شیلی: آمریکا باید نقش خود در کودتا علیه سالوادور آلنده را افشا کند

پاگینا
ترجمه مجله هفته
خوان گابریل والدس، سفیر شیلی در ایالات متحده از دولت جو بایدن، رئیس جمهور این کشور خواست، اندکی قبل از پنجاهمین سالگرد کودتا علیه دولت سوسیالیست سالوادور آلنده، ایالات متحده اسناد جدیدی را منتشر کند که سؤالات مربوط به دخالت کاخ سفید را روشن میکند.
او در مصاحبه ای با خبرگزاری اسپانیایی افه گفت: ما هنوز نمی دانیم که ریچارد نیکسون، رئیس جمهور آمریکا صبح کودتای نظامی چه چیزی روی میز خود داشت و چگونه از کودتا مطلع شد. 
والدس، وزیر خارجه سابق و سفیر شیلی در ایالات متحده، رسماً از دولت بایدن خواسته است تا اسنادی را در سال‌های ۱۹۷۳ و۱۹۷۴ درباره آنچه در دفتر بیضی قبل و بعد از کودتا مطرح شده را منتشر کند. “جزئیاتی وجود دارد که برای ما جالب است. آنها برای بازسازی تاریخ خود ما مهم هستند.”
او دستور محرمانه سازی اسناد سیا در مورد کودتا در شیلی را صادر کرده بود. این شامل صدها “گزارش روزانه رئیس جمهور” (PDB) است که سرویس اطلاعاتی خارجی روزانه به طور مستقیم به رئیس جمهور اطلاع می دهد. با این حال، بخش ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ “گزارش روزانه رئیس جمهور” در شیلی به طور کامل سانسور شد، برای مثال یک صفحه کامل که از شیلی در ۸ سپتامبر ۱۹۷۳ به نیکسون ارسال شد.
اندکی پس از کودتای نظامی، نیکسون و کیسینجر به یکدیگر تبریک می گویند. کیسینجر خاطرنشان کرد: اگر زمان آیزنهاور بود با ما مانند قهرمانان رفتار می شد. 
متن آن مکالمه که ده ها سال مخفی نگه داشته شد، تنها یکی از بیش از ۲۵۰ هزار سند ایالات متحده در مورد شیلی است که به لطف کار مورخ آمریکایی پیتر کورنبلوه در دسترس قرار گرفته است. او در سطح بین‌المللی به عنوان یکی از کارشناسان روابط ایالات متحده و شیلی شناخته می‌شود و در مؤسسه «آرشیو امنیت ملی» دانشگاه واشنگتن کار می‌کند که در تحقیق اسناد محرمانه سابق از آرشیوهای ایالات متحده تخصص دارد. 
این اسناد در سال ۲۰۱۰ به “موزه یاد و حقوق بشر” در سانتیاگو پایتخت شیلی تحویل داده شد. به گفته کورنبلوه، آنها به وضوح نشان دادند که هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، طرح های واشنگتن علیه دولت آلنده را توسعه داده است. کیسینجر همچنین مسئول تضمین کمک های اقتصادی و نظامی ایالات متحده به دیکتاتوری پینوشه (۱۹۷۳-۱۹۹۰) بود. 
هیچ مدرکی دال بر دخالت مستقیم نیکسون در کودتای ژنرال آگوستو پینوشه وجود ندارد. با این حال، هزاران سند از طبقه بندی خارج شده نشان می دهد که نیکسون و دست راستش کیسینجر قبل از روی کار آمدن آلنده با او خصومت عمیقی داشتند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد سیا از گروه‌هایی برای بی‌ثبات کردن دولت آلنده حمایت کرده و از آنها حمایت مالی کرده است. 
با این حال، بسیاری از سوالات بی پاسخ مانده است. برخی از اسناد منتشر شده نمایش داده شده در “موزه یاد و حقوق بشر” حاوی قطعات سیاه شده است، برخی دیگر حذفیات آشکار را نشان می دهند. والدس درباره بخش‌های سانسور شده اسناد ۱۱ سپتامبر گفت: «ما می‌خواهیم بتوانیم آنها را ببینیم و بخوانیم، تا دقیقا بدانیم در ذهن کسانی که درآن زمان برایالات متحده حکومت می‌کردند چه می‌گذشت.» 

