عبدالاحمد فیض

 

جهات حقوق توسل بزوردرمناسبات بین المللی

 

استفاده اززورویا توسل بقوه برمبنای حکم مندرج درپراگراف (۴) ماده دوم منشورسازمان ملل متحد بصورت قطع ممنوع گریده وهیچ کشوری به هیچ بهانه حق ندارد ازابزاروروشهای قهرآمیزعلیه دولتها وحاکمیت های مستقل دیگر استفاده نماید، هکذا درصورت بروزمنازعات، فقره (۱) ماده اول منشورطرفین منازعه را ملزم برعایت پرنسیپ حل وفصل صلح آمیز، کهازاصول بنیادین حقوق بین المللی است دانسته ودولتها مکلف میگردد تا اصل حل مسالمت آمیزرا دربرخورد وروابط خود با دیگرشخصیت های حقوق بین المللرعایت نماید. لذااین فقط دومورد استثنائی خواهد بود که دران کاربرد زورتجویزمیگردد.

الف- حق دفاع مشروع

ب-تجویزشورای امنیت

الف- یکدولت زمانی ازحق توسل بقوه یا استفاده از نیروهای مسلح درروابط خارجی خود برخوردارمیشود که شروط مندرج درماده(۵۱) منشورمحقق گردد واین شرایط عبارتند از:

اول- یکدولت، مورد حمله وتهاجم تمام عیارمسلحانه یک ویا ائتلاف ازدولتها قرارگیرد، که بدون دفاع قاطعانه مسلحانه، دفع تهاجم به شیوه دیگرمقدورنباشد.

دوم- دفاع همزمان با حمله دشمن باشد ویا دفاع به زمان ومکان محدود میشود. هرگاه یک کشوربیک تاریخ معین  مورد تجاوزمسلحانه قرارگرفته وسپس حملات متوقف شده باشد ودولت متضرربه اقدام تدافعی مبادرت ورزد، دفاع مشروع تعریف نگردیده بلکه درین حالت وضعیت حقوقی خاص پدید آمده واقدامات دولت نه دفاع بلکه اقدام تلافی  جویانه تعریف میگردد که درحقوق بین المللی ممنوع پنداشته میشود.

سوم- دفاع متناسب به تجاوزباشد.

چهارم- هیچ دولت درصورت حمله دفاعی حق سرنگونی دولت متجاوزرا ندارد.

پنجم- دولت که درمرحله دفاع قانونی ازحق حاکمیت وامنیت ملی خود دارد ، حق حمایت ازمعارضان مسلح داخلی کشورمتجاوزرا ندارد.

ب- تجویزشورای امنیت: بربنیاد هنجارهای جهانشمول وبروفق احکام مندرج درمواد (۴۱و۴۲) منشور، توسل بقوه بعد ازحق دفاع مشروع بدون مجوزحقوقی شورای امنیت مشروعیت نداشته تجاوزتعریف میگردد. شورای امنیت از منظرحقوقی درست درچنان فرصت معین ازآن میتواند استفاده نماید که صلح وامنیت جمعی به خطرجدی مواجه بوده ویا نقض فاجعه بارحقوق بشری دریک کشورصورت گرفته که دفع خطربدون استعمال زورممکن نباشد.

فلهذا باتوجه به اصول ومعیارهای رایج جهانی ، حملات موشکی اخیرایالات متحده برپایگاه هوائی سوریه که به   تاریخ هفتم اپریل صورت گرفت و(۵۹) پروند موشک نوع کروزازعرشه دوناوجنگی نیروهای بحری آن کشوربه صوب نیروهای هوای سوریه مستقردرادلب به بهانه حمله شیمیای دولت اسد بالای اتباع غیرنظامی شلیک گردید به  کدام یک ازاصول پذیرفته شده بین المللی فوق مطابقت دارد؟

