بازیهای استراتیژیک ترکیه -آمریکا در افغانستان

آمریکا در آستانه خروج ارتش اش از افغانستان به بدیل رویکرد های استعماری نگاه نموده وهیچ گونه آمادگی برای ترک کامل افغانستان، قطع سلسلهٔ استعماری وترک موقعیت ژئوپولتیکی کشور ومنابع سرشار زیر زمینی آن ندارد.

آمریکا برای تغییر افکار جهانی،منطقه ومردم افغانستان ظاهراً حل بحران سیاسی کشور را در مذاکرات صلح ریایی با طالبان گره زده است؛ اما در واقع برنامه های اصلی راهبردی خود را درعقب پرده با همپیمانان سیاسی واستراتیژیک خود دنبال مینماید.

آمریکا در نظر دارد تا با ایجاد مثلث سیاسی با ترکیه وپاکستان، رژیم طالبان را به مثابه رژیم نیابتی وحامی برنامه های آمریکایی در افغانستان مسلط ساخته وخط بحران را در راستای منافع راهبردی اش در افغانستان امتداد دهد. بیگمان که پاکستان نقش کلیدی انحصاری را در پروژه طالبان در افغانستان بدوش داشته و بدون تامین منافع استراتیژیک پاکستان در افغانستان که در تسلط کامل نیروهای نیابتی آن در افغانستان برمیتابد، تحقق هیچگونه پلان امریکایی بویژه پس ازخروج ارتش آن کشور از افغانستان ممکن نیست.

تمامی راهکار های سیاسی موجود،چه در حوزه نظامی طالبان وچه درعرصه کار دولت نیابتی آمریکا در کابل، با پالایش های فریبنده درهمین گذرگاه قدم به قدم به پیش میرود وبه سمت یک دگرگونی دراماتیک در چرخش است.اینجا بحث تقسیم منافع مطرح است وافغانستان قربانی این بازی دریک فاز جدید انتخاب گردیده است. بحران های جدید در راه است وکماکان در بی تفاوتی مردم وفقدان یک جبهه بزرگ میهنی برای نجات افغانستان ،آتش فشان های بزرگ ازین سرزمین فواران خواهد کرد.

در پیوند با این برنامه های هولناک اخیراً وبگاه آسیا تایمز مقالهٔ ارزشمندی را تحت عنوان « بازی برد -برد آمریکا در هندوکش» به قلم نویسنده معروف هند، بهادرا کومار به نشر رسانیده که حایز اهمیت راهبری وسرنوشت ساز است.(۱)

در اغاز نویسنده دیدگاه خود را در بازی مشترک ترکیه-آمریکا در پیرامون سرنوشت سیاسی افغانستان، چنین مینگارد :"اشتیاقی که واشنگتن با درخواست خدمات ترکیه برای راه اندازی توطیه برجادهٔ منتهی به جریان اصلی طالبان در افغانستان نشان میدهد ،سوالاتی نگران کنندهٔ را مطرح می سازد‌. با توجه به درخواست واشنگتن، ترکیه میزبان گفتگوهای سطح بالا در مورد روند صلح افغانستان و طالبان خواهد بود. ترکیه نماینده ویژه ای را برای تصدی نقش میانجی گری درین خصوص منصوب کرده است.

ترکیه در کابین خلبان وارد میگردد تابا هدایت پروسه صلح افغانستان اهداف آمریکا را برآورده سازد.

این رویکرد اثر سودمند در روابط ترکیه و آمریکا خواهد داشت. آمریكا از درگیر ساختن ترکیه به حیث عضو بانفوذ سازمان همکاری اسلامی که از پیوندهای تاریخی با افغانستان و از وجهه مثبت در میان افغان ها برخوردار است،استقبال میکند. اما باکاوش عمیق ترمیتوان دریافت که اتحاد نامقدس ایالات متحده و ترکیه در درگیری های سوریه ناراحت کننده است".

