برخی ویژگی‌ های «چپ» وانهاده

مرتضی محسنی

تهیه و ارسال از: حسین تلاش

منبع: دانش و امید

شماره ۱۰- حوت - اسفند ۱۴۰۰

نگاه و تفکر انتقادی یا آنگونه که مارکس می‌ گوید، «نقد بی ‌رحمانه»ی همه چیز، از اصول بنیادین دیدگاه چپ است. مارکس نیز با همین رویکرد، دیالکتیک هگل را که ریشه در دانش به میراث رسیده از تاریخ انسانی داشت، به صورتی ریشه‌ای تبیین و تدوین کرد و به قول معروف «آن را که بر سر ایستاده بود، بر پاهایش استوار کرد.» این روش که تقریباً همه‌ یا بخش‌هایی از روش‌ های پیشین شناخت را به گونه‌ای در دل خود داشت، مارکس را قادر ساخت به شناختی از جامعه ی انسانی و طبیعت دست یابد؛ که دیدگاه برآمده از آن، در زمان زنده بودنش٬ به نام خود او مشهور و مرسوم گردید؛ و پس از آن هر کس که جهان پیرامونش اعم از جوامع انسانی و طبیعت را با این شیوه مورد کندوکاو و بررسی قرار می ‌داد، «باورمند» به اندیشه رهایی‌ بخش مارکس قلمداد می‌ شود. در ادامه ی این راه، خیل عظیمی از «باورمندان» به این روش و دیدگاه٬ به گونه‌ای یکجا و با تسامح٬ چپ نامیده می ‌شوند.

نگاه و تفکر انتقادی یا آنگونه که مارکس می‌ گوید، «نقد بی‌رحمانه»ی همه چیز، از اصول بنیادین دیدگاه چپ است. مارکس نیز با همین رویکرد، دیالکتیک هگل را که ریشه در دانش به میراث رسیده از تاریخ انسانی داشت، به صورتی ریشه‌ای تبیین و تدوین کرد و به قول معروف «آن را که بر سر ایستاده بود، بر پاهایش استوار کرد.» این روش که تقریباً همه‌ یا بخش‌هایی از روش‌ های پیشین شناخت را به گونه‌ای در دل خود داشت، مارکس را قادر ساخت به شناختی از جامعه ی انسانی و طبیعت دست یابد؛ که دیدگاه برآمده از آن، در زمان زنده بودنش٬ به نام خود او مشهور و مرسوم گردید؛ و پس از آن هر کس که جهان پیرامونش اعم از جوامع انسانی و طبیعت را با این شیوه مورد کندوکاو و بررسی قرار می ‌داد، «باورمند» به اندیشه رهایی‌ بخش مارکس قلمداد می‌ شود. در ادامه ی این راه، خیل عظیمی از «باورمندان» به این روش و دیدگاه٬ به گونه‌ای یکجا و با تسامح٬ چپ نامیده می ‌شوند.

اگرچه اکنون از این واژه به فراوانی و برای طیف‌ های مختلفی از لیبرال‌ ها و میانه‌ روها و گروه‌ هایی که به گونه‌ای تعدیل شده٬ برخی از مؤلفه‌ های دیدگاه مارکس را می ‌پذیرند و حتی به آن عمل می ‌کنند، استفاده می ‌شود؛ اما برخی از این «باورمندان» {ازجمله تعدادی از خامه پردازان مربوط به جریان چپ دیروزی افغانستان – فرستنده}٬ که روی چندان خوشی به اندیشه و دیدگاه مارکس نشان نمی ‌دهند هم، خود را «چپ» می ‌نامند. با وجود این تعارضات مشهود، کماکان می ‌توان این واژه (چپ) را با همان تعبیر و تفسیر دو سده پیش به‌ کار برد، تا هم مارکس و روش شناخت و دیدگاهش مقدس پنداشته نشود و صورتی آئینی به خود نگیرد و هم جمع هرچه گسترده ‌تری از انسان‌ ها را در برگیرد. هر چند که مؤکدا باید بر این نظر پای فشرد که هر کس بخشی از عناصر دیدگاه مارکس را بپذیرد، الزاما چپ محسوب نمی ‌شود.{تکیه از فرستده}

