاوتی ندارد.رئیس سازمان اطلاعات مصر نقش مهمی در تعیین سیاست‌گذاری های مصر دارد، البته این نقش در سیاست داخلی مصر محدود نمی‌شود و سیاست خارجی را نیز در بر می‌گیرد. هرگاه خبری مبنی ‌بر سفر سلیمان به یکی از کشورهای همسایه منتشر می‌شود به این معناست که مبارک، پیامی ویژه برای این کشور دارد.
نگاهی به سفرهای اخیر مرد قدرتمند مصر، نقش وی در عرصه سیاست خارجی مصر را نشان می‌دهد، او در چند ماه اخیر به سودان سفر کرد تا در مورد یکی از مهم‌ترین وقایع قاره سیاه یعنی برگزاری رفراندوم برای جدایی جنوب مسیحی این کشور با رهبران خارطوم گفت‌وگو کند. وی برای رایزنی با مقامات عربستان در مورد مذاکرات آشتی به ریاض سفر کرد. برای مذاکرات صلح به فلسطین سفر کرد و با هدف بررسی شهرک‌سازی‌ها ومشکل هسته‌ای ایران به اسرائیل رفت . عمر سلیمان چه درمیان رده‌های حزبی و چه در میان جامعه روشنفکری مصر، به‌عنوان مرد شماره دو این کشور مطرح بود و برخی او را قدرتمندترین استاد جاسوسی در خاورمیانه می‌دانند.
او همچنینی یکی از افراد مورد اعتماد اسرائيل در اجرای سیاست‌های این رژیم در منطقه است، بنیامین بن الیعازر وزیرجنگ سابق و وزیر صنایع کنونی اسرائیل می‌گوید ما می‌توانیم روی او [ سلیمان ] حساب کنیم. او به وعده‌های خود عمل می‌کند.  سلیمان ارتباطات بسیار نزدیکی را با دستگاه‌های جاسوسی انگلیس دارد، وی همچنین ارتباطات تنگاتنگی با سازمان جاسوسی آمریکا دارد و کمک‌های مالی فراوانی از این کشور دریافت می‌کند. روزنامه انگلیسی دیلی تلگراف سلیمان را یکی از مهم‌ترین دشمنان مکتبی خواند که آن را افراط‌گرایی اسلامی نام نهاده و افرادی مانند سید قطب و جنبش اخوان‌المسلمین را در آن تقسیم بندی قرار داده است، این روزنامه می افزاید که سلیمان بیشتر عمر خود را برای مبارزه با این مکتب گذرانده است. ارتباطات سلیمان با دستگاه‌های جاسوسی آمریکا نیز به اندازه‌ای است که حسنی مبارک بعد از حوادث يازده سپتامبر در سفری به آمریکا فاش کرد که سلیمان هشت روز پیش از این اتفاق به سیا در مورد حمله بی‌سابقه به این کشور در آینده هشدار داده بود، می‌توان سلیمان را یکی از سه ضلع ائتلاف محکم آمریکایی - اسرائيل و مصری دانست.
مجله آمریکایی فارین پالیسی نیز در گزارشی، قدرتمند‌ترین شخصیت‌های اطلاعاتی منطقه خاورمیانه را انتخاب کرده و عمر سلیمان را در رأس این فهرست قرار داده است. وی به ‌عنوان معاون رئیس‌جمهور بود، وميخواست همان راهی که پیش ازاوانور السادات و حسنی‌ مبارک طی کردند. سلیمان پس از آنکه به عنوان رئیس دستگاه اطلاعاتی مصر انتخاب شد و بنا به موفقیتی که در پیش‌بینی احتمال ترور مبارک در آدیس‌آبابا صورت داد، بیش از پیش به مبارک نزدیک شد تا جایی که دست او در کشور برای اقدامات خارج از عرف باز شد. این اقدامات که بیشتر آنها علیه جریان‌های اسلام‌گرا بود، با هماهنگی کامل با سازمان جاسوسی آمریکا و سازمان تروریستی موساد صورت می‌گرفت. دراین همکاری‌های نزدیک و همه‌جانبه اقدامات وحشیانه بسیاری زیر نظر سلیمان صورت گرفت که صدای سازمان‌های حقوق بشری را هم درآورد. سازمان‌هاى حقوق بشرعمرسلیمان را که تا قبل از معاونت ریاست جمهورى، رئیس سازمان امنیت مصر بود، متهم به دست داشتن در بازجویى‌هاى وحشیانه افراد مظنون به انجام حوادث تروریستى با همکارى سازمان امنیت ایالات متحده امریکا (سی.آی.اى) مى‌کنند. وى همچنین در پروژه مبارزه با تروریسم ایالات متحده، روابط نزدیکى را با واشنگتن و سازمان امنیت امریکا برقرار کرد. به گونه‌اى که ایالات متحده سازمان امنیت مصر را شاخه‌اى از سازمان امنیت خود در خاورمیانه مى‌دانست. عمر سلیمان زمانى بیش از پیش مورد توجه امریکایى‌ها قرار گرفت که توانست نقشى محورى در مذاکرات سازش میان اسرائیل و فلسطین و جریان‌هاى مختلف فلسطینى مخالف یکدیگر ایفا کند. پس از آن مقامات امریکایى مدح و ثناهاى بسیارى را در حق عمر سلیمان کردند که نشان از رضایت بسیار زیاد واشنگتن از تحرکات سیاسى و بین‌المللى او بود.

 از نگاه سازمان امنیت امریکا نیزعمر سلیمان فردى مورد اعتماد است که براى خنثى کردن گروه‌هاى اسلام‌گرا تلاش‌هاى بسیارى کرده است. عمر سلیمان خود سابقه حضور در آموزش‌ دوره‌هاى امنیتى در ایالات متحده را دارد. وى در طول دهه هشتاد قرن گذشته میلادى در کمیته ویژه جنگ مرکز جان‌اف کندى در شهر فورت پراگ در نورث کارولینا آموزش‌هاى ویژه‌اى دیده است.از این رو وقتى هم که به مصر بازگشت و ریاست سازمان امنیت این کشور را بر عهده گرفت بسیار مورد توجه امریکایى‌ها قرار گرفت. وى از همان ابتداى آغاز به کارش بر منصب ریاست سازمان امنیت مصر، برنامه‌اش را بر این متمرکز کرد که روابط بسیار نزدیکى با سازمان‌هاى امنیتى امریکا برقرار کند به گونه‌اى که کمیته‌اى ویژه براى حضور نیروهاى سى‌آى‌اى در سازمان امنیت مصر تاسیس کرد.

یکى از اهداف تاسیس این سازمان انتقال تروریست‌هاى دستگیر شده خارجى از خارج مصر و انتقال آنها به این کشور و انجام عملیات بازجویى علیه آنها بدون سپرى کردن مراحل قانونى بود. جیمی کارتر رئیس جمهور اسبق آمریکا اعتراف می‌کند که سلیمان مرد باهوشی و خدمات بسیاری به آمریکا کرده است. وی معترف است که این سلیمان است که هر وقت او به مصر می‌رود وی را در جریان آخرین تحولات منطقه قرار می‌دهد.