به باور نویسنده ،پنتاگون و سیا تمایلی به ترک افغانستان تا اول ماه مه ندارند. ترکیه بر حضور بی پایان آمریکا و ناتو نظارت خواهد کرد. ایالات متحده امیدوار است که بتواند حضور اطلاعاتی قوی خود را با پشتیبانی نیروهای عملیات ویژه حفظکند."

نویسنده بازیهای افزاری تروریستی دولت ترکیه وواکنش های منطقوی حضور ترکیه در افغانستان را مورد توجه قرار داده مینویسد:"کافی است گفته شود،با توجه به حضور جنگجویان داعش (از جمله کسانی که به گفته روسیه وایران توسط هواپیماهای آمریکا از سوریه به افغانستان منتقل شده اند )رابطه بین طالبان و القاعده و مهمتر از همه، حضور اویغور ها و تروریست های آسیای میانه و چچن، نقش ترکیه به عنوان دوست ایالات متحده در افغانستان برای کشورهای منطقه نگران کننده است. ترکیه جنگجویان جهادی را از ادلب به لیبی و قره باغ برای انتقال جنگهای نیابتی منتقل کرده است.

به طور قابل توجهی،ترکیه پس از سالها انفعال ناگهان موضع خود را در مورد مسئله اویغورها تغییر داده و آن را به عنوان یک مسئله دیپلماتیک بین آنکارا و پکن مطرح کرده است. هکذا روی همین اصل، سفیر چین در آنکارا به وزارت امور خارجه ترکیه احضار شد."

نویسنده مناسبات ترکیه وغرب را در پیوند بابازی مشترک در افغانستان مورد کنکاش قرار داده خاطر نشان میسازد:"از طرف دیگر"گرمی" محسوس در روابط ایالات متحده و ترکیه در جریان است.درزمان اجلاس وزیران ناتو در بروکسل، آنتونی بلینکن،وزیر امور خارجه ایالات متحده تأکید کرد، " من فکر می کنم حضور ترکیه در ناتو مخصوصاً به نفع ما است." واضح است که هرگونه اقدام آمریکایی ها در خصوص ترکیه نیاز به یک داستان موفقیت آمیز خواهد داشت. آنجاست که نقش میانجیگری ترکیه در افغانستان و نقش بالقوه آن پس از توافقات صلح در افغانستان به الگوهای استراتژی مهار دوگانه واشنگتن در قبال روسیه و چین تبدیل می شوند.

نویسنده معتقد است که ترکیه ادعاهایی را برای رهبری جبهه جهان ترک که از دریای سیاه تا جلگه های آسیای میانه و سین کیانگ گسترش یافته است،ابراز کرده است. به عبارت ساده تر، نقش ترکیه در افغانستان و آسیای میانه روابط این کشورها با روسیه را به چالش می کشد. این کشور در لیبی، سوریه، قفقاز و به طور بالقوه در دریای سیاه و بالکان تحت فشار است. 

در بخش دیگر این مقاله به واکنش های منطقه‌ای مشارکت آمریکا- ترکیه در افغانستان،چنین آمده است: به همین ترتیب ، ایالات متحده امیدوار است كه با تشویق وبه كارگیری مجدد ترکیه، ایران را از نظر منطقه ای متعادل نگه دارد. رقابت ترکیه و ایران در عراق محسوس است، جایی که واشنگتن امیدوار است ناتو را به عنوان تأمین کننده امنیت ایجاد کند. اختلافات جدی بین آنکارا و تهران بر سر قره باغ کوهستانی نیز وجود دارد. به این ترتیب، آینده افغانستان در بحث های اخیر در سفر ۶روزه منطقه ای محمد ظریف، وزیر امور خارجه ایران ، به پایتخت های آسیای میانه، برجسته بود.

چین و روسیه در مورد اهداف آمریکا در افغانستان هوشیار هستند وهر دو روابط مشکل آفرین با اردوغان دارند. صعود ترکیه به چشم انداز آسیای میانه وافغانستان نمی تواند به راحتی آنها منتج گردد."

