افقی که پس از بحران اوکراین گشوده خواهد شد

طیار یزدان پناه لموکی

تنظیم و ارسال از: حسین تلاش

19.03.22

بنا به تعریف متعارف، آن چه در بطن واقعه بحران اوکراین در جریان است به نگاهی براین پایه استوار است که" ایالات متحده درحال افزایش توانایی های رقابتی خود درجهان به هرقیمتی است")1(

 بدین منظور “هدف از ایجاد چنین مناقشه ای از جانب امریکا و منظومه ناتوئی اش به بردگی کشاندن اوکراین [متمرکز است که به طریق اولی] تهدیدی حیاتی برای امنیت روسیه [به شمار می رود] “(2)؛ این رویکرد راهبردی پیش از این در فوریه   2014 نیز از جانب رئیس جمهور وقت کشور کوبا،

 ژنرال ارتش رائول کاسترو با پوتین مطرح شد که : ” در حال حاضر در اوکرائین وقایع هشدار دهنده ای رخ می دهد. دخالت قدرت های غربی باید متوقف شود … نباید فراموش کرد که این وقایع می تواند پیامده ای های بسیار جدی برای صلح و امنیت بین المللی به دنبال داشته باشد “ (3)

هشدار دوم کوبا  از جانب رئیس جمهور  میگل دیاس کانل برمودس در اجلاسیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد ابراز شد که: “ گسترش مداوم ناتو به سوی مرزهای روسیه خطرات جدی با خود به همراه خواهد داشت که با اعمال تحریم های خود سرانه، که ما با آن مخالفیم ، تشدید می گردد”. ایشان در ادامه افزودند:" ما از الایات متحده و ناتو می خواهیم که با خواست های موجه ، تضمین های امنیتی از سوی فدراسیون روسیه که حق دفاع از خود را دارد ، برخورد جدی و واقع بینانه کنند" (4)

     در چارچوب این سمت گیری ، حزب کمونیست آلمان در بیانیه تحلیلی خود از واقعه اوکراین نخست به این نکته اشاره دارد که :” حزب کمونیست آلمان از ارزیابی اقدامات فدراسیون روسیه خوداری می کند اما خاطر نشان می کند که دلایل برگزیدن چنین راهکاری توسط روسیه ، استراتژی ضد روسی است که به طور سیستماتیک هشت سال است توسط غرب دنبال می شود . “)5( 

این ارزیابی هشیارانه در بیانیه وزارت خارجه کوبا هم آمده  که :” کوشش ایالات متحده آمریکا برای گسترش گام به گام ناتو تا مرزروسیه ، تهدیدی برای امنیت ملی روسیه و همین طور صلح در منطقه و جهان است.  ایالات متحده هفته هاست که روسیه را تهدید می کند و افکار عمومی جامعه بین المللی را منحرف می سازد و مدام “ تجاوز گسترده “ در پیش به اوکراین را تبلیغ کرده و هشدار می دهد“ )6(

با همین رویکرد، حزب کمونیست آمریکا نیز در بیانیه ای جداگانه منشا این تجاوز تحمیلی به حریم “ امنیت ملی روسیه “  را مربوط به دهها سال قبل دانسته که “ بیش از 30 سال است، روسیه از ناتو تقاضا کرد تا توسعه طلبی را به پایان برساند . نگرانی امنیتی روسیه را جدی بگیرد . اما سردمداران ایالات متحده – اتحادیه اروپا – ناتو نه تنها نگرانی امنیتی روس ها را نادیده گرفتند، بلکه زمانی که ارتش اوکراین با تسلیحات تهیه شده توسط ایالات متحده – ناتو به ساکنان دونباس شلیک کرد، سکوت اختیار کردند و در نهایت نیز راه را برای در گیری امروز هموار ساختند … آن ها بار ها در طول سی سال گذشته با گسترش ناتو، از 12 کشور به 30 کشور و در سال 2022، با نزدیک شدن 600 مایلی به مرز روسیه ، وعده های خود را زیر پا گذاشتند.“)7(