از آنجا که نقد و حتی «نقد بیرحمانه»٬ ستون اصلی این شیوه شناخت و دیدگاه برآمده از آن است، هرگاه کم‌ ترین نقصانی بر این ستون وارد آمده و میدان نقد و انتقاد محدود یا مسدود شده، نخستین و بزرگ ‌ترین صدمات و لطمات بر «باورمندان» به این اندیشه ی پویا٬ وارد شده است. از این رو، هر «باورمند» به اندیشه چپ، نه تنها باید نگرش انتقادی نسبت به همه چیز از جمله خویش را با گشاده‌رویی بپذیرد، بلکه با تمام توان از نقد و انتقاد برای اصلاح روش‌های اندیشه‌ ورزی و کردار خود استفاده کند. بنابراین، باور به نقد و انتقاد، به مثابه بنیان روش شناخت دیالکتیکی و دیدگاه پویای مبتنی بر آن شناخته می ‌شود و به همین دلیل بخشی لاینفک و جدایی ‌ناپذیر از آن به شمار می ‌رود.

البته، پذیرش و عادت به این موضوع به آسانی دست ‌یافتنی نبوده و نیست و چنانکه گفته شد از همین نقطه ضعف در پذیرش نقد و انتقاد، خسارات بسیاری بر این اندیشه سترگ و انسان‌ های «باورمند» به آن وارده آمده است که اینجا و اکنون موضوع بحث این نوشته نیست. اما از سوی دیگر، گاهی این گشاده و گسترده ‌بینی و آزاداندیشی به «پاشنه آشیل» اندیشه چپ بدل شده و دشمنان، از آن برای حملات خصمانه به آن استفاده کرده و ساده ‌انگارانی که خود را چپ می ‌پندارند، توسط همین دشمنان در دام گسترده‌ای افتاده و با دست خویش دانسته یا نادانسته اساس و بنیان این اندیشه رهایی‌بخش را تخریب و مسیر تکامل آن را به بیراهه کشانده‌اند.

تکلیف بر دشمنان و صاحبان سرمایه و قدرت و جیره ‌خواران آنان معلوم و مشخص است؛ اما، کسانی که خود را شیفته ی این اندیشه می ‌پندارند نیز در این میان اگر نه بیشتر که به همان اندازه در به کژراهه کشانیدن این اندیشه ی پویا٬ نقش داشته و از ابتدای شکل ‌گیری این دیدگاه، هم بر شیوه و روش و هم بر اساس دیدگاه برآمده از آن٬ به صورت ‌های متفاوت «انتقاد» وارده کرده و هرگاه که زنهار و هشداری دریافت کرده‌اند به این اصل که همه چیز پویا و در حال شدن است و «به همه چیز باید با دیده شک نگریست!» متوسل شده ‌اند. این جماعات که از همان آغاز در میان حزب سوسیال دموکرات آلمان، به عنوان خاستگاه این دیدگاه سر برآوردند، با کمک گرفتن از درگاه گشاده این اندیشه، ضربات سهمگینی بر آن وارد ساخته و حتی موفق به بیراهه کشانیدن خیل عظیمی از انسان‌ های مبارز و شریف که هدف و آرمان خود را رهایی انسان قرارداده بودند، شدند. انسان ‌هایی که بعضا بسیار آگاهانه به سوی این دیدگاه رهایی‌ بخش و پویا کشانده شده و خود را در زمره ی ره پویان و کنشگران آن قرار داده بودند و از هیچ کوششی و ایثاری فروگذار نکرده ‌اند.{تکیه از فرستنده}

بنابراین در حدود یک و نیم سده اخیر که این روش و دیدگاه خود را به عنوان یگانه اندیشه جهانگیر و بنیادی در شناخت جوامع انسانی و راهگشای آن شناسانده و تبیین و تدوین‌ کننده اصلی آن نیز همواره به عنوان بزرگ‌ ترین اندیشمند هزاره یا هزاره‌ ها شناخته شده، هم از جانب متولیان و صاحبان سرمایه و قدرت که همانا استثمار و استعمار کنندگان انسان‌ ها در جوامع شمال (مرکز) و جنوب (پیرامون) بوده‌اند و هم از جانب «چپ»‌ های وانهاده {بشمول چنین «چپ» نماهای فراری از صفوف و اندیشه های حزب دموکراتیک خلق افغانستان – فرستنده}، مورد حمله مستقیم قرار گرفته و با تفاسیری که نتایجی خلاف ‌آمد اندیشه ی بنیانگذاران آن بوده است، در مسیر میلیون‌ ها و بلکه میلیارد ها انسان زحمتکش که بر سیاق درست در حال پیمودن این راه رهایی بوده‌اند، سنگ‌ اندازی کرده و این راه ناهموار و سخت را تا توانسته‌ اند٬ ناهموارتر و ناپیمودنی ‌تر ساخته‌اند. هرچند که بخشی از این وانهادگان «چپ» همچنان و بعضاً صادقانه خود را چپ پنداشته و بر آن اصرار می ‌ورزند، اما نتایجی که از تفکر و عمل آنان حاصل شده و می ‌شود جز خدمت به سرمایه ی جهانی و استثمار هرچه بیشتر مردم جهان و طبیعت در حال تخریب، نبوده و نیست.

