پیروزی رهبر مارکسیست در انتخابات ریاست جمهوری سریلانکا

تهیه و ترجمه مجله جنوب جهانی
نامزد چپگرای سریلانکایی دیسانایاکه پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری را اعلام کرد
پیروزی او در دور دوم به عنوان رد گسترده نخبگان سیاسی قدیمی در میان بحران اقتصادی تلقی شد.
آنورا کومارا دیسانایاکه، رهبر مارکسیست، در انتخابات ریاست جمهوری سریلانکا پیروز شد. این پیروزی به عنوان رد گسترده نخبگان سیاسی قدیمی که مسئول مشکلات اقتصادی جاری کشور شناخته می‌شوند، تلقی شد.
برای اولین بار در تاریخ سریلانکا، انتخابات روز یکشنبه به دور دوم کشیده شد زیرا هیچ نامزدی موفق به کسب بیش از ۵۰٪ آرا نشد. با این حال، پس از شمارش آرای انتخاب دوم، دیسانایاکه در عصر همان روز برنده اعلام شد. او در پیامی در شبکه اجتماعی X نوشت: «این پیروزی متعلق به همه ماست.»
دیسانایاکه ۵۵ ساله، رانیل ویکرمسینگه، رئیس جمهور مستقر را شکست داد. ویکرمسینگه در سال ۲۰۲۲ پس از آنکه گوتابایا راجاپاکسا مجبور به استعفا و فرار از کشور در پی قیام مردمی شد، به ریاست جمهوری منصوب شده بود.
پیروزی دیسانایاکه، رهبر حزب چپ رادیکال جاناتا ویموکتی پراموناا (JVP) که عضوی از ائتلاف گسترده‌تر قدرت ملی مردم (NPP) است، از نظر بسیاری لحظه‌ای سرنوشت‌ساز برای حزبش محسوب می‌شود. این اولین باری است که این حزب در دفتر ریاست جمهوری قرار می‌گیرد.
NPP در آخرین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۹ تنها ۳٪ آرا را کسب کرده بود در حالی که JVP فقط سه کرسی در پارلمان دارد. برای راستگرایان، JVP مدت‌ها به دلیل دخالت گذشته در شورش‌های خشونت‌آمیز و ترورهای هدفمند که منجر به مرگ هزاران نفر در دهه ۱۹۸۰ شد، یک گروه افراطی غیرقابل انتخاب تلقی می‌شد.
با این حال، از سال ۲۰۲۲ سریلانکا دوره‌ای طولانی از آشفتگی اقتصادی و سیاسی را پشت سر گذاشته که باعث شده بسیاری از احزاب و رهبرانی که در دو دهه گذشته بر سیاست تسلط داشته‌اند، ناامید شوند. این کشور جزیره‌ای خود را در بحران اقتصادی جدی یافت، به طوری که تقریباً هیچ پولی در ذخایر ارزی خارجی برای واردات کالاهای ضروری مانند دارو یا بازپرداخت بدهی‌های بین‌المللی باقی نمانده بود.
زمانی که کشور خود را عملاً ورشکسته اعلام کرد، این امر باعث قیام سیاسی علیه راجاپاکسا و خاندان قدرتمندش شد که متهم به فساد گسترده و سوء استفاده از دارایی‌های دولتی بودند. قیامی در خیابان‌ها، معروف به «آراگالایا» [مبارزه] در نهایت منجر به تصرف کاخ ریاست جمهوری راجاپاکسا توسط معترضان شد – جایی که آنها در استخر او شنا کردند و در باشگاه ورزشی او تمرین کردند – و او را مجبور به استعفا و تبعید موقت از کشور کردند.
ویکرمسینگه، نخست وزیر سابق شش دوره‌ای، به جای او منصوب شد و مأموریت یافت تا اقتصاد کشور را به مسیر درست بازگرداند. او به خاطر مذاکره برای دریافت وام ۳ میلیارد دلاری از صندوق بین‌المللی پول (IMF) مورد تقدیر قرار گرفت، اما با افزایش فقر به ۲۵٪ در دو سال گذشته، به دلیل سیاست‌های ریاضت اقتصادی که به نظر می‌رسید فقیرترین اقشار را هدف قرار می‌داد، بسیار نامحبوب شد.
NPP دیسانایاکه در دو سال گذشته به ساخت و بسیج حمایت مردمی پرداخته و با دستور کار ضد فساد و شفافیت، و همچنین با معتدل تر کردن شعارهای مارکسیستی JVP، گروه‌های جدیدی از رأی‌دهندگان را جذب کرده بود. دیسانایاکه همچنین تلاش کرده بود تا حزبش را از خشونت‌های گذشته دور کند و برای کشتارهایی که رخ داده بود، عذرخواهی کرد.