بدیهی است که رژیم حاکم درسوریه ازسال (۲۰۱۴) تاکنون دردفاع مشروع ازحق حاکمیت وامنیت ملی آن بمثابه یکدولت عضوملل متحد درنبرد علیه گروهای تروریستی قراردارد که برمبنای قطعنامهای متعدد شورای امنیت شبگه  مخوف دهشت افگن خوانده شده است وازسوی دیگرهیچگونه خطرآنی وبالقوه منافع ایالات متحده را ازناحیه دولت سوریه یعنی کشوریکه درخط مقدم نبرد دربرابرداعش وسایرگروهای تروریستی قراردارد متصورنه بوده است، بنابران حق دفاع مشروع به بهانه خطردربرابرامنیت ملی، منافع وجایگاه امریکا درین سناریوبصورت قطع منتفی دانسته میشود.هکذا این تصمیم بدون مجوزحقوقی شورای امنیت ملل متحد (قطعنامه) که حق کاربرد زوررا بدلایل حقوقی فوق (خطرویا تهدید امنیت بین المللی است) تجویزمینماید ، به اجراء گذاشته شده است.

هرگاه اقدام ایالات متحده برپایه نقض حقوق بشری درسوریه مورد واکاوی قرارگیرد، دلایل مؤجه مبنی برنقض  حقوق بشری بوسیله دولت سوریه که زمینه را برای یک اقدام جهانی درقالب دخالت بشردوستانه فراهم نماید وجود ندارد، زیرا مداخله بشردوستانه بمنظورجلوگیری ازتضعیع گسترده حقوق انسانی زمانی وجاهت مییابد که گستره ای نقض حقوق انسانی چنان ابعاد وسیع کسب نموده باشد که وجدان بشری جریحدارگردیده وشورای امنیت ازورای یک ارزیابی مستدل، توسل بقوه را به هدف درهم کوبی عاملان نقض حقوق بشری (دولت ناقض حقوق بشری) تجویزو  استعمال زوربمثابه یگانه راه حل مورد تصویب قرارگیرد. لازم بیاد آوری است که کاربرد قوه با تجویزشورای امنیت درقالب دخالت بشردوستانه با درنظرداشت تجارب حاصله تاریخی ازچنین اقدام بین المللی نیزمشروعیت حقوقی چندانی نداشته زیرا تجاروب تاریخی مداخلات انساندوستانه درروابط بین المللی عمدتأ منجربه گسترش ابعاد بحران وتجاوزگردیده ازینروست که طیف وسیع ازآگاهان روابط بین المللی نسبت به اصل دخالت بشری با شک وتردید نگریسته ومشروعیت این اصل رامورداعتراض قرارمیدهند.

هکذا موقف عاطفی مقامات کاخ سفید نسبت به نتایج مرگباراسعتمال جنگ افزارهای کیمیاوی که دولت سوریه را مقصراصلی بدون تحقیق بیطرفانه بین المللی میداند نیزبازی درقالب جملات نا متعارف خوانده شده که جزء ریختن اشک تمساح مفهوم دیگری را نمیتواند دراذهان عامه تداعی نماید زیرا دولت جدید ایالات متحده درنخستین روزهای کاری خویش فرمانی منع صدورویزه سفربه آن کشوررا دربرابراتباع هفت کشوراسلامی صادرنمود که سوریه یکی ازین کشورها بوده یعنی سرزمینکه، نبردهای گسترده گروه های تروریستی با رژیم سوری، آن کشوررا به جهنم مبدل نموده است واتباع ملکی سوریه برمبنای اصول جهانی ومعیارهای بشردوستانه بمثابه قربانیان نبرد تروریستی واجد حمایتهای جهانی پنداشته میشود . فلهذا موضعگیری اخیرایالات متحده درقبال نقض حقوق بشری اتباع سوری فقط به سیاست یک بام ودوهوا میماند وبس.

درفرجام‌ میتوان اذعان داشت که توسل به ابزارقهریه درمناسبات بین الملل بدون حق دفاع مشروع ویا تجویزشورای امنیت خود سری ، نقض حاکمیت غیروعبورازمرزهای اصول پذیرفته شده جهانی بوده وچنان مینماید که درنظام موجود بین المللی هیچ فرد درهیچ گوشه ای ازسیاره ما درپناه قوانین بین المللی خود را مصون نداند.