از این رو، برای روشن شدن بیشتر موضوع، در ادامه ی برخی از ویژگی‌ های این «چپ» وانهاده را٬ با ذکر نمونه ‌هایی از اقدامات انجام شده توسط اینان در داخل کشور و کشور های منطقه و محافل و اجتماعات شناخته شده ‌تر، مورد مداقه قرار خواهد گرفت و در واقع انکار زیرلفظی بنیان‌ های فکری چپ توسط این طیف، همچون روش دیالکتیکی، امپریالیسم و مبارزه طبقاتی با تفصیل بیشتر، بررسی خواهد شد. اگرچه می‌ توان ویژگی ‌های بیشتری را برای توصیف «چپ» وانهاده برشمرد، اما شاید بهتر باشد توصیف و تشریح سایر ویژگی ‌ها به زمان دیگری که این بحث جایگاه خود را پیدا کرد و با همان شیوه نقادانه تأکید شده توسط بنیانگذاران این دیدگاه رهایی‌ب خش مورد کنکاش قرار گرفت، مؤکول شود.

عبارت «انکار بنیان‌ های فکری چپ» در توصیف «چپ» وانهاده از آن جهت مورد استفاده قرار گرفته است که در مباحثاتی که اخیرا در میان این طیف درگرفته است، این اجتماعات ابتدا از ناکافی بودن مقولات اساسی و بنیادین چپ برای تحلیل اوضاع و وقایع و شرایط صحبت به میان می ‌آورند و سپس به صورت تلویحی آن مقولات را انکار می ‌کنند و در عین حال همچنان اصرار می ‌ورزند که از موضعی چپ٬ به تحلیل اوضاع پرداخته ‌اند. به بیان دیگر، از آنجا که «چپ» وانهاده، معمولا از سابقه ی فکری یا کنشگریِ نسبتاً قابل اعتنایی برخوردار است، خود را مرجع و مرجح اظهارنظر درباره کلیه مسایل می‌پندارد؛ از این رو، برای خود این پیش‌فرض و «حق» را قائل است که نظراتش کاملاً صحیح است و می تواند از این زاویه به توضیح و تحلیل همه وقایع و رویداد ها٬ پرداخته و این نوع نگاه را به صورتی همه‌ جانبه تعمیم دهد؛ به همین دلیل مباحثه با «چپ» وانهاده عموماً بی ‌نتیجه و به نوعی بحث و جدل بی‌ نتیجه٬ تبدیل می ‌شود. همین تکیه بر به اصطلاح سابقه است که موجب می ‌شود «چپ» وانهاده، بدون پذیرش انتقاد از دیدگاه کنونی‌اش، دائماً دچار نوعی در جا زدن و یا عقب‌گرد شود و این خود باعث رخ دادن انشقاق‌ های پی ‌در‌پی میان این طیف شده تا جایی که اکنون به تعداد بی شماری دسته، گروه، محفل و جماعت کوچک و پر سر و صدا ولی کم مایه تبدیل شده‌اند.

1 -- دیالکتیک

«چپ» وانهاده٬ شرمگینانه به این موضوع که دیالکتیک ناتوان از درک اوضاع کنونی است، اشاره می‌ کند. این طیف از«چپ»، این روش که میراث هگل بر بنیان دانش تاریخی بشر بوده و اساس شناخت و نقشه راه دیدگاه رهایی‌ بخش مارکس را برای دستیابی به درک و دریافت درست جوامع انسانی قرار گرفته است٬ اکنون و با تأکید بر تغییراتی که طی بیش از یک و نیم سده ی گذشته رخ داده، نسبت به آن دوران غیرکارا ارزیابی کرده، اما از ارایه ی روش یا روش ‌های جایگزین که قادر به شناخت و تبیین جامع از تغییر و تحولات طبیعت و جامعه باشد، نیز عاجز است؛ چرا که اساساً قادر به ارایه روش یا روش‌ های جایگزین و جامع نیست؛ {و جاگزین دیگری نیز وجود ندارد- فرستنده}.