لازم به اشاره است بنا به تصریح بیانیه هیات رئیسه حزب کمونیست فدراسیون روسیه  “ زمینه ساز ورود روسیه درنزاع پیشرو، [ناشی از] اقدام  تجاوز کارانه نازی ها اوکراین، علیه  جمهوری خلق دونباس صورت گرفت”. در بیانیه مزبور هم چنین آمده که” : پس از در خواست رهبر ی جمهوری خلق دونباس ، مقامات فدراسیون روسیه عملیات نظامی و سیاسی خودرا با هدف وارد کردن ضربه به متجاوزان و تحریک کنندگان نازی و برای برقراری صلح آغاز کردند.هدف از این اقدامات انجام شده ، تضمین صلح در دونباس ، ایجاد ایمنی برای فدراسیون روسیه در مقابل تهدیدات فزاینده ایالات متحده و ناتو می باشد  .“(8)در واقع آزاد سازی اوکراین از دست نازی ها وبی طرفی آن (امتناع از پیوستن به ناتو) از جمله خواست های محوری مقامات فدراسیون روسیه باید ارزیابی کرد .

   شایان ذکر است دبیر کل حزب کمونیست هند “سیترام یچوری“ طی سخنرانی ای در رابطه با شکل گیری ناتو و نقش آن در دوران جنگ سرد و نیز پرداختن به مساله کنونی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی  به واقعه اوکراین ورود کرد و گفت: ” سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) [که] پس از جنگ جهانی دوم ، برای تشدید جنگ سرد و رو در رویی نظامی با اتحاد جماهیر شوروی و متحدان سوسیالیستی اروپای شرقی شوروی، تشکیل شد و در ادامه  همچنین ده سال بعد و با تشکیل پیمان ورشو برای رو در رویی با پیمان ورشو موجه نشان داده شد .ناتو بازوی نظامی جنگ ایدئولوژیک بر ضد سوسیالیسم در زمان جنگ سرد بود.  با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، پیمان ورشو نیز از بین رفت. ازاین روی، هیچ منطقی برای ادامه ناتو وجود نداشت.  همان زمان که دیگر دلیلی برای ادامه فعالیت ناتو وجود نداشت این سازمان می بایست از بین برده می شد . [ما] در ژانویه 1992 در چهاردهمین کنگره حزب کمونیست هند قطع نامه سیاسی ای به تصویب رساندیم که در آن گفته اش:

 ”با این که پیمان ورشو برچیده شد ناتو هنوز دست نخورده باقی مانده است. و به طور یکدست در جنگ خلیج [فارس] به کار گرفته می شود . قدرت های ناتو تصمیم گرفته اند راهبرد خود را اصلاح کنند و یک نیروی واکنش سریع برای مداخله فوری متشکل از نیروی های نظامی هر کشور عضو به راه بیندازند”.

همچنین قطع نامه، خواهان برچیده شدن پایگاه های نظامی در سراسر جهان . پایان دادن به تولید جنگ افزار های جدید و کاهش نیروهای نظامی و نابودی سلاح های هسته ای شد. منتها “ امپریالیسم ایالات متحده به جای برهم زدن ناتو، به گسترش این سازمان به سمت شرق شتاب داد … درسال 1990 ، 16 کشور عصو ناتو بودند .

 در سال 1999، لهستان ، مجارستان ، و جمهوری چک به آن پیوستند . در 2004 بلغارستان، استونی، لتونی، لیتوانی، رومانی، اسلواکی  و اسلوانی  در سال 2009 آلبانی و کرواسی، در سال 2017 مونته نگرو و مقدونیه شمالی به آن پیوستند و سپس در سال 2021 بوسنی و هرزگوین به آن افزوده شدند. بنا براین به جز اوکراین و گرجستان، کم وبیش همه کشورهای اروپای شرقی به ناتو پیوستند و 175000 هزار سرباز ناتو در مرزهای روسیه جای گرفتند”. (9)