والدس از واشنگتن عذرخواهی نمی‌خواهد، بلکه از واشنگتن می‌خواهد که نقش خود را بیشتر به رسمیت بشناسد: “ایالات متحده باید تا حد امکان واضح بگوید که آنها حتی قبل از آلنده مسئول تضعیف دموکراسی شیلی بودند.”
برای این دیپلمات، مداخله در شیلی در دوران نیکسون-کیسینجر “به خوبی برنامه ریزی شده بود و به وضوح با هدف جلوگیری از انتخاب سالوادور آلنده به عنوان رئیس جمهور بود”. اسناد موجود تا کنون نشان می‌دهد که چگونه ایالات متحده «مقاومت را ترویج کرد و از جنبش راست‌گرایانه علیه آلنده حمایت کرد»، برای مثال با تأمین مالی اعتصابات و اقدامات خرابکارانه. 
والدس وحشت دیکتاتوری شیلی را خودش تجربه کرد: او در تبعید برای اورلاندو لتلیر وزیر سابق آلنده کار می کرد که او و دستیارش رونی کارپن موفیت توسط سرویس مخفی شیلی در واشنگتن با یک خودروی بمب گذاری شده در ۲۱ سپتامبر ۱۹۷۶ به قتل رسیدند. 
چهل سال بعد او به عنوان سفیر در دولت میشل باشله به واشنگتن بازگشت. والدس موفق شد ایالات متحده را متقاعد کند که اسناد بمب گذاری و رابطه واشنگتن با دیکتاتوری را منتشر کند. 
این اسناد که سپس به شیلی تحویل داده شد، شامل متن گفتگوی پینوشه و رئیس سازمان اطلاعاتی دینا، مانوئل کنتراس، درباره ترور برنامه ریزی شده اورلاندو لتلیر است.