به بیان دیگر، از نگاه این طیف، هرگاه در نقطه‌ای منافع گروهی، قومی، ملی، جنسی، جنسیتی، نژادی، زبانی، … و به اصطلاح هویتی و همچنین محیط زیستی و اقلیمی ایجاب کند، از دل همان معضلات می ‌توان به راه حل‌ ها دست یافت و نیازی در به‌ کارگیری دیالکتیک مارکسی که اصول و بنیان‌ های آن از دل طبیعت و زندگی چند هزار ساله انسانی پدید آمده است، نیست. این «چپ» برای هریک از مشکلات هویتی و نظایر آن، با توجه به منافع کنونی خود، تحلیل ویژه‌ای ارایه می ‌دهد و اقدامات خود را بر همان اساس پیش می ‌برد. یکی از مصادیق انحرافات فکری در این طیف از «چپ»، توجیه و حتی مجاز دانستن همدستی قوم و ملت خاصی با امپریالیسم، در منطقه به شدت متشنج غرب آسیا، به بهانه ی دستیابی به بخشی از اهداف مورد نظرشان است؛ تا آنجا که موضوع تمامیت ارضی و استقلال ملی، آن هم در شرایط ویژه ی کنونی که این دو مؤلفه به دلایل واضح ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک به شدت مورد حمله امپریالیسم قرار گرفته، یعنی زمانه دست‌ اندازی و تجاوز امپریالیستی به کشورهای پیرامونی {از آن جمله افغانستان – فرستنده}٬ به قصد تبدیل ‌شان به خرده کشورهای فرومانده و همچنین تنزل منافع مشترک طبقاتی تمامی اقوام و ملل و هویت‌ های ساکن در این مناطق به اولویت ثانوی، به کلی نادیده گرفته می ‌شود. بدین ترتیب، از نظر این «چپ» می ‌توان از «گناه» نیروی نظامی تجاوزگر و جنایتکار امپریالیستی و صهیونیستی که به شکلی ضد انسانی، بخشی از یک کشور را به هر بهانه‌ای در اختیار گرفته و به غارت منابع طبیعی آن پرداخته، چشم پوشید و به همان اندک امتیازات و دستاورد هایی که از قِبَلِ تسلیم به امپریالیسم کسب شده است، چسبید و به قول معروف، اکنون «کلاهی از این نمد دست و پا کرد» تا بعد چه پیش آید. {تکیه از فرستنده}

گویا اینان که شعار انترناسیونالیسم پرولتری را از اجزاء و اصول لاینفک دیدگاه خود می ‌پنداشتند، اکنون و با توجه به منافع کوتاه‌ مدت فردی، گروهی و قومی از اینکه جمعیت کثیری از یک قوم و ملت را با تحریک حس شوونیستی به دنبال منافع امپریالیستی و صهیونیستی بکشانند، ابایی ندارند. اینجا دیگر طبقه و مبارزه طبقاتی و انترناسیونالیسم پرولتری٬ محلی از اعراب ندارد(*) و به خاک سپرده می ‌شود و این شوونیسم مرتجع و منحط قومی است که به عنوان اولویت اول این «چپ» وانهاده قرار می‌ گیرد و به همین دلیل نیز دائما تلاش می ‌کند که روش‌های شناخت موهوم دیگری را به جای روش دیالکتیکی که می ‌تواند راه و چاه را به صورتی انضمامی و مشخص روشن سازد، جایگزین نماید. هرچند که هیچگاه به روشنی از این روش و روش ‌ها ذکری به میان نمی ‌آورد و صرفاً گفته می ‌شود که روش دیالکتیکی شناخت در این زمینه ناتوان و ناکاراست و قادر به توضیح مشکلات قوم و ملیت در شرایط کنونی نیست.

2-- استعمار و امپریالیسم 

یکی دیگر از ویژگی ‌های سؤال برانگیز «چپ» وانهاده {بشمول چنین «چپ» های افغانستانی – فرستنده} این است که با حداکثر «پرهیزگاری» تلاش می ‌کند تاجای ممکن در مباحث و نوشته‌ هایش درباره ی استعمار و امپریالیسم سخن نگوید و اگر هم گاهی ناچار شد به این موضوع بپردازد، درباره این مقوله ی بسیار مهم و اساسی و تأثیرگذار در سرنوشت تمامی جهان، به ویژه جوامع پیرامونی سه قاره٬ با حداقل کلمات و جملات توضیح دهد. به سخن دیگر، مسئله استعمار و امپریالیسم، مسئله «چپ» وانهاده نیست، چرا که اینان با استفاده از یک تز درست که همانا عاملیت و تعیین ‌کنندگی عوامل داخلی در سرنوشت نهایی جوامع انسانی است، مقوله ی استعمار و امپریالیسم را٬ به موضوع و مسئله‌ای ثانوی بدل می‌ کنند و تخریب‌ هایی که را استعمار و امپریالیسم در بیش از دو سده ی اخیر بر جوامع پیرامونی و حتی نیروی کار ساکن در کشورهای خود و محیط زیست و طبیعت وارد ساخته است در سایه برجسته‌سازی عوامل داخلی به عنوان تعیین ‌کننده اصلی سرنوشت این جوامع، قرار می ‌دهند و متأسفانه این غفلت نه از سر ناآگاهی که برعکس بسیار آگاهانه انجام می ‌شود.