در انتخاباتی که عمدتاً بر اقتصاد متمرکز بود، به نظر می‌رسید دیسانایاکه با موفقیت از خشم و ناامیدی که در طول آراگالایا پدید آمده بود، بهره‌برداری کرد. او انتقاد جنبش از نخبگان سیاسی را پذیرفت و خواستار پایان فساد و حمایت سیاسی شد و همچنین وعده داد که مسئولان خطاکار سرانجام پاسخگو خواهند بود. او همچنین متعهد شده است که در مورد شرایط توافق با صندوق بین‌المللی پول مجدداً مذاکره کند.
پرادیپ پیریس، استاد علوم سیاسی دانشگاه کلمبو، گفت: «نتیجه انتخابات به وضوح نشان می‌دهد که قیامی که در سال ۲۰۲۲ شاهد آن بودیم، هنوز پایان نیافته است.»
با اعلام نتایج انتخابات، فضای خوش‌بینی در خیابان‌های کلمبو حاکم بود. محمد دلشاد، ۵۰ ساله که در صنعت گردشگری کار می‌کند، گفت که پس از سال‌ها رأی دادن به همان دو حزب، مردم احساس ناامیدی و خشم کرده‌اند. دلشاد گفت: «آنورا [دیسانایاکه] هرگز کشور را اداره نکرده است، این بار مردم با امید زیادی به او رأی داده‌اند. مردم خواهان تغییر سیستم هستند. آنها وعده داده‌اند که هزینه‌های دولت را کاهش دهند. آنها باید همه وعده‌ها را عملی کنند.»
نامال راجاپاکسا، برادرزاده گوتابایا، که در کابینه عمویش خدمت کرده بود نیز از جمله نامزدهای این انتخابات بود. به عنوان نشانه‌ای از تغییر چشمگیر فضای سیاسی از سال ۲۰۱۹ که راجاپاکسا با اکثریت قاطع پیروز شد، نامال با کمتر از ۳٪ آرا در رتبه چهارم قرار گرفت.

آنورا کومارا دیسانایکه (زاده ۲۴ نوامبر ۱۹۶۸) که معمولاً با نام اختصاری AKD شناخته می‌شود، یک سیاستمدار مارکسیست اهل سریلانکا و دهمین و فعلی رئیس‌جمهور سریلانکا است. او پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری، نماینده پارلمان از ناحیه کلمبو بود و از سال ۲۰۱۴ رهبر حزب «جنبش آزادی‌بخش مردم» (Janatha Vimukthi Peramuna) و از سال ۲۰۱۹ رهبر «قدرت ملی مردم» (National People’s Power) است. او در انتخابات ریاست‌جمهوری سریلانکا در سال ۲۰۱۹ نامزد شد و در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ به‌عنوان نامزد NPP در رقابتی با محوریت مبارزه با فساد شرکت کرد و به پیروزی رسید.
دیسانایکه از دوران دبیرستان به JVP پیوست و در دوران دانشگاه در سیاست دانشجویی فعال بود. او از سال ۱۹۹۵ عضو دفتر سیاسی JVP بوده و در سال ۲۰۰۰ برای اولین بار به‌عنوان نماینده پارلمان انتخاب شد. او همچنین به‌عنوان وزیر کشاورزی، دامپروری، زمین و آبیاری از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵ و از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ به‌عنوان معاون رهبر مخالفین فعالیت کرده است. در دومین کنگره ملی حزب در سال ۲۰۱۴، به‌عنوان رهبر جدید JVP معرفی شد.
اوایل زندگی و تحصیلات آنورا کومارا دیسانایکه در ۲۴ نوامبر ۱۹۶۸ در روستای تامبوتگاما در منطقه آنوراداپورا، استان مرکزی شمالی سریلانکا متولد شد. پدر او کارگر و مادرش خانه‌دار بود و یک خواهر داشت. دیسانایکه در مدرسه گامینی مها ویدیالیه و دبیرستان مرکزی تامبوتگاما تحصیل کرد و اولین دانش‌آموز این مدرسه بود که وارد دانشگاه شد. او در سال ۱۹۸۷ به JVP پیوست و پس از شرکت در شورش JVP در سال‌های ۱۹۸۷ تا ۱۹۸۹، به‌طور تمام‌وقت وارد فعالیت‌های سیاسی شد. وی ابتدا وارد دانشگاه پرادنیا شد ولی پس از چند ماه به‌خاطر تهدیدها ترک تحصیل کرد و سال بعد به دانشگاه کلنیا انتقال یافت و در سال ۱۹۹۵ با مدرک کارشناسی در علوم فیزیکی فارغ‌التحصیل شد.