چگونه سالوادور آلنده تلاش کرد کودتای احتمالی در شیلی را خنثی کند

نوشته مایکل راث، سانتیاگو

آمریکا ۲۱

ترجمه مجله هفته

یک ضبط صوتی منتشر نشده از اورلاندو لیته‌یر، وزیر سابق شیلی، تأیید می‌کند که سالوادور آلنده، رئیس‌جمهور وقت، قصد داشت برای ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳، یک همه‌پرسی در مورد ادامه دولت و برکناری برخی از ژنرال‌های مظنون به کودتا اعلام کند.
ژنرال‌های ارشد ارتش، نیروی هوایی، نیروی دریایی و پلیس، با نگرانی از تلاش آلنده برای تأیید دولت وحدت مردمی با یک همه‌پرسی و برکناری نظامیان ناراضی، تصمیم گرفتند در صبح روز ۱۱ سپتامبر دولت را سرنگون کنند.
جورج آراته، سیاستمدار چپ و وزیر سابق اخیراً توضیح داد: «همه ما می‌دانستیم که آلنده در ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ اعلام خواهد کرد که یک همه ‌پرسی برگزار می‌کند و در صورت شکست، انتخابات جدید برگزار می‌کند. این تصمیمی شناخته شده بود، و به همین دلیل آنها کودتا را زودتر انجام دادند، زیرا می‌ترسیدند که او پیروز شود.»
در پاییز ۱۹۷۳، اوضاع اقتصادی و سیاسی به شدت وخیم شد. اعتصاب شرکت‌های حمل‌ونقل کشور را فلج کرد و خرده‌فروشان به گونه ای مصنوعی با احتکار مواد غذایی اساسی را کم‌یاب کردند، به طوری که علیرغم انبار کامل مواد غذائی، تقریباً چیزی برای خرید وجود نداشت.
در ۲۹ ژوئن، سرهنگ لویtenant Roberto Souper با یک ستون تانک، کودتای دیگری به نام «تانکه‌آتزو» را آغاز کرد که با سرعت توسط سربازان وفادار به دولت سرکوب شد.
آگوستو پینوشه بعداً «تانکه‌آتزو» را به عنوان یک تمرین عمومی برای ضربه نهایی به دولت توصیف کرد تا قدرت سربازان وفادار به دولت و اراده مقاومت نیروهای اجتماعی، اتحادیه‌ها و نیروهای وفادار به طور کلی را آزمایش کند.
با هشدار از این تلاش کودتایی و نگرانی از وضعیت انفجاری کشور، آلنده در ۱۰ سپتامبر برخی از نزدیکترین معتمدانش را برای بحث و بررسی وضعیت و یافتن راه حل فراخواند.
علاوه بر دیگران، اورلاندو لیته‌یر، وزیر دفاع وقت نیز در این جلسه شرکت کرد که آلنده در آن تصمیم گرفت با برکناری شش تا هفت ژنرال احتمالی کودتا، از یک کودتای احتمالی جلوگیری کند و همچنین حرکتی در ساختارهای فرماندهی زیرین ایجاد کند. همچنین تصمیم گرفته شد که فهرست ژنرال‌های برکنار شده با کرلوس پراتس، فرمانده سابق نیروهای مسلح که وفادار بود، هماهنگ شود و نتیجه آن به جانشینش آگوستو پینوشه منتقل شود.
همزمان، قرار بود یک همه‌پرسی برای تصمیم‌ گیری در مورد آینده دولت وحدت مردمی اعلام شود.
لیته‌یر در روز کودتا دستگیر شد، در چندین پادگان نظامی شکنجه شد و هشت ماه در اردوگاه کار اجباری در جزیره داوسن زندانی شد. پس از آزادی وی به دلیل فشارهای بین‌المللی و قبل از عزیمت به تبعید در ایالات متحده، وی یک روز قبل از کودتا، یک ضبط صوتی با جزئیات مشورت خود با آلنده ضبط کرد. سه سال بعد، او در واشنگتن به همراه منشی خود رونی موفت توسط سرویس مخفی شیلی با بمبی کنترل از راه دور در ماشینش کشته شد.
فقط اکنون محتوای این ضبط صوت منتشر و عمومی شده است. این بار دیگر نشان می دهد که آلنده در هر زمانی اقدامات قانونی را برای حل بحران در نظر گرفته بود و یک بار دیگر دروغ “طرح Z” را تأیید می کند.
در روزهای کودتا، رسانه‌های همسو از یک طرح ادعایی آلنده برای کشتن فرماندهان نظامی و سیاستمداران مخالف با استفاده از عوامل وفادار برای حفظ قدرت خود سخن می‌گفتند. با این دروغ تبلیغاتی، یک دشمن داخلی اختراع شد که باید با تمام قدرت مبارزه شود. این امر منجر به ۱۷ سال قتل، شکنجه، تبعید اجباری حامیان آلنده و مخالفان دیکتاتوری نظامی شد و همچنین معرفی لیبرالیسم اقتصادی در شیلی را در پی داشت.
اگرچه این صدای ضبط شده کمک می کند تا تاریخ کودتا را روشن تر کند، اما محتوای آن در کشور بازتاب چندانی ندارد. اگرچه در رسانه های آنلاین مورد بررسی قرار می گیرد، اما از سوی سیاستمداران مورد بررسی و توجه قرار نمی گیرد.
رئیس جمهور گابریل بوریچ به سادگی گفت: “وقتی به اعلامیه ای که رئیس جمهور آلنده که قصد داشت کارهایی را در ۱۱ سپتامبر انجام دهد نگاه می کنید، ناگزیر فکر می کنید، “خب، چه چیزی قراربود متوقف شود؟” گویی آیا ۴۰ اقدام اول برنامه دولت آلنده و اصلاحات متعدد دولت یونیداد پوپولار هرگز وجود نداشته است؟