 سؤال این است که علت «غفلت» این طیف «چپ»، از نقش مخرب استعمار و امپریالیسم به ویژه در جوامع پیرامونی چیست؟ مگر نه اینکه استعمار و امپریالیسم، پس از آنکه در کشورهای غربی به مرحله سرمایه ‌داری و سپس رشد و توسعه و تولید کالای هرچه بیشتر رسید و عملاً عرصه را بر خود تنگ دید، با یک برنامه دقیق و حساب‌ شده، با دست ‌اندازی بر کشورهای سه قاره و حتی تهاجم‌ های سیاسی و نظامی به رقیبان خود در غرب و تحمیل انواع و اقسام معاهده‌ ها و قرارداد‌ ها و یا جنگ ‌های استعماری و امپریالیستی و تسخیر و تسلط بر جوامع پیرامونی، عملاً موجبات مسدود ساختن رشد و توسعه طبیعی این کشورها را فراهم ساخته است!؟ مصادیق این تهاجم ‌ها و دست ‌اندازی ‌های جنایتکارانه به عرصه‌ های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جغرافیایی، … کشورهای پیرامونی سه قاره و حتی برخی از همان کشورهای سرمایه ‌داری اروپایی و رقیبان پیشگام ‌شان در استعمار (اسپانیا، پرتگال، …) به قدری فراوان است که نیازی به ذکر شاهد و مثال نیست. 

اما «چپ» وانهاده٬ تمام همّ و غم خویش را به‌ کار بسته اند تا این امر واقعی و بدیهی در تاریخ بشری را تاجای ممکن٬ به سکوت و غفلت برگزار کرده وهمچون سخن ‌گویان لیبرال ونئولیبرال سرمایه ‌داری وابسته کشورهای پیرامونی، ذیلِ شعار «از ماست که بر ماست!»٬ از کنار این موضوع به سادگی گذر کند.

علت واقعی این است که اکنون این «چپ» وانهاده٬ به دلایل مختلف هم ‌راستا و در کنار نیرو های تجاوزگر و جنایتکار امپریالیستی٬ قرار گرفته و منافع واحد و مشترکی را دنبال می ‌کند؛ هر چند که خود به آن اذعان نداشته و به انکار آن می ‌پردازد. {تکیه از فرستنده}

3 ـ مسائل هویتی

با توجه به آنچه گذشت، عملاً با کنار گذاشتن ضمنی دیالکتیک و نقش استعمار و امپریالیسم٬ در تحلیل و تفسیر تاریخ متأخر و اوضاع کنونی کشورهای پیرامونی٬ از جمله کشور خودمان مشاهده می ‌شود که از سوی دیگر موضوعاتِ هویتی برای این «چپ» به اولویت تبدیل شده است. به بیان دیگر، موضوعاتی از قبیل منافع قومی، ملی، جنسی، جنسیتی، نژادی، زبانی، محیط زیستی و حتی مسایلی از قبیل جوانان، دانشجویان و موضوعات مربوط به فضای مجازی، هنری و ورزشی که همگی به درستی از مسایل و معضلات کنونی جوامع انسانی در همه کشورها و مناطق جهان می ‌باشند، در اولویت قرار داده شده‌اند؛ ولی این موضوعات به گونه‌ای جلوه داده می ‌شوند، که گویا این معضلات هستند که هر یک یا تمامی ‌شان عامل اساسی تغییر و تحول جوامع انسانی بوده و هستند و نه مبارزات طبقاتی برآمده از شیوه تولید و مالکیت و رشد نیرو های مولده که به عنوان موتور محرک تغییر و تحولات جوامع انسانی در تاریخ بوده‌اند.

بنابراین از نظر «چپ» وانهاده، اکنون و در سده بیست ‌و‌یکم دیگر٬ این موتور محرک {گویا} از چرخش و پیشروی بازایستاده است؛ و این معضلات و مشکلات به اصطلاح هویتی و محیط زیستی هستند که نقش اصلی را در تحولات اجتماعی بر عهده دارند.