مسیر سیاسی دیسانایکه در سال ۱۹۹۵ به‌عنوان سازمان‌دهنده ملی انجمن دانشجویان سوسیالیست منصوب شد و در سال ۱۹۹۸ عضو دفتر سیاسی JVP شد. او در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۰ به‌عنوان نماینده JVP وارد پارلمان شد و در سال ۲۰۰۴ وزیر کشاورزی، دامپروری، زمین و آبیاری شد. وی در سال ۲۰۰۵ به دلیل مخالفت با توافق دولت با گروه تامیل‌ها از سمت خود استعفا داد.
انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۹ در ۱۸ آگوست ۲۰۱۹، دیسانایکه به‌عنوان نامزد ریاست‌جمهوری از سوی «قدرت ملی مردم» معرفی شد و در انتخابات مقام سوم را کسب کرد.
مواضع سیاسی دیسانایکه به‌عنوان مارکسیست طرفدار چین شناخته می‌شود و بر مبارزه با فساد و فقر تأکید دارد. او وعده داده که ظرف ۴۵ روز پس از به قدرت رسیدن، پارلمان را منحل کرده و برای اجرای سیاست‌هایش به دنبال کسب حمایت عمومی باشد.

جزئیاتی بیشتر درباره رهبر جدید سریلانکا
بین سال‌های ۱۹۸۷ تا ۱۹۸۹، حزب سیاسی مارکسیستی «جاناتا ویموکتی پرامونا» (JVP) که دیسانایکه بعدها به آن نزدیک شد، رهبری یک شورش مسلحانه علیه دولت سریلانکا را برعهده داشت. این کمپین شورشی که ناشی از نارضایتی جوانان طبقات پایین و متوسط روستایی بود، به درگیری‌هایی منجر شد که شامل حملات، ترورها و حمله به مخالفان سیاسی و غیرنظامیان بود و هزاران نفر در این حوادث جان خود را از دست دادند.
دیسانایکه که در سال ۱۹۹۷ به عضویت کمیته مرکزی JVP انتخاب شد و در سال ۲۰۰۸ رهبر آن گردید، بعدها بابت خشونت‌های این گروه در این دوره که به عنوان «فصل وحشت» شناخته می‌شود، عذرخواهی کرد. او در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی در سال ۲۰۱۴ گفت: «در طول این درگیری مسلحانه، اتفاقات زیادی رخ داد که نباید رخ می‌داد.» او افزود: «ما هنوز شوکه هستیم، و از این که چنین کارهایی از دستان ما سر زده است، شوکه شده‌ایم. ما همیشه از این مسئله عمیقاً متأسف و شوکه هستیم.»
حزب JVP که در حال حاضر فقط سه کرسی در پارلمان دارد، بخشی از ائتلاف NPP است که دیسانایکه در حال حاضر رهبری آن را برعهده دارد.
رهبری «متفاوت»
دیسانایکه در جریان مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری، به یکی دیگر از لحظات خشونت‌آمیز اخیر سریلانکا، یعنی بمب‌گذاری‌های یکشنبه عید پاک در سال ۲۰۱۹، پرداخت. در ۲۱ آوریل ۲۰۱۹، یک سلسله انفجارهای مرگبار کلیساها و هتل‌های بین‌المللی در پایتخت کلمبو را هدف قرار داد که حداقل ۲۹۰ نفر را کشت و صدها نفر دیگر را زخمی کرد و به بزرگترین حمله تاریخ سریلانکا تبدیل شد.
پنج سال بعد، تحقیقات در مورد چگونگی وقوع این حملات هماهنگ و شکست‌های امنیتی که منجر به آن شد، هنوز پاسخی نداده است. برخی دولت سابق به رهبری گوتابایا راجاپاکسا را متهم به ممانعت از تحقیقات کرده‌اند.
دیسانایکه در مصاحبه‌ای اخیر با بی‌بی‌سی سین‌هالا وعده داد که در صورت انتخاب شدن، در این مورد تحقیق خواهد کرد و اشاره کرد که مقامات از انجام این کار پرهیز کرده‌اند زیرا از افشای «مسئولیت‌های خودشان» هراس دارند.
او اضافه کرد که این فقط یکی از بسیاری از وعده‌های عملی‌نشده از سوی نخبگان سیاسی سریلانکا است: «این فقط این تحقیق نیست. سیاستمدارانی که قول دادند جلوی فساد را بگیرند، خودشان درگیر فساد شده‌اند؛ کسانی که قول دادند سریلانکایی بدون بدهی ایجاد کنند، تنها بار بدهی را سنگین‌تر کرده‌اند؛ افرادی که وعده تقویت قانون را دادند، خودشان آن را شکسته‌اند.»
