نوشته کریم پوپل 

تقویم سال حیوانی یا ایغوری

جنتری سال حیوانی در کشور ما نیز یک سنت بوده  بخصوص مردمان قدیم مردان موسفید  زنان پیچه سفید و فال بینان ازین سال استفاده می نمایند و بعضی ها این سال را بنام سال نجومی نسبت می دهند. یعنی در افغانستان تقویم حیوانی ، سال هجری شمسی و هجری قمری عملاً وجود دارد. آغاز این گاه‌­ شماری  حیوانی از ۱۶ برج دلو شروع شده در ۱۵ برج دلو سال آینده ختم میشود. تقویم حیوانی  اساساً قمری است ، سال آن شامل ۱۲ ماه به طور متناوب ۲۹ و ۳۰ روز ، برابر با ۳۵۴ روز که تقریباً ۱۲ چرخه کامل قمری است. و هم سال موش یا دیگر ۱۱ حیوان یک سال است که سال موش دیگر پس از ۱۲ سال بار دیگر تکرار میشود.  گاه‌­شماری ۱۲ حیوانی  پس از اشغال مغول در کشورهای آسیای میانه مروج شد که بنام تقویم بودایی ،چینائی ، ایغوری ، ترکی  یاد می گردد. رازی که درین تقویم وجود دارد سال کدام حیوان است مردم فال خودرا به آن حیوان به زندگانی خود نسبت می دادند. مثلا سال ببر پرخاشجو، شجاع، جاه طلب، پرشور و جدی سازگار با متولدین سال های سگ و اسب و ناسازگار با متولدین سال میمون است.، سال مرغ خوردن طعام ،کاری و اهل عمل، مغرور است و امثال اینها . افسانه است که درقدیمها در بدخشان و نورستان سال که حیوان زیاده در چشم وهر گوشه وکنار دیده میشود طورطبیعی با ازدیاد همان حیوان سال را بنام همان حیوان نام می گذاشتند . مثلا یکبار بز در تمام نورستان دیده میشد سال دیگر پلنگ یا گرگ دیده میشد سال دیگر غژگاو فراوان میشد بدین ترتیب یافته بودند که پس از ۲۰ یا ۳۰ حیوان دوباره بز زیاد میشد. این نوع سال در حقیقت مربوط به  تسلسل طبیعی حیوانات بود.

 نوع تقویم حیوانی و ماههایشان بر اساس رویت دو هلال ماه  میباشد . مسلمانان ایغور وترک گویند این گاه شماری با روز پنج شنبه ۱۵جولای سال  ۶۲۲ مسیحی و نخستین سال قمری که پیامبر اسلام(ص) از مکه به مدینه هجرت نمود بنا نموده و مشابعت نزدیک  به  گاه شماری هجری قمری دارد. دراین تقویم هر یک از ماه‌های سال بر اساس نام یک حیوان می‌باشد. که عبارتنداز:

۱-موش (سچقان یا کسگو)

۲-گاو نر (اود یا سغر)

 ۳-پلنگ (بارس)

 ۴-خرگوش (توشقان)

 ۵-نهنگ (لو)

۶-مار (ییلان)

۷-اسب(یونت)

 ۸-گوسفند (قوی)

 ۹-میمون (بیجین)

 ۱۰-مرغ (تخاقوی)

 ۱۱-سگ (ایت)

 ۱۲-خوک (تونگوز

نمونه‌هایی تقویم حیوانی  در کتیبه اورخون  ترکان استفاده شده‌است . بعدها از سوی ترکان به سایر مناطق برده شده‌است بدین جهت به تقویم ترکی، نیز معروف شده‌است. سال هر حیوان ۱۲ سال بعد می اید مثلا سال۲۰۰۸ سال موش بود وسال ۲۰۲۰ دوباره سال موش میشود. هر ماه دوپانزده روز است . یعنی ۱۵ روز اول مهتاب کامل الی هلال و۱۵ روز دیگراز هلال  الی مهتاب کامل است.  بهار آن از ۱۵ دلو شروع میشود. هفته ندارد.