واضح است که ناتوان و ناکارا دانستن روش دیالکتیکی در تفسیر مسایل جوامع انسانی و نیز نادیده گرفتن نقش استعمار و امپریالیسم، این «چپ» را ناگزیر ساخته است {تا} به دنبال مفری برای توضیح مسایل مبتلابه جامعه بشری باشد. به بیان دیگر، این «چپ» اکنون که نمی‌ تواند از دیالکتیک مطابق با خواسته‌ ها و امیالش سود ببرد، برای تعریف و توضیح جهان برساخته ذهن خویش، راهی جز پنهان شدن پشت معضلاتِ به واقع درست هویتی و محیط زیستی و مقدم دانستن آنها بر مبارزات طبقاتی ندارد؛ بنابراین حل معضلات و مشکلات را به صورتی جداگانه دیده و بنابر مقتضیات به جای مبارزات سخت و طاقت ‌فرسای طبقاتی در اولویت قرار داده است. تو گویی این مسایل و معضلات به تازگی سر بر آورده‌ اند و ابتدا باید به آنها پرداخت و آنگاه به مبارزه ی ضد امپریالیستی و تضاد ماهوی کار و سرمایه اندیشید. از این منظر است که برای این «چپ»، امپریالیسم به امری ثانوی و یا بسیار بدتر به مؤلفه‌ای غیر لازم و ضروری در شرایط کنونی جهان تبدیل شده که پرداختن به آن نوعی تلف کردن فرصت است و مبارزه ی طبقاتی نیز به طریق اولی٬ به امری ثانوی مبدل می ‌شود.

از نگاه و زبان این «چپ»، اکنون برای دستیابی به نوعی به اصطلاح هویت ‌یابی قومی؛ حتی می ‌توان از نیروهای امپریالیستی بهره برد و تا مدتی بر منطقه‌ای از یک کشور٬ سلطه یافت و با خدمت به امپریالیسم به برخی از نیات خود نیز جامه ی عمل پوشانید.

به عنوان نمونه می ‌توان از احزاب و گروه ‌های سابقا «چپ» و اکنون شوونیست کردی در اقلیم کردستان عراق و شمال سوریه نام برد که از همین شیوه تفکر و کردار استفاده کرده و اکنون به عنوان عوامل مستقیم امپریالیسم و صهیونیسم در منطقه عمل می‌ کنند؛ و بی پروا بر همین سیاق پای می ‌فشارند. آیا در هر دو منطقه یاد شده، این به اصطلاح «چپ» دوشادوش نیروی امپریالیستی و حتی به عنوان پادو نیروی متجاوز نظامی امپریالیسم ایالات متحد آمریکا٬ به اصطلاح به نوعی «خود مختاری» یا «خود گردانی» در سایه ی حضور تجاوزکارانه نیروهای امپریالیستی و صهیونیستی نرسیده است و در خدمت ‌رسانی به این نیرو‌های ارتجاعی گوی سبقت را از عقب ‌مانده ‌ترین جریان‌ ها نرُبوده ‌اند؟ گویا رسیدن به «استقلال» در پادویی امپریالیسم و صهیونیسم، هدف سال‌ ها مبارزه بوده که اکنون اینان به آن رسیده‌اند.

واضح است که اگر روزی به هر دلیل، نیروهای امپریالیستی و صهیونیستی، همانند آنچه در افغانستان پیش آمد، تصمیم به تَرک یا فرار از این مناطق بگیرند، باکی نیست؛ چرا که رهبران این جماعات که بار خود را بسته‌ اند و مردم بیچاره و فریب خورده نیز تاوان آن را پس خواهند داد. بنابراین، مجددا باید پرسید٬ نشان دادن این همه شیفتگی به رژآوای سوریه، با توجه به آشکار شدن وابستگی مستقیم احزاب مسلط کردی در اقلیم کردستان عراق و کردستان سوریه، در میان «چپ» وانهاده ی کشور خودمان برای چیست؟ «چپ» وانهاده‌ای که تا آنجا پیش رفته است که گاهی عنان اختیار از کف داده و بر نقش مخرب امپریالیسم، چشم می ‌بندد. هر چند که گاهی به ناچار و از سر استیصال و مصلحت به آن اشاراتی هم می ‌کند، ولی از شوق یافتن «اولین مناطق آزاد شده»، فریاد برمی آورد که بیایید و ببینید که در رژآوا، نه تنها «صد هزاران گل شکفته است!»، بلکه تشعشعات این رهایی به زودی به سایر مناطق غرب آسیا و شمال آفریقا و دیگر مناطق جهان نیز پرتو افکن خواهد شد.

