زرغونه "ولى" ؛ از  جرمنى 

به پيشواز ازهشتم مارچ روز همبستگى زنان جهان!

زنان افغانستان و سنت و تبعیض جنسيت

١- سنت چيست ؟ 

نا برابرى جنسى كه از شروع تاريخ بشريت تا امروز افراد جامعه راهمرايى مى كند؛ درزمان هاى مختلف شرايط فرهنگ در تغيير بوده است واين نا برابرى هاى جامعه از يكی  به ديگری منتقل شده است.

دانشمندان، هچو(ايوت، پاملا،1376،ص49). الپرت نابرابري جنسي و تبعيض اجتماعي زن درجامعه مردسالار را تحت تاثيرعوامل فرهنگي و خانوادگي مى بيند. زيرا فرد را كاملاً محصول شرايط اجتماعي مي‌داند. (الپرت،1954).

حال با توجه به نظريات این دو صاحب نظر كه در يك جامعه غربي معتقد اند ادعاي قوانين  درآن دو جوامع به اين است كه تبعيض عليه زنان وجود ندارد مي‌بينيم كه درعمل نابرابري جنسيتي وجود دارد و تابع فرهنگ جوامع است.

به اين أساس نابرابرى جنسى كه در كشور ما ريشه ژرف وعميق دارد و روح مردم ما باخون ورگ انان عجين است و بصورت قطعآ بنياد اين نابرابرى روز تا روزو بيشتر از پيش رشد و توسعه مى يابد.

در جامعه اى كه مردم ما زندگى دارند ادامه زنده گى در خلاء سنت و مدرنيته معلق است  و فرد نمىتواند با نابرابرى كه با خشم درعمق ابعاد اين جامعه جا گزين است بيشتر در مقاومت بپردازند ومبارزات نهاد هاى مدنى هم چندان تاثير بيشتر ندارد زيرا:

ـ در كشور ما بيشتر زنان و مردان در تقابل همديگر قرار دارند و كمرنگى زنان و مشاركت  های اجتماعی شان بسيار درسطح پايين و ناچيز قرار دارد، حتى مكاتب دختران و پسران  جدا است؛

- دختران در دوره كودكى به فروش مى رسند و به زنى مردان بزرگ سال داده مى شوند؛

- بيسوادى بيشتر زنان نسبت به مردان وغيره مشكلات كه در بحث جا داده خواهد شد؛

- ازدواج هاى جبرى؛

- حجاب و روپوشى زنان؛

- حاكميت و تصاحب بى قيد شرط زن توسط شوهر يا  مردان خانواده بنام ناموس؛

- حق طلاق و حق اولاد بعد از طلاق (مردان)؛

- وغيره مشكلات كه تك شمارى  اين صفحه گنجايش انرا ندارد. 

به اين أساس در اغاز به معرفى سنت و تبعيض مى پردازيم:

سنت و يا تبعيض در أصل دو معناى متغير دارند؛ ولى در تامين روابط اجتماعى افراد با هم

در تنگها تنگ ارتباط مستقيم دارند.  

- فرهنگ يا سنت چيست؟

گر چه فرهنگ بيشتر از٤٠٠ تعريف مختلف دارد؛ ولى در عصر اوستا فرهنگ چنين به  معرفى گرفته شده  است: 

- فرهنگ يا سنت از واژه (فر و هنگ) تركيب شده است.

فر به معنای پيش و هنگ به معناى كشيده شده،يعنى پيش كشيدن يا فرا كشيدن است  و يا 

مجموع عنعنات، رسوم، مذهب حاكم در جامعه فرهنگ ان است. 

وَيَا در برخی تعاریف، فرهنگ دربرگیرنده ی اعتقادات، ارزشها و اخلاق و رفتارهای متأثرازاین سه، وهمچنین آداب و رسوم و عرف یک جامعه معین تعریف می شود. در گونه ای دیگر از تعاریف، آداب و رسوم شالوده  اصلی فرهنگ تلقی می شود و صرفاً ظواهر رفتارها،  بدون در نظر گرفتن پایه های اعتقادی آن، به عنوان فرهنگ یک جامعه معرفی می گردد. 

و بالاخره در پاره ای دیگر از تعاریف، فرهنگ به عنوان «عاملی که به زندگی انسان معنا و جهتمی دهد» شناخته می شود.

