چه کسی صاحب عراق است؟
چه کسی صاحب عراق است؟
تأسیسات
آمریکا در عراق تحت حملات موشکی قرار می‌گیرند
نویسنده:
آنتون
وِسِلوف
مترجم:
ک. رادین
بر گرفته
از: سایت روسی بنیاد فرهنگ استرتژیک، ۷ جولای ۲۰۱۹
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سازمان‌های رادیکال
شیعه که سمت‌گیری طرفداری از ایران و ضدِ آمریکایی خود را پنهان نمی‌کنند برای
نشان دادن قدرت خود و مطرح کردن خویش در زمان تشدید روابط بین آمریکا و ایران،
فرصت را از دست ندادند. سرویس‌های ویژه آمریکا در جریان این اهداف بودند ـ باز در
اوایل ماه مه سفارت آمریکا در بغداد خواستار تخلیه همه شهروندان آمریکا از کشور
شد. اما واقعیت بیش از انتظار آنها بود.
از روز برگزاری
انتخابات پارلمانی پیشین (ماه مه ۲۰۱۸) نمایندگان جدید در عراق
بیش از یک سال نمی‌توانستند در مورد ترکیب دولت توافق کنند. پست‌های کلیدی وزرای
دفاع و امور داخلی سنگ راه این مسأله بود. سرانجام ۱۶ ژوئن حزب «حکیم»، به رهبری عمار حکیم گذار به اپوزیسیون
را اعلام کرد. ۱۷ ژوئن رهبر متنفذ شیعه و رئیس بلوک «سائرون» مقتدی صدر
اظهار داشت: «من از همه بلوک‌های سیاسی دعوت می‌کنم تکمیل روند تشکیل کابینه ظرف
مدت ۱۰ روز را به نخست‌وزیر
محول کنند. در غیر این‌صورت ما موضع دیگری خواهیم داشت». این تهدیدی بود برای
آوردن صدها‌هزار معترض به خیابان‌ها. مقتدی صدر چنین امکاناتی را دارد، هرچند در
بلوک «سائرون» اختلاف‌نظرهایی بروز کرده است. به‌نحوی که رهبری حزب کمونیست عراق
پذیرفت که با پیوستن به این اتحادیه در آستانه انتخابات، مرتکب اشتباه شده است.
کمونیست‌های عراق اعتبار‌نامه نمایندگی را به‌دست آوردند، اما خیلی بیشتر چیزهایی
را از دست دادند ـ تصمیم پیوستن به بلوکی که مبتنی بر ناسیونالیسم مذهبی است، موجب
جدایی نه تنها آن اعضای حزب که در مواضع مارکسیستی ـ لنینیستی قرار دارند، بلکه
آنهایی که از ماهیت سکولار دولت حمایت می‌کنند و تقسیم جامعه بر پایه ایمان، قبیله
یا اشتراکات را نمی‌پذیرند، نیز شد.
اخطار شدید مقتدی صدر
تأثیر کرد و ۲۴ ژوئن مجلس عراق به تکمیل مجدد دولت بسیار نزدیک شد ـ
رهبران بلوک‌های نیرومند با هم توافق کردند، تنها پست وزیر آموزش و پرورش خالی
ماند. فاروق امین الشوانی کُرد وزیر دادگستری شد. ناظران این انتصاب را به‌عنوان
یک امتیاز بغداد در طرح عادی‌سازی روابط با اربیل ارزیابی کردند، اما اکثریت توافق‌نظر
داشتند که این یک گام رسمی است، زیرا اداره مورد نظر فاقد اهرم‌های تأثیر واقعی
بود. نجاح الشمری اهل بغداد یک سنی ۵۲ ساله است که در رأس وزارت دفاع قرار گرفت. وی نظامی حرفه‌ای
است و مدرسه نظامی را در سال ۱۹۸۷ به پایان رسانده است.
او در پست‌های مختلف فرماندهی و ستاد خدمت کرده است: او فرمانده تیپ نیروهای ویژه
در سال‌های ۲۰۰۹ ـ ۲۰۰۴ بود. وی وظایف ویژه
لشگر عملیاتی را فرماندهی کرده است و سپس معاون فرماندهی نیروهای ضدِ تروریسم شد و
پست رهبری وزارت دفاع را به‌عهده داشت و درجه سرتیپی دارد. در سال ۲۰۱۸ از خدمت نظامی طبق
خواسته خود منفصل شد. یاسین الیاسری رئیس وزارت کشور شد که تجربه کاری زیادی در
این سازمان دارد. او در سال ۱۹۷۹ استخدام پلیس شد، اما
بخش اصلی کار و حرفه او با فعالیت‌های علمی ـ آموزشی مرتبط بود. او دارای دکترای
حقوق است، نویسنده بسیاری آثار در زمینه حقوقی است. او در کالج پلیس تدریس کرد و
رئیس اداره ویزا و پاسپورت در برخی استان‌ها شد و سپس کل وزارت کشور را سرپرستی کرد.