از این «چپ» باید پرسید که این رفتار ضد مردمی و ضد ملی و ضد چپ با کدام یک از اصولی که خود را به آن پای بند می ‌دانستید یا می ‌دانید، تطابق دارد که گاهی بدون هیچ شرمی٬ از تجزیه کشور و جدا شدن اقوام و ملت‌ های واقع در کشورهای منطقه سخن می ‌گویید! آیا همین تفکر را به سایر مناطق جهان مثلا اوکراین هم تسری می‌ دهید و با همین زبانی که درباره ی جدایی اقوام و ملت‌ های ایرانی، عراقی، سوری و … سخن می‌ گویید٬ درباره منطقه دنباس (دونتسک و لوهانسک) هم سخن می‌ گویید یا چون رویداد های این مناطق بر سیاق منافع کوته ‌نگرانه ‌تان نیست، از این اصل صرف ‌نظر و بر آن چشم می‌پوشید و یا بسیار بدتر، آن را محکوم می‌ کنید تا «مشروعیت» دولت برآمده از کودتا و انقلاب رنگی اوکراین را بستایید؟

البته با توجه به نظر این «چپ» که روش دیالکتیکی ناتوان از شناخت برخی از مسایل است، در اینجا نیز همکاری با امپریالیسم و پادویی آن و در رأس آن امپریالیسم ایالات متحد آمریکا و صهیونیسم جهانی٬ صرفاً می ‌تواند ویژه بخش بزرگی از کشورهای سوریه ، عراق و لابد ایران باشد و دیگر مناطق قومی و ملی، در سایر نقاط جهان باید تابعی از امیال جهانی سرمایه یعنی امپریالیسم باشند و حق خود مختاری و خود گردانی برای آنانی که در مقابل امپریالیسم ایستاده ‌اند، امری حرام و برخلاف منافع و امیال «چپ» وانهاده است.

4 -- مبارزه طبقاتی 

در نهایت «چپ» وانهاده٬ از پس این نوع تفکر و نگاه به جهان، از دریچه ی تنگ معضلات و مشکلات هویتی و محیط زیستی٬ مبارزه ی طبقاتی را به شکلی وانهاده و آن را به آینده‌ای دور که همه این مسایل هویتی و محیط زیستی حل شده باشد، سپرده است. این «چپ» اکنون در منگنه‌ای گیر افتاده که از یک طرف می ‌خواهد و اصرار دارد که خود را چپ بنامد و بنمایاند؛ و هر از چندگاهی نوشته‌ هایی از منابع چپ هم به ترجمه و چاپ برساند؛ اما از طرف دیگر، تمام قلب و ذهنش با این مسئله درگیر است که امپریالیسم دیگر امری لایتغیر و بدون جایگزین است؛ و چون کشورهایی که توانسته‌اند به گونه‌ای خود را از چنبره این دیو برهانند، با هزاران مشکل ریز و درشت دست به گریبان‌اند، پس چه بهتر که ما نیز بر معضلات و مشکلاتی که به ظاهر طیف گسترده ‌تر و دم دست ‌تری از مردم به دنبال حل آنها هستند، یعنی مسائل هویتی و محیط زیستی که در واقع هم اموری مهم و حیاتی هستند، بپردازیم.

باید به این «چپ» یادآوری کرد که وقتی از مسئله زنان به صورت موضوع کلی و نه مشخص صحبت به میان می ‌آورید، نیمی از مردم جهان را فارغ از شرایط زیسته ‌شان، مورد خطاب قرار داده ‌اید و با عینیت مشخصی سروکار ندارید؛ و یا وقتی این همه از مسایل قومی و ملی سخن می ‌رانید، همین کنار گوش ‌تان با شعار های پان ترکی، استقلال «کوردی»، برتری‌ طلبی تکفیری و وابسته نضالی ‌ـ‌ عربی و یا ارتجاع وابسته و تکفیری مسلح بلوچ و … روبرو هستید که انگار قرار نیست آن را ببینید و به آنها بپردازید. معضلات و مشکلات جوانان، دانشجویان و سازمان‌ های غیردولتی محیط زیستی و طرفداران زندگی آزادانه ی سگ‌ های ولگرد و دیگر کانون‌ های توجه ‌تان، اتفاقاً به یاری رسانه‌ های قدیم و جدید وابسته به جریان غالب، دائماً در صدر خبرها قرار دارند. پس دیگر نیازی به زحمت زیادی برای آگاهی ‌بخشی به طبقه کارگر با تعریف موسع {و وسیع} آن و ایجاد تشکل‌ های صنفی نیروهای مولد و خدماتی شاغل در کارگاه‌ ها، کارخانه‌ ها، مزارع، بیمارستان‌ ها، مدارس و … که تمام روزشان را برای به ‌دست آوردن لقمه نانی٬ به شب می ‌رسانند و ظاهراً دسترسی مستقیم به آنان هم بسیار سخت است، نیست.