واما از ديگاه جامعه شناسی علمی: فرهنگ عبارتست ازمجموعه ای ارزشهای مادی ومعنوی جامعه ی بشری که در جريان فعاليت اجتماعی ـ تاريخی آن ايجاد شده است. فرهنگ فعاليت خلاق انسانها را برای بوجود آوردن اين ارزشها و نحوه ای کسب و انتقال آنها را نيز در بر می گيرد.

فرهنگ دارای دوجانب بهم پيوسته است: فرهنگ مادی و فرهنگ معنوی.

فرهنگ مادی عبارتست از مجموعه ی وسائل توليدی، تکنيک، تجربه ی توليد وسايرارزشهای مادی که يک جامعه در هرمرحله از تکامل تاريخی خود دراختيار دارد.

فرهنگ معنوی مجموعه ای دستاوردهای جامعه را در همه ی زمينه های علم و هنر و اخلاق و فلسفه [ ايده ئولوژی سياسی و حقوقی و مذهب ـ ف] ، تشکيل می دهد.

( واژه های سياسی و اجتماعی ـ مؤلف امير نيک آئين ص 142 ) 

تبعيض چيست؟

ـ تبعيض معيارهاى نا برابرى اجتماعى و موقيعتى  ميان أفراد جامعه مى باشد كه افراد جامعه درتأثيرآن دارای حقوق مساوى نبوده وتحرك اجتماعى يكسان براى افراد درجامعه وجودندارد.  

تبعيض انواع مختلف دارد مانند تبعیض جنسى، تبعیض مذهبى، تبعیض نژادى و تبعیض سنی كه تبعيض ضدّ شایسته‌سالاری و گونه ای ستمکاری است.

گرچه تبعيض براى مرد و زن در جامعه و در مجموع مردم و يا افراد جامعه واژه نا خوشأيندوداراى محبث وسيعتراست؛ولى موضوع بحث ما زنان است؛ دراين بحث نقش وتأثيرات سنت وتبعيض در جامعه ما را با زنان افغانستان درعرصه هاى مختلف اجتماعى ،اقتصادى،سياسى مورد ارزيابي قرار مى دهيم.

- تبعيض جنسيت در افغانستان:  

زنان كشور كه سال هاست ازنداشتن حقوق مساوى رنج مى برند و متقبل درد ها و زخم هاى 

بيشتر ازجنس مخالف خود (مردان) مى شوندانقدرانان به بى رحمى مورد اذيت قرارمى گيرند كه صفحات اين دفترچه بيشتر گنجايش به تك شمارى ان را ندارد و بسنده نيست، ما مختصراً درمورد معلومات آرائه كرده و به مثال هاييكه از حقيقت زندگى زنان در جامعه نشأت کرده، بسنده و اتكا مى نماييم و بايد به سوال هاى آتی، پاسخ دهيم:

- چرا تعدادى بيشترين زنان افغانستان اين يوغ زور و ظلم را به گردن نهاده و آن را به دوش  مى كشند ؟

- چرا در كشور ما با زنان بيشتربه گونه ی سنتى وبا شيوه و رسم عصر حجر، برخورد  صورت مى گيرد؟

درابتدأ تطبيق سنت بيشتر بالاى زنان درجامعه سنتى ما بحث جنجال برانگيز وپردغدغه است. ـ در كشور سنتى ما فاصله بین زنان و مردان كه شگاف بزرگ ميان مرد وزن بشكل ژرف وعميق بيشتر است؛ دو عامل دارد: منابع قدرت در "حوزه سياسى "و حوزه "اقتصادى".

طبق ايده ئولوژى جنسى درجامعه ما بيشتراين دو حوزه به مردان تعلق مى گيرد و سهم زنان  دراين دو حوزه ضعيف است.

از انجاييكه اقتصاد، بعنوان منبع درامد، خود يكى از شاخص هاى مهم ميان زن ومرد مى باشد أكثريت حتى بطوركل مى توان گفت دركشورما بيشترين حق تحصيل به مردان تعلق مى گيرد وزنان كه بيشترازهمه از نعمت سواد محردم مانده اند؛ خود يكى از مشكلات سنتى و تبيض  ميان زن و مرد در كشور را مى توان بصراحت مشاهده كرد.