اگر با معیار این تقویم از شخصی سنش را بپرسند و او جواب دهد که سن او ”دو گاو “ است .پس فهمید که او ۲۴ ساله۸ ماه  است. عدد دو نشان از آن دارد که وی دو دوره دوازده ساله را پشت سر گذاشته است گاو هم نام سالی است که وی در آن به‌دنیا آمده یعنی ۱۹۹۷ . چون از سال ۱۹۹۷ تا سال ۲۰۲۱ مدت ۲۴ سال میشود و فعلاً ماه هشتم سال گاو است پس او ۸ ماه بالا ۲۴ ساله است.

تاریخچه ماه های دوازده گانه حیوانات

ترکان  ایغورو دیگر ترکان صحرا نشین نام دوازده گونه از جانوران را گرفته و به عنوان نام برای دوازده سال برگزیده‌اند. سال‌های عمر کودکان، تاریخ نبردها و قهرمانی‌ها و دیگر چیزها را با گردش سال‌های دوازده‌گانه می‌شمارند و به یاد می‌سپارند یکی از ریشه آن چنین است که:

گویند خاقانان ترک اراده کرده که تاریخ یکی از نبردهای سال‌ها پیش از خود را بداند و در تاریخ وقوع آن اختلاف افتاد. از این رو خاقان در این کار با مردم مشورت کرده و در مجلس گفت: «ما سال‌ها را نیز مانند برج‌های دوازده‌گانه و شمار ماه‌ها، دوازده قرار دهیم و این مانند نان یادگاری در میان ما باقی بماند. مردم نیز پذیرفتند پس آنگاه خاقان به شکار بیرون آمد و فرمان داد حیوانات را به طرف رودخانه « ایلا سو » روان سازند. چندی از حیوانات را شکار کردند و گروهی نیز به داخل آب پریدند. دوازده گونه از حیوانات از آب گذشت و نام آن‌ها را بر سال‌ها نهادند نخستین این حیوانات سیچقان (موش) بود که نخستین سال است و پس از آن نام یازده حیوان دیگر را برمی‌شمارد. او می‌افزاید: ترکان گویند در هر یک از این سال‌ها حکمتی نهفته‌است که بدان فأل نیک می بینند  و آن را فرخنده و مبارک می‌شمارند. مثلاً وقتی سال گاو وارد می‌شد، نبردها و قهرمانی‌ها فزونی می‌یافت زیرا گاوها به هم بسیار شاخ زنند و در ستیز هستند در سال مرغ طعام فراوان شود اما در میان مردم تشویش و نگرانی پدید میآید. سال تمساح یا نهنگ باران فروان رخ دهد و غیره.

اعتقادات مردم

گفته شده‌است که مردم جنوب شرق آسیا (به پیروی از مغول‌ها) این گاه‌ شماری را مروج نموده و از آن استفاده می‌کردند، خصوصیات  هریک از سال‌هایی را که با نام یکی از حیوانات دوازده‌گانهٔ مذکور نزدیک می‌شد و نام آن حیوان را می‌گرفت، همانند خوی و سرشت آن حیوان می‌دانستند و انتظار حوادثی مطابق با چنان خلق و خویی از آن سال داشتند، و در فال بینی و پیش‌بینی‌ها، به خصوص  در تقویم‌های سالانهٔ نجومی تا هنوز سال حیوانات منتشر میشود.

اما اگر تاریخ تقویم هندی وچینایی را مطالعه کنید این تقویم زمانی در هند و چین مروج بوده تا اکنون چینایی ها ازین تقویم استفاده می کنند. در قدیمها همه رویداد ریشه مذهبی داشت یعنی زمانیکه بودیزم از هند به چین آمد تقویم حیوانات نیز داخل فرهنگ چین گردید. چون چین گاهی خود مستقل امپراتوری داشت و گاهی زیر اثر ترکها و مفولها بود. بناعا این تقویم داخل فرهنگ ترک و مغول صحرا نشین گردید.   ریشه و خاستگاه این گاه‌شماری دوازده حیوان خاص بر سرنوشت زمین و انسان، به یک افسانهٔ کهن بودایی بازمی‌گردد:

روزی سیذارتا گوتاما بودا  در آغاز سال نو، تمامی حیوانات را به نزد خویش دعوت کرد، امّا از میان تمامی حیوانات، تنها دوازده حیوان دعوت بودا را جدّی گرفتند و به محضر او رفتند. این دوازده حیوان عبارت بودند . موش گاو پلنگ یا ببر خرگوش یا پشک  نهنگ یا اژدها  مار اسپ گوسفند یا بز میمون مرغ یا خروس سگ و خوک میباشد. از آن پس بودا اعتقاد پیدا نمود نمود که سرنوشت انسان و جهان، تنها به دست این دوازده حیوان میباشد و هریک از این حیوانات در هر سال یکی پس از دیگری پدیدار شوند و مقدورات کائنات و سرنوشت جهان در دست آنهاست.

چینی ها براین باور بودند که شخصیت هر فردی، بسته به این که در چه سالی متولد شده باشد، دارای خواص مربوط به حیوانی است که سال به نام او نام گذاری شده است. اسامی این حیوانات و مفهوم هریک از آن ها بدین قرار است :

سال موش: سالهای ۱۹۶۰، ۱۹۷۲، ۱۹۸۴، ۱۹۹۶، ۲۰۰۸، ۲۰۲۰
خواص شخصیتی : بامحبت و خوشرو، زیرک و حیله گر، بامزه ، باوفا
سازگار با متولدین سال های اژدهار و میمون و ناسازگار با متولدین سال اسب

سال گاو: سالهای ۱۹۶۱، ۱۹۷۳، ۱۹۸۵، ۱۹۹۷، ۲۰۰۹ ، ۲۰۲۱
خواص شخصیتی: سخت کوش، جدی، صبور، مسئولیت پذیر
سازگار با متولدین سالهای مار و خروس و ناسازگار با متولدین سال گوسفند

سال ببر: سالهای ۱۹۶۲، ۱۹۷۴، ۱۹۸۶، ۱۹۹۸، ۲۰۱۰ و ۲۰۲۲
خواص شخصیتی: پرخاشجو، شجاع، جاه طلب، پرشور و جدی
سازگار با متولدین سال های سگ و اسب و ناسازگار با متولدین سال میمون

سال خرگوش: سالهای ۱۹۶۳، ۱۹۷۵، ۱۹۸۷،۱۹۹۹، ۲۰۱۱و ۲۰۲۳
خواص شخصیتی: دوست داشتنی، خوش شانس، مهربان، حساس
سازگار با متولدین سال های گوسفند و خوک و ناسازگار با متولدین سال خروس

سال اژدهار: سالهای ۱۹۶۴، ۱۹۷۶، ۱۹۸۸، ۲۰۰۰، ۲۰۱۲و ۳۰۲۴
خواص شخصیتی: خردمند، قدرتمند، پرانرژی، پرجذبه
سازگار با متولدین سال های میمون و موش و ناسازگار با متولدین سال سگ

سال مار: سالهای ۱۹۶۵، ۱۹۷۷، ۱۹۸۹، ۲۰۰۱، ۲۰۱۳و ۲۰۲۵
خواص شخصیتی: باهوش، حسود، تحلیلگر، سخاوتمند
سازگار با متولدین سال های خروس و گاو و ناسازگار با متولدین سال خوک وحشی

سال اسب: سالهای ۱۹۶۶، ۱۹۷۸،۱۹۹۰، ۲۰۰۲، ۲۰۱۴و ۲۰۲۶
خواص شخصیتی: اهل سفر، جذاب، کم حوصله، دوست داشتنی
سازگار با متولدین سال های ببر و سگ و ناسازگار با متولدین سال موش

سال گوسفند یا بز): سالهای ۱۹۶۷، ۱۹۷۹،۱۹۹۱، ۲۰۰۳ و ۲۰۲۷
خواص شخصیتی: خلاق، خجالتی، دلسوز، نگران
سازگار با متولدین سال های خرگوش و خوک و ناسازگار با متولدین سال میمون