نویسنده به چشم انداز منافع راهبردی ترکیه درین بازی اشاره نموده می نویسد:" به طور کلی، همزمان با تشدید فشارهای سیاسی آمریکا در برابر روسیه وچین، تجدید آرایش های ژئوپلیتیکی درحال انجام است. اما، برای ترکیه، مداخله در سوریه سودآور بوده است. مناطق تحت کنترل ترکیه درشمال سوریه درحال حاضر از یک منطقه ۸ هزار و ۸۳۵کیلومتر مربع تشکیل شده است و آنکارا قصد ترک اشغال آنرا ندارد.

ترکیه بدون شک به دنبال دستاوردهای مشابه[در افغانستان] خواهد بود. برای شروع، به دست آوردن برتری در سیستم اتحاد غرب به عنوان شریک بی بدیل ایالات متحده و به عنوان هم کلام اروپا با خاورمیانه مسلمان همیشه رویای برای ترکیه بوده است. نکته مهم این خواهد بود که آیا واشنگتن می تواند بر اتحادیه اروپا برای اعطای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا که یکی از احتمالات است،غالب گردد.

برای اتحادیه اروپا نیز، اگر ناتو بخواهد در دریای سیاه استحکام یابد و روسیه را در حیاط خلوت خود اش محاصره کند، ترکیه به یک شریک اصلی تبدیل می شود. ترکیه پیش از این خود را به عنوان تأمین کننده امنیت رژیم ضد روسیه در اوکراین قرار داده است. ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین در برابر افزایش تنش ها با روسیه، با اردوغان دیدار کرد."

مقامات ترکیه با احتیاط نسبت به تلاش های سطح بالای اخیر برای بهبود گفتگو بین آنکارا و بروکسل خوش بین هستند. بازیگران اروپایی در حال هماهنگی با واشنگتن هستند. سفر روز چهارشنبه گذشته رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا اورسولا فون درلاین و رئیس شورای اروپا چارلز میشل از آنکارا را می توان یک تلاش اولیه قابل توجه برای بهبود روابط با ترکیه دانست. همانطور که یکی از مفسران ترک گفته است، "شاخه زیتون" که توسط رهبران اتحادیه اروپا به اردوغان داده شده است "پنج برگ اصلی" دارد.

دربخش دیگری این مقاله،اسقرار حاکمیت طالبان درین بازی شیطانی تجلی روشن یافته بازتاب می یابد:" در مجموع، ترکیه " تشویق"میگردد تابه دام غرب برگردد و به عنوان قدرت ناتو نقش شایستهٔ خود را بازی کند. امروز، ترکیه احتمالاً تنها متحد یی در منطقه و درعرصهٔ بین الملل است که واشنگتن می تواند برای دور ساختن حلقوم پاکستان از پستان چین وروسیه و مدار نفوذ این کشور ها، به آن تکیه کند، که این امر واقعاً ترکیه را به یک شریک ضروری برای ایالات متحده و ناتو در افغانستان تحت" حاکمیت طالبان" تبدیل می کند.

در واقع، روسیه و ترکیه از نظر تاریخی در افغانستان رقبا بوده اند. ترکیه دارای روابط ریشه دار و عمیق پان اسلامی چند صد ساله با افغانستان است که تا حد زیادی قبل ازایجاد پاکستان درسال۱۹۴۷،  این روابط برقرار بوده است. اما همهٔ اینها باعث نگرانی روسیه از نظر امنیت و ثبات حیاط خلوت آسیای میانه و قفقاز شمالی می گردد".

بدون شک، در پویایی قدرت در مناطق بسیار استراتژیک اطراف افغانستان، دو کشور می توانند چشم به همکاری "برد- برد" داشته باشند.

با احترام بی پایان 

عارف عرفان

لندن،ماه می ۲۰۲۱

منابع:

[1] Asiatimes, A “Win-win” for US, Turkey in Hindu Kush, 14^th April 2021

By: M. K. Bhadrakumar