   شایسته یاد آوری ست در 22 فوریه 2014 احزاب کمونیست و کارگری جهان در همبستگی با مردم اوکراین، طی نشستی در بیروت، بیانیه ای صادر کردند که وضعیت کنونی اوکراین را به درستی پیش بینی کرده بودند که:

”… شرایط بحرانی سیاسی و اقتصادی شدید کنونی در اوکراین، موجب سر بلند کردن فاشسیم شده است، که حاصل مستقیم آمیزه ای از ناسیونالیسم، بیگانه هراسی، روس هراسی و تعصب ناسیولیستی بورژایی اوکراین است که خود دولت نیز به این پدیده ها وتضادها به طور مستقیم دامن زده است".(9)

  با توجه به برخی نمونه های آمده علیه  اقدام تجاوز کارانه امریکا در سطح جهان به ویژه  پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، به طور غالب ازجانب احزاب کمونیست جهان، مواصع مشترکی بیان می شود  چنان که  در بیانیه هیات رئیسه کمیته مرکزی حزب کمونیست فدراسیون روسیه در این زمینه اشاره شد که:

”میلیتاریزه شدن اروپای شرقی پس از انحلال پیمان ورشو مشهود است. نیات تهاجمی واشنگتن در روند نابودی یوگسلاوی به وضوع محقق شد… “ (10) علاوه بر دو مورد مذکور حزب کمونیست امریکا در بسط موضوع مورد نظر طی تحلیلی به این مهم اشاره می کند که:

«بعد از فروپاشی اتحادشوروی به دست ضد انقلاب در سال 1991 … گستاخی و غرور آمریکا ناشی از پشت سر گذاشتن، و جشن و شادی دکترین “پایان تاریخ “ و هژمونی نظم لیبرالی غربی تحت رهبری واشنگتن، به عنوان قدرت تک قطبی آن است. آنها به عجله دست به کار شدند تا با بکار گیری خشونت، جهان را به شکل سیستم سرمایه داری خود باز سازی کنند … ». در مورد یوگسلاوی  بر آنند که:”که ایالات متحده آمریکا و ناتو، یوگسلاوی سوسیالیستی را دردهه 1990 با خشونت تجزیه، و بالکانیزه کرد، در نهایت کوزوورا به عنوان یک تحت الحمایه و پایگاه نظامی خارج  ازخاک صربستان ایجاد کرد...

...متاسفانه، به نظر می رسد که بسیاری  در بمباردمان بلگراد، قتل عام ها، استفاده از سلاح های رادیو اکتیو ضعیف شده ، ایجاد تنش های قومی – مذهبی که توسط امپریالیست های ایالات متحده ، اتحادیه اروپا و ناتو را به راحتی فراموش کردند “ (11) و در ادامه به تروریسم دولتی امریکا و بازوهای نظامی اش در خاورمیانه بزرگ می پردازد که: ” ایالات متحده، ناتو به نابودی افغانستان، عراق، لیبی، سوریه  و یمن ادامه دادند . در سال 2014 ، ایالات متحده، ناتو، کودتای فاشیستی را در اوکراین علیه دولت منتخب دموکراتیک در اوکراین ترتیب دادند [تا] یک حکومت نظامی فاشیستی را به قدرت [برسانند] که خاطره میراث استفان باندرا رهبر فاشیست سازمان ملی گرایان اوکراین در جنگ جهانی دوم که مسئول قتل 20000 یهودی اوکراینی بود، دو باره باز سازی و احیا کرد. “ (12)

بیانیه در ادامه به نکته ای دیگر نیز توجه نشان داده که : روسیه و اتحاد جماهیر شوروی دو بار اروپا را از استبداد نجات دادند … اکنون یک بار دیگر دشمن فاشیستی برای محاصره روسیه به حرکت در آمده است در این [رویارویی [ناتو و حکومت فاشیستی به وجود آمده … مشترکا عمل می کنند. این حرکت به سادگی توسط فدراسیون روسیه قابل تحمل نبود، بنا بر این دست به عملیات نظامی مبادرت ورزید “… 