سال میمون یا شادی: سالهای ۱۹۶۸، ۱۹۸۰،۹۹۲۱، ۲۰۰۴ و ۲۰۲۸
خواص شخصیتی: مبتکر، پرانرژی،موفق
سازگار با متولدین سال های اژدها و موش و ناسازگار با متولدین سال ببر

سال خروس: سالهای ۱۹۶۹، ۱۹۸۱،۹۹۳۱، ۲۰۰۵ و ۲۰۲۹
خواص شخصیتی: درستکار، تمیز، کاری و اهل عمل، مغرور
سازگار با متولدین سال های مار و گاو و ناسازگار با متولدین سال سگ

سال سگ: سالهای ۲۰۰۶،۱۹۹۴،۱۹۸۲،۱۹۷۰،۱۹۵۸و ۲۰۳۰
خواص شخصیتی: وفادار، درستکار، حساس، دمدمی
سازگار با متولدین سال های ببرو سگ و ناسازگار با متولدین سال اژدها

سال خوک: سالهای ۲۰۰۷،۱۹۹۵،۱۹۸۳،۱۹۷۱،۱۹۵۹ و ۲۰۳۱
خواص شخصیتی: باهوش، صمیمی ، کمال طلب، نجیب
سازگار با متولدین سال های خرگوش و گوسفند (بز) و ناسازگار با متولدین سال خوک وحشی

تاریخچه تقویم سال حیوانات در چین

قبلا نوشتم که تقویم سال حیوانی با دین بودایی یکجا بوده زمانی که مردم چین دین بودایی را پذیرفتند این تقویم ضمیمه ان بود . چینهایی ها نظرات مختلف دارند . آنها می نویسند  نخیر تقویم سال حیوان اختراع چین است . زودیاک حیوانی برای  اولین بار در دوره ژان گوئو درقرن 5 قبل از میلاد ظاهر شدند. هیچ کس از زمان دقیق ایجاد زودیاک دقیقاً اطلاعی در دست ندارد ، اما در زمان سلسله هان ۲۰۶ قبل از میلاد  طور مشخص رسمی شد .. زودیاک به یک روش محبوب برای تعیین سال تولد شخص در طول سلسله امپراطوری شمال ژو ۵۵۷-۵۸۱ ق م. تبدیل گردید. امروزهم  درین محلات معمول است. زودیاک با یک دایره شصت ساله محاسبه می شود که در آن هر حیوان سال متفاوتی را نشان می دهد.

می نویسند که تقویم  حیوانات زودیاک از طریق جاده ابریشم ، همان راه تجارت آسیای میانه که عقاید بودایی را از هند به چین آوردند. اما برخی از محققان استدلال می کنند که این عقیده قبل از آیین بودا است و ریشه در نجوم اولیه چین دارد که از سیاره مشتری به عنوان یک سیاره ثابت استفاده می نمودند ، زیرا مدار مشتری به دور زمین هر ۱۲ سال یکبار انجام می شود.

تقویم قمری حیوانات را می توان در قرن ۱۴ قبل  میلاد جستجو کرد. افسانه ها می گویند امپراطور هوانگدی ، اولین امپراطور چین ، در سال ۲۶۳۷ ق.م. تقویم قمری چینی را اختراع کرد ، که از گردش ماه پیروی می کرد.

تقویم حیوانی  بر اساس طالع بینی چینی برای شمارش سال ها ، ماه ها ، روزها و ساعت ها مورد استفاده قرار می گرفت.در آن زمان از دو  از دو جز تشکیل شده است: ساقه آسمانی و شاخه زمینی. هر ۱۲ حیوان هر یک سال در یک دوران ۱۲ ساله ، یک روز در یک دوران ۱۲ روزه و هر دو ساعت در یک روز ۲۴ ساعته نشان داده میشد. این ها هر سال به همراه علائم حیوانات نامگذاری می گردید ، که اکنون آنها فقط از خرما استفاده می کنند.