 به اين ملحوظ كرسىهاى پردرامد و چوكى بلند در تمام عرصه ها سياسى،اجتماعى ،اقتصادى و فرهنگى به مردان تعلق دارد كه مردان عوايد بيشتر بدست مى اورند كه اين برخوردها  وعدم نا برابرى اقتصادى و فرهنگى زنان و مردان را بميان مى أورد. زيرا در قوانين كشور ما بيشتر اشتغال درعرصه فرهنگ و اقتصاد را حق مردانه دانسته و وظائف رايگان خانواده گى را حق زنانه مى دانند؛ ولى بطور رسمى و قانونى اين حق به هردوجنس تعلق مى گيرد در حاليكه درعمل اولويت بيشترين وحتى همه شانسها در استخدام و فرصتهاى اقتصادى وفرهنگى به مردان تعلق دارد وتعيين مردان در پست هاى بلند و يا  فراگيرى تحصيلات عالى ومسلكى بدون هيچ مخالفتى قابل أجرا است. حتى اشغال زنان توسط شوهران(مردان) كه خود محدوديت هاى جنسي را ببار مى أورد و ميزان بيكارى، بيسوادى، مشاركت زنان دراجتماع درسطح نازل قرار مى گيردكه اين همه يكى ازطرز وشيوه هاى برخورد قوانين وسنت حاكم درجامعه ماست كه نابرابرى و خشونت عليه جنسيت زنان را در  كشور بلند برده وما شاهد صدهاخشونت عليه زنان استيم. ازلت و كوب گرفته تا قطع اعضاى بدن وسنگسار شان كه متأسفانه مثالهاى بيشتر را با خود داريم، كه ازجمله مى توان قتل و سنگسار فرخنده ملگزاد توسط مردان در كابل، گوش بينى بريدن زرينه درولايت جوزجان،  سنگسار رخشانه در ولايت غور و هزاران ديگر در جمع گمنام ها مى توان  نام برد.

بد بختانه سالهاى درازاست كه زنان افغانستان با چنين نابرابرى ها دست به گريبان استند با 

وجود تلاش هاى نهاد هاى مدنى در داخل و خارج از كشور روز تا روز خشونت عليه زنان 

تبعيض درتمام عرصه هاى اجتماعى، فرهنگى و سياسى در جامعه ما ريشه عميق داشته و 

مبارزه عليه اين پديده منفور را محدود ساخته است.

 باوجود همه دشوارى ها تلاش نهادها با حمايت ملل متحد؛ هنوزهم زنان دراين قيدو بند نظام مرد سالاری استند و خشونت عليه زنان بشكل فاجعه بار ان ادامه دارد.

بنابرآن ما نمى توانم تبعيض را دركشور ما از سنت جدا سازيم. زيرا بنابرعوامل ذكر شده وَيَا هم بيشترين عوامل ديگر كه كنجايش اين بحث را ندارد با هم پيوند مستقيم دارد وتا زمانيكه  كشوراز شكل سنت محكوم وفلاكت بار كهنه نجات نيابد تبعيض بشكل وحشتبار در ان جامعه

با قوت خود باقى خواهد ماند.

راهكار ها در زمينه نقش مساويانه زنان و مردان  در جامعه چيست؟  

در قدم اول تصويب و تطبيق  قوانين كشور در زمينه ی برچيدن بساط شگاف موجود  جنسيتى در موارد مختلف و اتخاذ تدابير در موارد آتی:

- رشد و ارتقاي دانش وسطح توانمندى زنان درعرصه هاى مختلف،عليه زندگی تبعيض اميز؛

ـ ايجاد نهادهاى مدنى زنان و حمايت از تمام حقوق و ازادى هاى زنان در چوكات قانون؛ بمنظور تأمين عدالت اجتماعى وعرضه كردن خدمات اجتماعى اعم از حق تحصيلات، حق ازدواج ، حق طلاق با حفظ حق اولاد، حق مشاركت حق اموزش و توجه  جهت رشد استعداد هاى زنان در تمام بخش ها و غيره مى باشد.

نكات ياد اورى شده راهكارها و يا راه هاى بيرون رفت  جهت تنزيل وضعيت بد خشونت بارزنان كشور ما مى باشد.

ولى از جانب ديگر با تطبيق راهكار بيشتر به مشكلات سنت كشور بر مى خوريم كه تعدادى باوجود دسترسى با اين حق نمى توانند از ان استفاده مؤثر نمايند. زيرا ممانعت هاى خانواده گى از سنت عقب مانده كه به ميراث مانده است و زير نام عزت و غيرت بانوان خانواده را مورد خشونت قرار مى دهند واز مشاركت شان در اجتماع و فراگيرى تحصيلات واموزش مسلك، جلوگيرى مى كند.

- توجه به بلند بردن سطح اگاهى تمام اقشار  جامعه  صورت گيرد تا مردان، زنان را بحيث شهروند متساوی الحقوق پذيرفته و آنان را برابر با خود دانسته و قبول نمايند.