 بیانیه به مورد دیگر نیزاشاره دارد: ”این واقعیت که نگرانی های امنیتی روسیه در رابطه به اوکراین، گسترش ناتو، سلاح های هسته ای کنار گذاشته شده است، ریا کاری و بدبینی عمیق ایالات متحده آمریکا  و کشور های متحد آن را در ناتو نشان می دهد.”(13)

 نکته قابل توجه دیگر در این بیانیه، در باره جنگ و رویکرد فکری کلیه احزب چپ، در این باره است که متفقا بر آنند: ” ما در نهایت با جنگ مخالفیم . جنگ میان دولت های سرمایه داری، در نهایت به طبقه کارگر آسیب می رساند و فقط به نفع طبقات حاکم تمام می شود . با این حا ل، هنگامی که امپریالیسم وفاسشیم طبقه کارگر را تهدید می کند، گاهی لازم است مانند 1941، با زور با آن ها مقابله کرد . جنگ ضد فاشیستی یک جنگ عادلانه است  …  ما تشخیص داده و تصدیق می کنیم که این ایالات متحده و ناتو هستند که عامل اصلی این در گیری است(14).

   اگر نشست مجمع عمومی سازمان ملل را به عنوان یک مرجع مهم بین المللی دربازتاب نگاه کشورهای عضو نسبت به بحران اوکراین در نظر گرفته شود . کشوری های که از دادن رای محکومیت روسیه امتناع کردند بسیار قابل توجه اند در گزارش بی بی سی کشور های عمده ای که از دادن رای محکومیت خود داری کردند، آمده است:

 “ابر قدرت های آسیا  چین، هند رای ممتنع دادند و ایران و پاکستان هم رای ممتنع دادند . کشور های عرب و خاورمیانه در حاشیه ماندند.” 15 (محکوم نکردند) آنچه می شود به این لیست اضافه کرد . در افریقا زیمباوه، سنگال، افریقای جنوبی، سودان، اوگاندا، تانزانیا، جمهوری افریقای مرکزی در امریکای جنوبی برزیل، کوبا، ونزوئلا ودیگر کشور ها …

گفتنی است تنها  برزیل، هند، چین و افریقای جنوبی نزدیک به نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می دهند. اگر دیگر کشورهای که در آسیا، افریقا و امریکا جنوبی از دادن رای علیه روسیه خودداری کردند را به آن اضافه کنیم امریکا، اتحادیه اروپا و ناتو  در این نمایش بین المللی توفیقی نداشتند. گفتنی است سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه  در گفت و گوبا با خبرنگاران گفت:

“من به شما اطمینان میدهم و کاری را انجام خواهیم داد که دیگر به هیچ وجه وابسته به غرب نبوده باشیم . و این قطعا ثابت گردید که غرب شریک قابل اعتماد ما هرگز نخواهد بود … “(16) آنچه از این گفت و گو مستفاد می شود٬ آن است که سرمایه داری حاکم بر روسیه نه به نازی ها نزدیک است، نه تحت سلطه همه جانبه غرب قرار دارد. مورد دیگر پشتیبانی برزگترین احزاب کمونیستی جهان در کنار حزب کمونیست روسیه و اوکراین علیه نازی های حاکم بر اوکراین، امریکا، اتحادیه اروپا و ناتو ست.

   دیگر آن که تحریم خرید نفت و گاز روسیه و جلوگیری ایالات متحده از انتقال گاز روسیه از طریق خط لوله نورد استریم 2 است . هدف از این برنامه راهبردی آن است که تا اروپا ناگزیر به واردات گاز مایع گرانتر از امریکا شود . بدیهی ست موج این گرانی  تنش های گسترده ای را در میان مردم اروپا به همراه خواهد داشت و نسبت به این تمامیت خواهی نظام حاکم بر آمریکا دست به واکنش گسترده ای خواهند زد. 