افسانه چینایی

یک داستان عامیانه که  بنام "نژاد بزرگ" یاد می گردید چنین قصه وجود دارد . میگویند امپراطور جید امر نمود  که من تقویم را میسازم که در آن حیوانات تیز و هوشیارجا داشته باشند و  سالهای تقویم  بنام هر حیوان که دریا عبور کند نوشته شود.

پشک و موش صحرایی در شنا مهارت نداشتند ، اما هر دو کاملاً باهوش بودند. آنها تصمیم گرفتند که بهترین و سریعترین راه برای عبور از رودخانه پریدن در پشت گاو است. گاو که از روی مهربانی و ساده لوحی خود با هردو  موافقت کرد که هر دو را به آن سو حمل کند. هنگامی که گاو می خواست به آن طرف رودخانه برسد ، موش پشک  را به داخل آب تیله کرد و سپس از گاو پریده و به طرف امپراطور جید شتافت. این حیوان به عنوان اولین حیوان در تقویم زودیاک نامگذاری شد.  سپس گاو رسیده پسخند نمود او در جایگاه دوم قرار گرفت.

حیوان سومی که به دایره خودرا رساند ببر بود. اگرچه قوی و قدرتمند بود ، اما برای امپراطور جید گفت  که جریان ها اب  او را به اینطرف و انطرف فشار داد او ناوقتر رسید..

ناگهان از دور صدایی بلند گردیده  و خرگوش رسید. نحوه عبور آن از دریا را توضیح داد: با پرش از یک سنگ به سنگ دیگر پریده  بلاخره سنگها گم شد در نیمه راه ، تقریبا مسابقه را از دست داد ، ولی خوش چانس  بودم که چوبی شناور را بدست آوردم و خود را در کنار دریا رساندم . به همین دلیل ، این حیوان چهارمین حیوان در چرخه زودیاک انتخاب شد.

در جای پنجم ، اژدهار در حال پرواز بود. امپراطور جید تعجب می کرد که چرا چنین موجود سریع و هواکشت  در مقام اول قرار نگرفت. اژدها توضیح داد که در حال پرواز بودم  که درقریه مردم به آب نیاز داشتن باید مجبور شدم در آن قریه باران را آوردم  و از آنجا دوباره پرواز نموده  در حالی بودکه به سمت پایان می رسیدم ، خرگوش درمانده را دیدم که در دریا بند مانده بود به خرگوش چوبی را پیدا کرده دادم  تاموجود بیچاره بتواند در ساحل دریا خودرا برساند. و پس از آن خودرا به دایره رساندم .امپراطور جید از طبیعت خوب اژدها متحیر شد و از آن به عنوان حیوان پنجم نام برد.

به محض این که این کار را انجام داد ، صدای تکان دهنده ای شنیده شد و اسب ظاهر شد. مار روی سم اسب پنهان شده بود که ظاهر ناگهانی مار باعث  ایجاد ترس اسپ گردیده  خودرا به عقب زد  مار از سم آسپ پریده خودرا به دایره رساند  ، بنابراین مار را به مکان ششم قرار گرفت در حالی که اسب در مکان هفتم قرار گرفت.

پس از مدتی بز ، میمون و خروس نزدیک دریا آمده در تلاش بودند که چگونه به آنطرف دریا خودرا برسانند . با تلاشهای مشترک ، آنها موفق شدند به طرف دیگر برسند. خروس یک کشتی کوچک  پیدا کرد ، و میمون و بز با طناب کشیده شده خودرا به ساحل دریا رسانیدند . امپراتور  از کار هرسه آنها راضی بود و تصمیم گرفت نام بز را هشتمین حیوان به  تعقیب آن شادی را نهم   و سپس خروس را در مقام دهم جا داد.

یازدهمین حیوان که در دایره زودیاک قرار گرفته سگ بود. اگرچه باید بهترین شناگر و دونده می بود ، اما وقت خود را صرف بازی در آب کرد. اگرچه توضیح او برای تأخیر این بود که پس از مدتها نیاز به یک حمام خوب داشت. برای آن ، تقریباً به خط پایان مسابقه رسید.