پیش از انتصاب وی به مقام رئیس وزارت کشور، مشاور وزیر بود.
تصمیم عادل عبدالمهدی
نخست‌وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح عراق مشوق اصلی ادغام واحد‌های «شبه نظامیان»
شیعه در ترکیب نیروهای مسلح بود. براساس این تصمیم هیچ تفاوتی بین شبه نظامیان و
پرسنل نظامی ارتش ملی از نقطه نظر وظایف و مقررات رفتار آنها نخواهد بود. پیشتر
شبه نظامیان را با نظامیان در بخش رفاه مالی، تأمین لجستیکی و مزایای شرکت‌کنندگان
عملیات نظامی برابر کرده بودند. نخست‌وزیر سوگند یاد کرد که هر گروه مسلح «شبه
نظامیان مردمی» [نیروی بسیج مردمی عراق ـ مترجم] که تحت رهبری «حشد الشعبی» عمل
می‌کنند، چنانچه نظام‌نامه ارتش را نقض کنند، غیرقانونی به حساب خواهد آمد و در
اینجا است که پرسش‌هایی به‌وجود می‌آیند. تشکیلات «شبه نظامی مردمی» در سال ۲۰۱۴ طبق حکم رهبر عالی
شیعه عراق علی سیستانی برای مبارزه با «داعش» زمانی که ارتش کاملاً روحیه خود را
از دست داده بود، ایجاد شد. پس از آنکه در پایان سال ۲۰۱۶ در بغداد پایان
پیروزمندانه عملیات و برچیدن داعش را اعلام کردند مسئله وضعیت «شبه نظامیان» مطرح
شد. از نقطه نظر حقوقی این گروه‌های مسلح با تعریف «واحد‌های مسلح غیرقانونی»
مطابقت دارند. این گروه‌های مسلح هیچ‌گونه عمل قانونی را در نظر نمی‌گیرند، تنها
از فرماندهان خود تبعیت می‌کنند و مکرراً به ارتکاب جرایم، به‌ویژه در مناطق سنی
متهم می‌شوند. هر حزب، سازمان و جنبش شیعه داشتن مؤلفه قدرت خاص را وظیفه خود می‌دانست.
طی یکی دو سال این تشکیلات شبه نظامی تقریباً در زمینه امکانات جنگی با ارتش منظم
هم سطح شدند ـ آنها ده‌ها‌هزار نفر مسلح دارند، مجهز به سیستم موشکی پرتاپ چندگانه
، میدان توپ، وسایل نقلیه زرهی از‌جمله تانک، وسائل ارتباطی مدرن و غیره هستند.
بدین ترتیب مقتدی صدر
از تصمیم نخست‌وزیر در ابتدا استقبال کرد و حتی آمادگی خویش را برای منحل کردن
ارتش خود اعلام داشت، اما سپس به این مسأله تردید کرد. جای تعجب نیست که نیروهای
مسلح مقتدی صدر در ایست بازرسی خود در منطقه شهر تکریت، ژنرال و فرمانده تیپ حراست
نخست‌وزیر را به رگبار بستند. ده‌ها برخورد مسلحانه بین «شبه نظامیان » و ارتش
وجود دارند. در این میان سازمان‌های رادیکال شیعه که سمت‌گیری طرفداری از ایران و
ضدِ آمریکایی خود را پنهان نمی‌کنند برای نشان دادن قدرت خود و مطرح کردن خویش در
زمان تشدید روابط بین آمریکا و ایران، فرصت را از دست ندادند. سرویس‌های ویژه
آمریکا در جریان این اهداف بودند ـ باز در اوایل ماه مه سفارت آمریکا در بغداد
خواستار تخلیه همه شهروندان آمریکا از کشور شد. اما واقعیت بیش از انتظار آنها
بود. از ۱۶ تا ۱۹ ژوئن با استفاده از
راکت‌های غیرهدایت شونده ۱۲۲ میلیمتری چندین
تأسیسات بزرگ که متخصصان آمریکایی در آنجا کار می‌کنند گلوله‌باران شدند. به
پایگاه نظامی «تاجی» در ۳۰ کیلومتری شمال بغداد و دوبار به پایگاه هوایی «البلد»
در استان صلاح‌الدین (حدود ۱۲۰ کیلومتری شمال بغداد)
ضربه وارد آوردند. علاوه بر این مقر نیروهای آمریکایی در موصل در شمال عراق و
اردوگاه نفتگران «برجسیا» در نزدیکی بصره در جنوب کشور جایی که همکاران «اکسون
موبیل» زندگی می‌کردند زیر آتش قرار گرفتند. گلوله باران از یک مرکز سازماندهی شده
بود. این گروه‌های مسلح پیام خود به مخاطب را رسانده بودند ـ آمریکایی‌ها بلافاصله
به تخلیه پایگاه هوایی «البلد» با بیش از ۴۰۰ کارمند غیرنظامی شرکت
«لاکهید مارتین کورپ» و «سالیپورت گلوبال» پرداختند. در این مرکز که در آن بمب‌افکن‌های
اف ۱۶ آمریکا مستقر هستند،
فقط کارکنان محدودی که برای خدمات هواپیماها ضروری هستند باقی خواهند ماند. همچنین
از بصره همه کارکنان «اکسون موبیل» تخلیه و به‌سرعت از عراق بیرون برده می‌شوند.