 در ادامه رویگردانی ها از سیاست های تحمیلی امریکا، اتحادیه اروپا و ناتو،  باید از هند و چین  یاد کرد که در شرایط کنونی چه به لحاظ تجاری، نظامی و مالی با روسیه مناسبات استواری دارند … بنا به تحلیل راشا تودی و رویترزدراین مورد:  به نفع هند خواهد بود که در کنار روسیه بماند(17) و هم چنین در مورد چین بنا به گزارش دوئیچه وله به نقل از وزیر امور خارجه این کشورگفته شد “ دوستی پکن و مسکو استوار و همه جانبه است “ (18) نکته قابل توجه  گزارش سرویس اطلاعاتی آلمان از جنگ در اوکراین  است که:

”درحال حاضرهیچ مدرکی بر این که تهاجم روسیه به اوکراین باعث تضعیف قدرت و نفوذ پوتین شده باشد، وجود ندارد. بلکه بر عکس، اطرافیان رئیس جمهور روسیه هم چنان به او وفادارهستند “(19)

   نتیجه آن که در آینده پیش رووقوع دو رویداد مهم را باید انتظار داشت. نخست بنا به اظهارات لاوروف: ”ما هر کاری انجام میدهیم تا دیگر به هیچ وجه در آن بخش از زندگی خود که رای مردم ما اهمیت تعیین کننده ای دارد به غرب وابسته نباشیم و این درس خوبی بود هم برای ما و هم برای جهان” (20)

 بنا به اظهارات آمده از جانب وزیر امور خارجه روسیه در آینده نزدیک باید در انتظار تحول تازه ای در مناسبات اقتصادی – اجتماعی و سیاست داخلی روسیه با سمت گیری به نسبت مردمی بود. 

 مورد دیگر “همایش جهانی حزب های کمونیست و کارگری جهان در 15 سپتامبر (24 شهریور- سنبله 1401) 2022 در کوباست “. این طور به نگاه می آید که در این نشست یکپارچگی و وحدت نظر میان احزاب کمونیست، نسبت به بحران اوکراین فشرده تر خواهد شد، تحلیل از اوضاع بحرانی جهان سرمایه داری دقیق تر و متمرکز تر تبیین می گرد. تئوریزه کردن شرایط نوین جهانی پس از بحران اوکراین ،شکل تازه ای به خود خواهد گرفت . شکاف بین جامعه سرمایه داری تظاهر بیش تری از خود نشان خواهد داد.

1 ـ بیانیه هیات رئیسه کمیته مرکزی حزب کمونیست فدراسیون روسیه 

 2 ـ همان ماخذ 

3 ـ بیانیه وزارت خارجه کوبا 

4 ـ همان ماخذ 

5 ـ بیانیه حزب کمونیست آلمان : در کنار مردم دونباس علیه تحریم ها 

6 ـ بیانیه وزارت خارجه کوبا 

7 ـ بیانیه حزب کمونیست آمریکا ، در مورد عملیات نظامی روسیه در اوکراین 

8 ـ بیانیه هیات رئیسه کمیته مرکزی حزب کمونیست فدراسیون روسیه 

9 ـ بیانیه احزاب کمونیست وکارگری جهان در همبستگی با مردم اوکراین 

10 ـ بیانیه هیات رئیسه کمیته مرکزی حزب کمونیست فدراسیون روسیه 

11 ـ بیانیه حزب کمونیست آمریکا 

12 ـ همان ماخذ 

13 ـ همان ماخذ 

14 ـ همان ماخذ 

15 بی بی سی 2 مارچ 2022 

16 ـ سرگی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه . گفت و گوی مطبوعاتی 

17 ـ ماخذ اینترنت 

18 ـ دویچه وله 20 / 12 / 1400 

19 ـ دویچه وله 13/12/1400 

20 ـ همان ماخذ پیشین در یافت 15 مارچ 2022