درست زمانی که امپراطور قصد داشت مسابقه را خاتمه دهد ، یک صدای "خوب" شنیده شد: این خوک بود. خوک در اواسط مسابقه احساس گرسنگی کرد ، بنابراین متوقف شد ، چیزی خورد و سپس به خواب رفت. پس از بیدار شدن به دایره آمده  در مقام  دوازدهم قرار گرفته مسابقه به پایان رسید .

پشک سرانجام غرق شد و نتوانست در دایره حیوانات قرار گیرد. گفته می شود این دلیل پشک ها است که همیشه موش ها را شکار می کنند و همچنین آب را دوست ندارند.

تحقیقات علمی که چرا ترکان نام دوازده حیوان را در جای ماه و سال ذکر کرده اند

تقویم دوازده‌حیوانی، یکی از شیوه‌های گاه شماری مشهور ملل آسیایی است که دارای قدمتی بسیار دیرینه می‌باشد.هر چند انتشار وسیع این تقویم، در میان اقوام مختلف قاره کهن آسیا، توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است، اما علیرغم تحقیقات وسیع انجام شده، هنوز توافق نظری قطعی بر روی اصل و منشأ این تقویم و تعیین قدمت پیدایی آن حاصل نشده است.ولی  در مورد قصه افسانه های زیاد است . ولی  بنظر بنده درین جهان اولین و غالب ترین چیزی که تاثیر گذار بالای زندگی بشری دارد دین مذهب عننات و سنن آن است. بگمان اغلب در مراحل اول این سال بندی متعلق  به مذهب بودايی بوده سنن مذهب بودايی از راه چین داخل آسیایی میانه گردیده است. در طول تاریخ چین هرقدر قدرت مند بوده ولی نتوانسته از سرحد مغلها و ترکها عبور کند . ولی ترکها برای چندین بار دولت قدرت مند را در اسیای میانه بوجود آورده اند. احتمال زیاد ترکها این نام گذاری را از خود ساخته است. بعدا به کشورهای فتح شده انتقال داده اند.  مغلها در همجواری ترکها زندگی داشته باهم فرهنگ نزدیک داشتن . زمانیکه بالای ترکها غالب شده  تقویم حیوانی را نیز تعقیب نموده برای ۱۶۲ سال در کشورهای مستعمره تقویم حیوانی مروج بود.  به هر صورت کلیه محققان بر این نکته توافق دارند که تکوین و تکامل این سالشمار در منطقة آسیای خاوری، ناحیه‌ای که ملل چینی، تبتی و ترک و ... از دیر‌بار در آنجا سکنی داشته‌اند، صورت پذیرفته است. بسیاری از منابع تاریخی، ابداع این تقویم دوازده ساله را به یکی از ملل چینی (ختا)، ترک (و گاه قبایل ترک‌تباری چون ایغور، قبچاق و ...) و حتّی هندی نسبت داده‌اند..این تقویم دوازدهگانه، که اسم ۱۲ حیوان را شامل می‌شود در زبان ترکمنی «موچه» نام دارد واز این رو این تقویم را می‌توان «سالشمار موچه» نامید. گویند  ترکها و چینایی ها به عدد ۶ ، ۱۲ و ۲۴ عقیده نیک داشته آنرا مقدس می شمارند در حالیکه عدد ۱۳ را شوم می داندد.
