«طرح صلح» ترامپ یک دام است که روسیه نباید در آن گرفتار شود

دیدگاهی رایج، نه تنها در غرب بلکه در روسیه نیز وجود دارد مبنی بر اینکه پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به سود کرملین در بحران اوکراین خواهد بود. با این حال، این تصور فریبنده است.
نویسنده: ولادیسلاو سانکین
ترجمه جنوب جهانی
واکنش اولیه مسکو به پیروزی قطعی ترامپ، نامزد جمهوری‌خواه، بسیار خونسردانه بود. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، گفت: «ما نسبت به رئیس‌جمهور منتخب آمریکا دچار توهم نیستیم.» اما چرا باید نسبت به ترامپ توهمی وجود داشته باشد؟ در این سخن زاخارووا اشاره‌ای ظریف وجود دارد که نشان می‌دهد سیاست روسیه شاید در گذشته گاهی دچار این توهمات بوده است.
در مسکو، در مورد رئیس‌جمهور جدید آمریکا هیچ توهمی وجود ندارد. حتی دیمیتری مدودف که پیش از انتخابات درباره «اجماع ضدروسی» در دو حزب اصلی آمریکا هشدار داده بود، پس از پیروزی ترامپ به طور مثبت اظهار داشت که ترامپ ویژگی «مفیدی» برای روسیه دارد و آن اینکه او یک تاجر عمل‌گرا است و تمایل ندارد برای دست‌نشاندگانی مانند زلنسکی هزینه کند. پیام مدودف چنین بود: «ما همه بزرگسال هستیم، دونالد، اگر پیشنهاد خوبی داشته باشی، می‌توانیم با تو مذاکره کنیم.»
آمادگی روسیه برای مذاکره را ولادیمیر پوتین نیز طی سخنرانی طولانی خود در فوروم والدای تأیید کرد. او به ترامپ برای پیروزی‌اش تبریک گفت و او را «مردی شجاع» خواند. این ژست مودبانه، آغازی بود برای یک بازی بزرگ و پیچیده دیپلماتیک بین روسیه و ایالات متحده با ریاست‌جمهوری جدید در آمریکا.
به طور کلی، ترامپ از تصویر مثبتی در رسانه‌های روسیه برخوردار است. او برخلاف بایدن، پیوند شخصی با اوکراین ندارد و همچنین رویکرد او نسبت به روسیه منفی نیست. افزون بر این، به عنوان یک محافظه‌کار به ارزش‌های روسیه نزدیک‌تر است. فیلسوف معروف روس، الکساندر دوگین، در واکنش اولیه‌اش به پیروزی ترامپ به وضوح خوشحال بود و گفت: «ما پیروز شدیم!» منظور او از «ما»، نیروهای سنت‌گرا و ضد جهانی‌سازی بود. پیام او بلافاصله از سوی کارلو ماسالا، استاد دانشگاه بوندس‌وهر آلمان، با لبخند منتشر شد.
اما دوگین بعدتر هشدار داد: «بهتر است با ترامپ درباره اوکراین مذاکره نکنیم، چون آتلانت‌گراها به او چیزی مسموم و شبه توافق می‌دهند که برای ما غیرقابل قبول است.» اما آیا دوگین واقعاً مطمئن است که این آتلانت‌گراها هستند که تلاش می‌کنند ترامپ را به دام بیندازند؟
نگاهی به «طرح اوکراین» که از تیم ترامپ به رسانه‌ها درز کرده، این مسئله را روشن می‌کند. یکی از پیشنهادات این است که اوکراین دست‌کم به مدت ۲۰ سال به ناتو نپیوندد. اما بعد از آن چه؟ آیا اوکراین سرانجام وارد ناتو می‌شود؟ به علاوه، روسیه می‌تواند مناطق تحت کنترل فعلی خود را حفظ کند، اما باید در امتداد خط مرزی، یک منطقه غیرنظامی ایجاد شود که تحت نظارت نیروهای «اروپایی» باشد. در مقابل، آمریکا به تسلیح اوکراین ادامه می‌دهد تا از حملات احتمالی روسیه جلوگیری کند. همچنین برنامه‌هایی برای آموزش سربازان اوکراینی و سایر حمایت‌ها نیز در نظر گرفته شده است.
یادآوری می‌کنیم: اولین تسلیحات مرگبار مانند سامانه‌های ضدتانک «جاولین» و سلاح‌های سبک در اولین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، در دسامبر ۲۰۱۷ آزاد شدند. در همان ماه، ترامپ اورشلیم را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت و در مارس ۲۰۱۹ نیز بلندی‌های جولان را به اسرائیل واگذار کرد. ترامپ شخصاً دستور قتل قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه پاسداران، را صادر کرد. هرچند ترامپ جنگ بزرگی آغاز نکرد، اما درگیری‌های موجود را با منابع فراوان شعله‌ور کرد.
در غرب، به‌طور علنی اعلام می‌شود که هدف اصلی «آتش‌بس در خط مقدم» تجدید قوا و تقویت نیروهای اوکراینی و تأمین آن‌ها با تسلیحات و بودجه است. به همین ترتیب، باید ضمانت‌های جدیدی برای کی‌یف فراهم شود. با این حال، از تضمین‌های امنیتی برای روسیه که از دسامبر ۲۰۲۱ خواسته شده، هیچ خبری نیست.