پرسش اصلی از «چپ» وانهاده این است که این تقلاهای بی ‌سرانجام چه ارتباطی به دیدگاه و اصول چپ دارد، اگر موضوعات و مسائل فقط مواردی است که دائماً از آنها سخن می ‌گویید که هم اکنون رسانه‌ های جریان غالب٬ به صورتی گوش کرکن و شبانه ‌روزی در حال تبلیغ و «افشای» آن هستند. پس دیگر چه نیازی به شناخت عمیق و جامع نظام جهانی سرمایه و امپریالیسم است؟!

این «چپ» اکنون رهبرانی جهانی هم یافته است که به جای تلاش برای تغییر جهان بر اساس دیدگاه رهایی‌ بخشی که بیش از یک و نیم سده از تبیین آن گذشته است، به دنبال بازگویی و همان‌ گویی شعارهایی است که ظاهراً دغدغه ی سخن‌ گویان سرمایه جهانی نیز هست. هم‌ صدایی با بلند گوهای سرمایه جهانی و جریان غالب رسانه‌ای٬ عمیقاً در این طیف از «چپ» رسوخ یافته است؛ و دائماً هم بر این هم‌ صدایی توسط «چپ» وانهاده ی ایرانی و جهانی اصرار ورزیده می ‌شود. در این میان آنچه بر زمین مانده، بی‌توجهی به مؤلفه‌ ها و اصولی است که بنیان‌ های چپ را نمایندگی می‌ کند.

بنابراین، اگرچه مشکلات هویتی و محیط زیستی (اقلیمی) معضلات بزرگی برای جهان می ‌باشند، اما حل آنها مستلزم ارایه راه حل ‌های مناسب و رادیکال (ریشه‌ای) برای مسایل اساسی جامعه و فاعلیت و عاملیت دادن به نیروهایی است که می‌ توانند مسایل بنیادین را که مبارزه طبقاتی در قلب آن قرار دارد، حل کنند. تاکید بیش از اندازه بر مسایل هویتی و محیط زیستی (اقلیمی) و اولویت بخشی به آنها٫ در واقع نادیده انگاشتن اقدامات بنیادینی است که می ‌توانند روابط استثمارگرانه را تغییر دهند. از این رو، اولویت ‌بخشی به مسایل هویتی و محیط زیستی٬ اکنون گریزگاهی برای سرمایه ‌داری فراهم ساخته تا از این طریق اذهان را از مشکل اصلی که همانا استثمار نیروی کارِ کلیه جوامع مرکز و پیرامون و به صورت مضاعف٬ مداخلات همه جانبه کشورهای امپریالیستی در امور جوامع پیرامونی است، دور سازد. همراهی و همصدایی با ریاکاری امپریالیستی که نمونه‌ های آن در کنفرانس ‌های اقلیمی در پاریس و گلاسکو به روشنی مشاهده شد، هرگز نمی ‌تواند به عنوان برنامه اصلی چپ٬ قلمداد گردد.

«چپ» وانهاده با کنار گذاشتن شیوه ی شناخت دیالکتیکی٬ بدون ارایه ی جایگزینی برای آن و نادیده انگاشتن ولو ضمنی امپریالیسم در دوران به شدت حساس و تعیین‌ کننده کنونی و تضادش با نیروهای کار٬ در تعریف موسع {و گسترده ی} آن؛ و سرانجام کنار کشیدن از مبارزه سخت طبقاتی، حتی به گونه‌ای شرمگینانه و اصرار بر اولویت‌ بخشی به مبارزات حوزه‌ های هویتی، به ویژه مبارزه قومی و ملی و همچنین کنشگری در حوزه محیط زیست و تلاش برای جلب مشارکت به ظاهر حد اکثری و عام در این زمینه‌ ها، عملاً بنیان‌ های فکری چپ را کنار گذاشته و اصرار بر نمایاندن خود به مثابه چپ، در واقع به سخره گرفتن این اندیشه رهایی ‌بخش است. چه بداند و چه نداند!

----

(*)- چیزی که بی اهمیت باشد – {واژه یاب - مجله ی “ نورگرام”- فرستنده}