گذشتگان تقدس و محبوبیت خاص برای عدد ۱۲ قائل بوده‌اند یک سال از ۱۲ ماه ،  روز و  شب از ۱۲ ساعت تشکیل گردیده . برمبنای شمارش عدد ۱۲ در بین بعضی از ملتهای قدیم بعنوان دستگاه وزن و اندازه‌گیری به کار می‌رفته و امروز هم در بعضی کارهای تجارتی به کار می‌رود. (درجن که ۱۲ واحد میباشد و گروس Grosses که ۱۲ درجن است.
ترکان قدیم پیش از قبول اسلام به کیش ساده طبیعت‌پرستی اعتقاد داشتند. در افسانه‌های باستانی قبایل اغوز، 6 فرزند نیای آنها اغوزخان با اسامی پدیده‌های طبیعی گون (خورشید)، آی (ماه)، ییلدیز (ستاره)، گوک (آسمان)، داغ (کوه) و دنگیز (دریا) نامگذاری شده بود.
توتمیزم جلوه‌ای از این کیش ساده ترکی بود که بصورت اونقون در میان آنها رواج داشت، اصتلاح اونقون که از فعل اونگماق (به معنای میمنت یافتن، رواج یافتن کار) اشتقاق یافته، به حیوانات مقدسی اطلاق می‌گردید که شکار آنها برای قبایلی که ان را می‌پرستیدند، ممنوع و محذور بود.
سنگ‌نوشته‌های اورخون (سده 8 میلادی) علاوه بر آنکه نخستین نمونه‌های مکتوب زبان ترکی را به دست می‌دهند، قدیمی‌ترین موارد استفاده سالشمار موچه را نیز در میان ترکان در خود محفوظ داشته‌اند. به عنوان نمونه می‌خوانیم: در سال سگ، ماه دهم، روز 26 پدر من خاقان این زندگی را رها کرد...
هندوان  ستاره‌های ثابت مشترکه  یک دوره ۱۱ ساله و ۳۱۴ روز و ۸۳۹ دقیقه‌ای (تقریباً ۱۲ سال) دارد که یک دوره برجیسی Brihaspatikata نام داشته این تقویم در میان هندیان  مروج بوده تقریباً مشابه  با گاه شماری هجری قمری است.
در صورت اقتباس سالشمار حیوانی از دوره‌های مشتری (برجیسی) و یا دوره مشابه، ابداع آن را مشکل بتوان به ملل کوچ‌نشین چون ترک و مغول که در علم نجوم چندان پیشرفتی نداشته‌اند، نسبت داد. هر چند ترکان از دیرباز با حرکات ظاهری مشتری (یا به ترکی: قاراقوش) آشنایی داشته‌اند، اما درباره محاسبه ادوار مشتری توسط آنان هیچ اطلاعی در دست نیست و درباره این مساله تا انجام تحقیقات جامع و کامل نمی‌توان به آسانی اظهار نظر کرد.
هر چند ابداع‌کنندگان اصلی موچه هنوز ناشناخته باقی مانده‌اند ولی توسعه قدرت ترکان گؤگ‌ترک که نخستین سلسله قطعا ترک ‌تبار تاریخ به شمار می‌رود (درسده‌های 8-6 م) و ادامه فتوحات آنان بود که استفاده از این سالشمار را به جانب مغرب بردشده  و از آن سوی آلتایی تا کوههای اورال انتشار داد. از دیگر سو مهاجرتهای سیل‌آسای ترکان که نخست به منظور فتح سرزمینهای جدید (در دوره قبل از مغول) و سپس جهت همکاری در فتوحات مغول و یا گریز از مقابل آن (در دوره قدرت‌یابی مغولان در قرن 7 ه‍) رو به سوی مغرب انجام پذیرفت، سالشمار موچه را در میان ملل گوناگون خاورمیانه تا  سرحد اروپا انتشار داد. بدین ترتیب ترکان که مروج این شیوه تازه گاه شماری در قسمتهای وسیعی از آسیا بودند به عنوان «صاحبان اصلی سالشمار موچه» شناخته شدند.