از اهداف صریح عملیات نظامی روسیه مانند خلع سلاح و رفع نازیسم، چیزی از زبان سیاستمداران غربی شنیده نمی‌شود. اگر اشاره‌ای به آن شود، تنها به تمسخر گفته می‌شود که اتهام نازیسم علیه اوکراین «نادرست است». حتی محافظه‌کاران آمریکایی نیز با این ادعا همدلی ندارند.
این مسئله نباید تعجب‌آور باشد. ترامپ نیز برایش مهم نیست که روس‌ها چه دغدغه‌هایی دارند. برای او مهم است که بحران اوکراین را طوری خاتمه دهد که هزینه‌ای برای آمریکا نداشته باشد. حتی اگر روسیه در میز مذاکره به ترامپ «نه» بگوید، او احتمالاً کمک‌های نظامی به اوکراین را افزایش خواهد داد؛ چراکه چه کسی چنین ابزار فشاری را از دست می‌دهد؟
علاوه بر این، «دیپلماسی بُرد-بُرد» برای انگلوساکسون‌ها بیگانه است، موضوعی که پوتین نیز در سخنرانی والدای خود به آن اشاره کرد. مهم نیست چه کسی مذاکره می‌کند، از نگاه آنان راه‌حل نباید به گونه‌ای باشد که روسیه پیروز به نظر برسد. مایک پمپئو، گزینه احتمالی جایگزینی بلینکن، بر این نکته تأکید دارد. نام‌هایی همچون ریچارد گرنل و مارکو روبیو نیز به عنوان گزینه‌های وزارت خارجه مطرح‌اند. اگر کسی از میان خوانندگان ما در اظهارات این افراد کوچک‌ترین نشانه‌ای از تمایل به توافق با روسیه یافته، می‌تواند در بخش نظرات با ما در میان بگذارد.
اگر ترامپ حتی به «متحدان وفادار» خود تعرفه‌های گمرکی وضع کند، این سیاست قطعاً در برابر روسیه نیز اعمال خواهد شد. سرمایه‌گذاری‌های کلان در تولید نفت داخلی آمریکا نشان می‌دهد که ترامپ مصمم است روسیه را از بازار پرسود نفت کنار بزند. از دست دادن این منبع درآمد می‌تواند روسیه را در مسئله اوکراین انعطاف‌پذیرتر کند.
واقعیت این است که تغییر تیم در واشنگتن فرصتی برای مانورهای دیپلماتیک ایجاد می‌کند. به گفته یلنا پانینا، تحلیلگر روس، این تلاش‌ها می‌تواند به نوعی دستکاری‌های نظامی-دیپلماتیک نیز تعبیر شود. انتظار می‌رود که دولت جدید آمریکا با جدیت تلاش کند محور مسکو-پکن-پیونگ‌یانگ-تهران را از هم بپاشد، بریکس را تضعیف کند و وفاداری روسیه را جلب کند تا آن را به متحد ایالات متحده در برابر چین تبدیل کند. در این سناریو ممکن است به روسیه وعده‌های جذابی داده شود.
پانینا تأکید می‌کند که ورود ترامپ به کاخ سفید در بسیاری از روس‌ها این توهم را به وجود آورده که ممکن است «با مسالمت» بر سر اوکراین به توافق برسند. این بزرگ‌ترین خطر است. روسیه همواره اعلام کرده که از اصولی که پوتین در ۱۴ ژوئن مطرح کرده است، کوتاه نخواهد آمد؛ این اصول شامل به رسمیت شناختن چهار استان به عنوان خاک روسیه و اهداف دیگر عملیات نظامی است.
اما در شرایط سیاسی داخلی نامشخص ترامپ، روسیه ممکن است وسوسه شود که برای «ایجاد فضای مذاکره»، فعالیت‌های نظامی در اوکراین را متوقف کند.

 بقایای این سنت دیپلماتیک که می‌توان آن را «گورباچوفیسم» نامید، هنوز در تفکر سیاست خارجی روسیه وجود دارد. در میان بخش‌های تجاری و بانکی و همچنین مقامات دولتی، همچنان نیروهای پرنفوذی وجود دارند که به دنبال یک «راه‌حل صلح‌آمیز» یا حداقل یک آتش‌بس هستند.
اما چنین توافقی در شرایط فعلی، سنگ‌بنای شکستی به تأخیر افتاده خواهد بود. هیچ وقفه، ژست حسن نیت، یا امتیازی نباید ارائه شود مگر آنکه تضمین‌های محکم برای تأمین امنیت روسیه و سایر خواسته‌های آن وجود داشته باشد. کارشناسان روسیه در مورد عملیات نظامی اتفاق‌نظر دارند که نباید هیچ عقب‌نشینی‌ای صورت گیرد.
این باید اصل سیاست دیپلماتیک روسیه برای چهار سال آینده باشد: هیچ عقب‌نشینی نباید وجود داشته باشد.