با وجود تمام ادعاهای
مقامات مرکزی درباره عادی‌سازی اوضاع تصویر واقعی بسیار متفاوت است. ۲۱ ژوئن در نتیجه یک
اقدام تروریستی (یک بمب‌گذار انتحاری در یک مسجد شیعه) در بغداد ۷ نفر به هلاکت رسیدند و
۲۰ نفر زخمی شدند. ۲۸ ژوئن دولت بحرین پس از
آنکه جمعیت حدود ۲۰۰ نفره به دفتر نمایندگی دیپلماتیک این دولت حمله کرد و
پرچم بحرین را پاره و به‌جای آن پرچم عراق و فلسطین را جایگزین نمود، سفیر خود در
عراق را فراخواند. در این حمله پرچم اسرائیل را سوزاندند. دلیل این خودسری‌ها
اعتراض علیه آمریکا به‌خاطر آنکه در منامه سمیناری در مورد روابط اسرائیل و فلسطین
برگزار کرده بود، عنوان شد. نخست‌وزیر عراق اعلام کرد که امنیت نمایندگی‌های سیاسی
و دیپلماتیک «خط قرمز» است و او دستورالعمل‌های لازم برای جلوگیری از تکرار حملات
را داده است.
در کردستان عراق در
نتیجه انتخابات رهبری تغییر کرد و رئیس جدید حکومت اقلیم نخست‌وزیر پیشین، نچیروان
بارزانی شد و مسرور بارزانی هم جایگزین پست او شد که قبلاً رهبری شورای امنیت را
به‌عهده داشت. تشکیل دولت جدید باید تا ۱۲ ژوئیه تکمیل شود. رئیس‌جمهور اقلیم نخست از ترکیه
بازدید کرد و مذاکراتی را با رجب اردوغان انجام داد. در این میان روز قبل‌اش بغداد
به‌طور رسمی به ارتش ترکیه اجازه داده بود عملیات نظامی علیه حزب کارگران
کردستان (پ.کا.کا.) را در عمق قلمرو کردستان عراق انجام دهد. تنها طی هفته‌های
آخر، حملات زمینی و هوایی باعث کشته شدن ده‌ها تن از غیر‌نظامیان در قندیل و در
دیگر مناطق مرزی کردستان و حتی در استان اربیل شد. پاسخ آن ایجاد نیروهای دفاع از
جنوب کردستان مرتبط با پ.کا.کا. بود، اما یک نماینده دولت منطقه‌ای اعلام کرد که
«پ.کا.کا. علت دخالت خارجی در کردستان بوده است».
در بصره پایتخت صنعت
نفت عراق تظاهرات علیه شرایط بد زندگی ادامه دارند. ۲۵ ژوئن معترضان به‌صورت صلح‌آمیز نزدیک دفتر استاندار جمع
و خواستار تأمین برق و دیگر خدمات عمومی شدند. چند روز بعد آنها کوشش کردند به
محل اقامتگاه استاندار رخنه کنند، اما پلیس از گاز اشک‌آور و تجهیزات ویژه استفاده
کرد. درگیری‌هایی رخ دادند و چندین نفر در بیمارستان بستری و ده‌ها نفر دستگیر
شدند. جمعیت را توانستند پراکنده کنند اما این راه‌حل مسأله نبود و مسأله ادامه
خواهد داشت. طبق نظر کارشناسان اگر «اصلاح و بهبودی» در آهنگ کنونی ادامه یابد،
عراق نیازمند بیش از یک دهه است تا سطح زندگی مردم به میزان سال ۱۹۸۰ افزایش یابد. در زبان
روسی یک ضرب‌المثل وجود دارد: «دایه (یا لَلِـه) که دو تا شد سرِ بچه کج در‌می‌آید».
تشبیه عربی آن در رابطه با این اوضاع دقیق‌تر است: «اگر از یک دوری چند آشپز غذا
تهیه کنند، آن دوری قطعاً خواهد سوخت».
منبع: مهر