چرا سال ۱۴۰۰ سال گاو است
سال ۱۴۰۰ طبق تقویم چینی سال گاو است در  تقویم زودیاک یا (دایره حیوانی )  حیوانات مانند  موش، گاو، ببر، خرگوش، اژدها، مار، اسب، بز، میمون، خروس، سگ و خوک. طالع بینی چینی با جهان و نظم طبیعی کاملا مطابقت دارد، به همین دلیل پنج عنصر وجود دارد که روی علائم زودیاک یا (دایره حیوانی )  تاثیر می‌گذارد: چوب، خاک، آب، آتش و فلزاست . این حیوانات  به ترتیب نامشان بر روی سال‌ها گذاشته میشود و از آن سال به بعد هر ۱۲ سال یک بار، این دوره  تکرار می‌شود. بعدها طالع بینی اسلامی به این ترتیب حیوانات ورود کرد و چیزهایی به آن افزوده شد.بر اساس این نشانه ها سال ۱۳۹۹ سال موش بود و سال ۱۴۰۰ سال گاو جهانی  است

مهم ترین خصوصیات گاو
مهم ترین خواص گاو: آرام وصبور کم‌ رو و کند و دقیق و صاحب روش متعادل و بی‌اهمیت نسبت به خود.گاو هوشیار‌ی‌های طبیعیش را پشت یک چهره‌ی خانگی‌اش پنهان می‌کند او اهل تفکر است و به‌همین دلیل شاید تنهائی را دوست می‌دارد و می‌تواند هدفی را تا سر حد تعصب تعقیب کند. میهن‌پرستی دارد متأسفانه برای گاو عشق چیزی جز یک معمای قابل ‌قبول نیست می‌تواند با خروس ازدواج موفقیت‌آمیزی داشته باشد همچنین با موش‌ها نیز و مار و میمون هم می‌توانند در کنار گاو زندگی توأم با آرامشی داشته باشند، ولی از ببر و بز باید ترسید.

چه پیش بینی هایی برای سال گاو و  سال گاو چگونه خواهد بود
پیشرفت شغلی ، موفقیت در تجارت ، شکوفایی و سلامتی از پیش بینی های سال گاو است. همچنین در این سال فرصت های جدید شغلی به وجود می آید.

یادتان باشد گاو بسیار پرتلاش و در عین حال صبور و مقاوم است اما در نهایت بسیار پرمنفعت خواهد بود.در ضمن گاو از هر چیز نوآورانه ای بدش می آید و دوست دارد طبق اصول گذشته خودش رفتار کند و بر آنها ثابت قدم بماند.

پیش بینی می شود سال گاو برای زارعین بسیار خوب و پرمحصول باشد اما از آنجا که گاو در ارتباط با دور و اطراف خود و دیگران مشکل دارد و تنها و منزوی است احتمال دارد در مشاغلی که ارتباطات زیادی لازم دارند مشکل به وجود بیاید.

در این سال مردم باید بیشتر به فکر سلامتی خود باشند و به کودکان و بستگان خود نیز توجه بیشتری نشان دهند.

نقش روابط دوستانه در زندگی در این سال بیشتر می‌شود و خیلی از افراد در این سال به فکر سفر به مکان‌های جدید و آغاز یک زندگی جدید می‌افتند.

رنگ سفید رنگ چانس سال گاو است. علاوه بر آن رنگ های زرد و سبز نیز در تعادل باد و آب  باعث موفقیت و رونق شناخته می شوند که در سال گاو هم جزء رنگ های چانس هستند.

از برخی خصوصیات این حیوان نیز باید دوری کرد؛ از جمله لجبارزی، عصبانیت های شدید و خودمحوری.

نام حیوانات به سالهای عیسوی و فصل

جنتری حوانی تبدیل به میلادی و شمسی و عناصر ثابت آن سال

منابع

۱. زودیک چینای نوشته فرسیلیتی جیانگ در وبگاه  چینا هایلایت

https://www.chinahighlights.com/travelguide/chinese-zodiac/

۲.تاریخ  حقیقی جنتری زودیاک در چین

https://www.thoughtco.com/origins-of-the-chinese-zodiac-687597

۳.تاریخ جتری حیوانی در چین

https://depts.washington.edu/triolive/quest/2007/TTQ07030/history.html

۴.تاریخچه جنتری چینایی نوشته شده در سایت تراول چینا گود

https://www.travelchinaguide.com/intro/social_customs/zodiac/story.htm