او در پایان گفت: «دقیقاً به همین دلیل است که مردم این کشور به دنبال رهبری متفاوت هستند. ما کسانی هستیم که می‌توانیم آن را فراهم کنیم.»
واکنش هند به انتخاب رهبر مارکسیست و دوست چین
آنورا کومارا دیسانایکه، سیاستمدار چپ‌گرا و حامی چین، به عنوان رئیس‌جمهور جدید سریلانکا انتخاب شده است. این مسئله چه تأثیری بر هند خواهد داشت؟ در ادامه به پنج نکته مهم اشاره می‌کنیم:
1 ـ پیروزی در انتخابات و چالش‌های اقتصادی: دیسانایکه، نماینده مارکسیست، در انتخابات ریاست‌جمهوری پیروز شد و کاندیداهای برجسته‌ای را شکست داد. پیروزی او نشان‌دهنده تغییری در سیاست سریلانکا است. او اکنون با چالش‌هایی همچون بازیابی اقتصادی و مقابله با تورم روبرو است. با وجود گرایش‌های ضد هندی حزب او، دیسانایکه به دنبال حفظ روابط دوستانه با هند است.
2 ـ  پاسخ به پیام تبریک مودی: نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، به دیسانایکه بابت پیروزی در انتخابات تبریک گفت و امیدوار است که روابط چندجانبه بین دو کشور تقویت شود. دیسانایکه نیز با تشکر از مودی، تعهد خود را به تقویت روابط بین دو ملت اعلام کرد و تأکید کرد که همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند به نفع مردم دو کشور و منطقه باشد.
3 ـ  تمایلات حامی چین: دیسانایکه به گرایش‌های حامی چین معروف است و برخی از اظهارات و تصمیمات او با منافع هند هم‌سو نیست. او همچنین با اجرای اصلاحیه سیزدهم قانون اساسی سریلانکا، که به اقلیت تامیل کشور قدرت می‌دهد، مخالفت کرده است. حزب او، JVP، در گذشته از توافق ۱۹۸۷ بین هند و سریلانکا انتقاد کرده و مخالف دخالت هند در امور داخلی سریلانکا بوده است.
4 ـ  مخالفت با پروژه آدانی: دیسانایکه در ماه‌های اخیر اعلام کرده است که در صورت پیروزی، پروژه ۴۵۰ مگاواتی انرژی بادی گائوتام آدانی در سریلانکا را لغو خواهد کرد. او این توافق را فاسد و به ضرر منافع سریلانکا توصیف کرده است.
5 ـ  تغییر موضع نسبت به هند: با وجود مواضع ضد هندی حزب JVP، دیسانایکه خواستار تعامل با هند و حفظ روابط دوستانه شده است. او در جریان کمپین انتخاباتی تأکید کرد که به تأثیرات اقتصادی توجه دارد و از حمایت هند در تلاش‌های توسعه‌ای سریلانکا قدردانی می‌کند. هند در بحران اقتصادی سال ۲۰۲۲ کمک‌های اقتصادی و بشردوستانه بزرگی به سریلانکا ارائه کرد.
دیسانایکه در سال جاری به دعوت دولت هند به دهلی نو سفر کرد و با وزیر امور خارجه هند و مشاور امنیت ملی این کشور دیدار کرد و تمایل خود را به استفاده از تجارب موفق هند در حل بحران‌های اقتصادی سریلانکا ابراز کرد.
شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، به آنورا کومارا دیسانایکه به مناسبت انتخابش به عنوان رئیس‌جمهور سریلانکا تبریک گفت.
شی جین‌پینگ در پیام تبریک خود اظهار داشت که چین و سریلانکا دو همسایه سنتی و دوست هستند. او افزود که دو کشور با درک و حمایت متقابل، از زمان برقراری روابط دیپلماتیک ۶۷ سال پیش، نمونه‌ای از همزیستی دوستانه و همکاری سودمند بین کشورهایی با اندازه‌های متفاوت بوده‌اند.
رئیس‌جمهور چین همچنین اعلام کرد که اهمیت زیادی برای روابط با سریلانکا قائل است و قصد دارد همراه با رئیس‌جمهور دیسانایکه، به تقویت دوستی سنتی، تعمیق اعتماد سیاسی دوجانبه، و پیشبرد همکاری‌های دو کشور در زمینه اجرای باکیفیت طرح ابتکار کمربند و جاده (طرح راه ابریشم) بپردازد. شی جین‌پینگ اظهار داشت که این تلاش‌ها می‌تواند به تقویت شراکت استراتژیک و همکاری مبتنی بر حمایت متقابل و دوستی دیرینه بین دو ملت کمک کرده و باعث بهره‌مندی بیشتر مردم دو کشور شود.